Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Układ Warszawski. Pakt na rzecz Sowietów
Artykuł

Układ Warszawski. Pakt na rzecz Sowietów

Autor: Filip Musiał
Dnia 14 maja roku 1955, na zakończenie II konferencji państw bloku wschodniego „w sprawie zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa w Europie”, powstał Układ Warszawski.
W gościnnym „kraju Ariów”
Artykuł

W gościnnym „kraju Ariów”

Autor: Joanna Żelazko
Formowanie oddziałów wojskowych z Polaków wywiezionych w głąb Związku Sowieckiego napotkało wiele trudności – zarówno obiektywnych, jak i spowodowanych wrogością komunistycznych władz. Armia szybko stała się nie tylko przedsięwzięciem wojskowym, ale też humanitarnym, czego przejawem była ewakuacja z ZSRS. Jednym z pierwszych przystanków na drodze z „nieludzkiej ziemi” był właśnie „kraj Ariów”.
W Jałcie przegraliśmy II wojnę światową
Wywiad

W Jałcie przegraliśmy II wojnę światową

Autor: Henryk Głębocki, Maciej Kwaśniewski
Czy alianci nas zdradzili? O co walczył Stalin? Czy można było zatrzymać bieg zdarzeń? Jak podsłuchy w pałacach Jałty i hollywoodzkie filmy sprzyjały Stalinowi? Czy III wojna światowa była realna? Jak długo trwała Jałta? – Z dr. hab. Henrykiem Głębockim, historykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego i pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej rozmawia Maciej Kwaśniewski.
W kręgu tzw. wojny domowej
Artykuł

W kręgu tzw. wojny domowej

Autor: Tomasz Łabuszewski
Jednym z najważniejszych aksjomatów związanych z historią powojennego podziemia, ukutą i utrwaloną przez komunistyczną propagandę był mit o tzw. wojnie domowej. Pozwalał on przedstawiać polskie siły komunistyczne jako równoprawnego konkurenta w walce o władze w powojennej Polsce.
W krzywym (niezupełnie) zwierciadle. Polska z perspektywy władz i ludności ZSRS w przededniu i podczas sowieckiej agresji  we wrześniu 1939 roku
Artykuł

W krzywym (niezupełnie) zwierciadle. Polska z perspektywy władz i ludności ZSRS w przededniu i podczas sowieckiej agresji we wrześniu 1939 roku

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Zohydzanie przez agresora ofiary swej zbrojnej napaści jest tak stare jak same wojny. U progu II wojny światowej Sowieci stosowali tę metodę wobec Polski. I to na wielką skalę.
Wanda Gieorgadze-Piłsudska. Ofiara Wielkiego Terroru w Gruzji
Artykuł

Wanda Gieorgadze-Piłsudska. Ofiara Wielkiego Terroru w Gruzji

Autor: Stanisław Koller
Legendarna brutalność i skala Wielkiego Terroru sprawiają, że ciężko jest poświęcić adekwatną uwagę indywidualnym ofiarom. Tragiczne losy wielu dotkniętych nim Polaków dalej wychodzą na wierzch dzięki wytrwałej pracy badawczej. Jedną z nich jest kuzynka Marszałka, Wanda Gieorgadze-Piłsudska.
Warszawski „event” komunistów świata
Artykuł

Warszawski „event” komunistów świata

Autor: Artur Cieślik
„Zimna wojna” i „wyścig zbrojeń” przyniosły ludzkości nowy wymiar wojny. Dzisiaj znamy ją jako „wojnę hybrydową”. Jednym z elementów prowadzenia nowego typu konfliktu była od samego początku wojna informacyjna. Związek Sowiecki doskonale opanował i rozwinął tę metodę rażenia, wykorzystując bezwzględnie każdą okazję, by osłabić przeciwnika.
Wasilij Dożdalew. Piechur zimnej wojny
Artykuł

Wasilij Dożdalew. Piechur zimnej wojny

Autor: Witold Bagieński
Trwające przez kilka dekad starcie bloku wschodniego i wolnego świata ostatecznie nigdy nie zamieniło się w bezpośrednią, pełnoskalową konfrontację zbrojną, a szczególna rola przypadła w tym konflikcie oficerom wywiadu. Do nich właśnie należał Wasilij Dożdalew, w długiej karierze między innymi rezydent wywiadu sowieckiego w Londynie i szef przedstawicielstwa KGB przy MSW PRL.
Wasilij Ulrich
Biogram / Biografia

Wasilij Ulrich

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Czy można zostać sędzią bez wykształcenia prawniczego? Odpowiedź negatywna wydaje się bezsporna. Nie było to jednak oczywiste w Związku Sowieckim, szumnie mieniącym się „państwem nowego typu” (czyli takim, w którym obowiązują zasady inne niż dotychczas).
We wrogim otoczeniu? Polscy jeńcy wojenni a ludność cywilna w ZSRS (1939–1940)
Artykuł

We wrogim otoczeniu? Polscy jeńcy wojenni a ludność cywilna w ZSRS (1939–1940)

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Stosunek władz sowieckich do polskich jeńców wojennych osadzonych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie jest znany. Najdobitniejszy wyraz znalazł on w zbrodniczej uchwale Politbiura KC WKP(b) z 5 marca 1940 r., przewidującej ich wymordowanie. A jak się do nich odnosiła miejscowa ludność cywilna?
Wewnętrzne i zewnętrzne. Imperium Stalina
Artykuł

Wewnętrzne i zewnętrzne. Imperium Stalina

Autor: Filip Musiał
Do 1948 r. budowano struktury zależności i wzmacniano partie komunistyczne w państwach podbitych przez ZSRS. Choć polityka sowiecka wobec członków bloku zmieniała się, niemniej niezmienne pozostawały jej pryncypia, zwłaszcza to dotyczące ich całkowitej i bezpośredniej podległości woli Kremla. Polska nie stanowiła tu wyjątku.
Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945
Artykuł

Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945

Autor: Piotr Niwiński
7 lipca 1944 r. oddziały Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego i Nowogródzkiego rozpoczęły operację „Ostra Brama” – akcję mającą na celu opanowanie Wilna. Po 6 dniach ciężkich zmagań, po włączeniu się do walki Armii Czerwonej, Wilno zostało zajęte.
Władza z sowieckiego nadania
Artykuł

Władza z sowieckiego nadania

Autor: Filip Musiał
W zajmowanych przez Armię Czerwoną miastach Sowieci aresztowali reprezentantów Polskiego Państwa Podziemnego, a następnie ochraniali nowe organy władzy kierowane przez komunistów i ich zwolenników.
Własow w Przemyślu
Artykuł

Własow w Przemyślu

Autor: Piotr Chmielowiec
Generał Andriej Andriejewicz Własow znany jest jako dowódca Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej, która wspólnie z Niemcami walczyła przeciwko Stalinowi. Mniej znane są jego losy przed rozpoczęciem operacji „Barbarossa”, w tym jego służba w nadgranicznym Przemyślu.
Wobec sowieckiego zaboru – Polska w Londynie
Artykuł

Wobec sowieckiego zaboru – Polska w Londynie

Autor: Filip Musiał
Zdrada aliantów i podporządkowanie Polski ZSRS postawiły żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych i władze II RP wobec konieczności dalszego funkcjonowania w warunkach wychodźstwa. Niepodległe życie polskie nadal pozostawać miało na emigracji i tu także zachowywana być miała konstytucyjna ciągłość Państwa.
Wojna na wyniszczenie. Operacja „Barbarossa”
Artykuł

Wojna na wyniszczenie. Operacja „Barbarossa”

Autor: Szymon Pietrzykowski
Atak III Rzeszy na Związek Sowiecki nieodwracalnie wpłynął na charakter i przebieg toczonego od września 1939 r. konfliktu zbrojnego. Zainicjowana operacją „Barbarossa” wojna na wyniszczenie przypieczętowała też tragiczny los europejskich Żydów.
Wojna o Małopolskę (Galicję) Wschodnią w 1920 roku
Artykuł

Wojna o Małopolskę (Galicję) Wschodnią w 1920 roku

Autor: Paweł Naleźniak
Przegrana 5 czerwca 1920 r. bitwa pod Samhorodkiem, Ozierną i Śnieżną przesądziła o niepowodzeniu tzw. operacji kijowskiej, której celem było stworzenie nad Dnieprem państwa ukraińskiego.
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. Ruch jak dynamit
Artykuł

Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. Ruch jak dynamit

Autor: Cecylia Kuta
Na fali pogłębiającego się kryzysu gospodarczego i narodzin zorganizowanej opozycji demokratycznej powstały Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. 29 kwietnia 1978 r. ogłoszono ich deklarację założycielską; jej sygnatariuszami byli Andrzej Gwiazda, Antoni Sokołowski i Krzysztof Wyszkowski.
Wolność jest  na wyciągnięcie ręki. Trzecia pielgrzymka  Jana Pawła II do Polski w ocenie KGB
Artykuł

Wolność jest na wyciągnięcie ręki. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w ocenie KGB

Autor: Andrzej Grajewski
Nie byłoby wolnej Polski bez trzech pielgrzymek papieża Jana Pawła II. Pierwsza zbudowała wspólnotę i obudziła nadzieję, druga nas umocniła i wymusiła zniesienie stanu wojennego, trzecia – w czerwcu 1987 r. – otwarła drogę do przełomu w roku 1989. Fakt ten dostrzegł także wywiad sowieckiego KGB.
Wrzesień 1939 roku
Artykuł

Wrzesień 1939 roku

Autor: Włodzimierz Suleja
Wojnę, której nieuchronność zapowiadał pakt Niemiec Hitlera i Rosji Stalina, przyniósł pierwszy dzień września 1939 r. Z trzech stron – od północy, zachodu i południa – na broniące całej linii granicznej oddziały polskie ruszyły przeważające liczebnie i wyposażone w nowocześniejszy sprzęt niemieckie kolumny.
Wschód na Zachodzie. Sprawy polskie w optyce komunistów francuskich (1939–2004)
Artykuł

Wschód na Zachodzie. Sprawy polskie w optyce komunistów francuskich (1939–2004)

Autor: Patryk Pleskot
Ideologia Francuskiej Partii Komunistycznej przez wiele dziesięcioleci była ścisłym odwzorowaniem wytycznych płynących z Moskwy. Po śmierci Stalina partia stała się nawet „bardziej katolicka od papieża”. Nastawienie to przekładało się również na czasem kuriozalny stosunek do problematyki polskiej.
Wspomnienie o dobrym pasterzu. Biskup Jan Purwiński (1934–2021)
Wspomnienie

Wspomnienie o dobrym pasterzu. Biskup Jan Purwiński (1934–2021)

Autor: Adam Hlebowicz
Należał do innego, już bezpowrotnie minionego świata. Urodzony przed wojną na terenie polskich Inflant, został ukształtowany z jednej strony w religijnej, patriotycznej rodzinie polskiej, z drugiej, jak mało kto, rozumiał doskonale wielokulturowość.
Współpraca niemiecko-sowiecka w latach 1939–1941
Artykuł

Współpraca niemiecko-sowiecka w latach 1939–1941

Autor: Paweł Kosiński
Podjęcie współpracy przez III Rzeszę i ZSRS było niemałym zaskoczeniem dla obserwatorów sceny politycznej roku 1939. Hitler i Stalin, którzy wcześniej nie tylko przewodzili nazistowsko-komunistycznej wojnie propagandowej, ale i czynnie zaangażowali się w hiszpańską wojnę domową, wykonali wielką woltę.
Wybór Jana Pawła II i kontratak imperium
Artykuł

Wybór Jana Pawła II i kontratak imperium

Autor: Andrzej Grajewski
Wybór kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową był dla sowieckich służb specjalnych zaskoczeniem, ale szybko zrozumiały one istotę zagrożenia, jaką dla systemu stanowił pontyfikat papieża Polaka.
Wygrana Stalina w Teheranie. Los Polski na sumieniu Roosevelta i Churchilla
Artykuł

Wygrana Stalina w Teheranie. Los Polski na sumieniu Roosevelta i Churchilla

Autor: Marcin Chorązki
Od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r. Józef Stalin, Winston Churchill i Franklin Delano Roosevelt konferowali w Teheranie. Był to kluczowy moment II wojny światowej. Podjęto najważniejsze decyzje co do końcowego etapu wojny i powojennych losów Europy, w tym Polski.
Wymiana okupantów
Artykuł

Wymiana okupantów

Autor: Andrzej Brzozowski
23 sierpnia 1939 roku w Moskwie Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow,. ministrowie spraw zagranicznych III Rzeszy i ZSRS oficjalnie sygnowali dokument nazywany paktem o nieagresji.
Wyrok na szesnastu zapadł zanim rozpoczęła się rozprawa
Artykuł

Wyrok na szesnastu zapadł zanim rozpoczęła się rozprawa

Autor: Roksana Szczypta-Szczęch
W trwającym od 18 do 21 czerwca 1945 r. procesie w Moskwie na ławie oskarżonych posadzono szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Sowieci skazali Polaków za działalność sprzeczną z interesem czerwonego imperium.
Wyspy Sołowieckie  – wzorzec systemu Gułag
Artykuł

Wyspy Sołowieckie – wzorzec systemu Gułag

Autor: Adam Hlebowicz
Archipelag Wysp Sołowieckich znajduje się na północy Rosji, na Morzu Białym, ok. 150 km od koła podbiegunowego. To sześć większych wysp, z Wielką Sołowiecką i Anzerem na czele, oraz około stu niewielkich wysepek.
Z „domu niewoli” do Iranu
Artykuł

Z „domu niewoli” do Iranu

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Wokół wyjścia Armii Andersa ze Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich narosło sporo mitów i nieporozumień. Niekiedy nieświadomie powielane są narracje stworzone post factum z nieprzyjaznym wobec Polski zamysłem.
Z dziejów PRL. Jak w listopadzie świętowano rocznicę „Wielkiego Października”
Artykuł

Z dziejów PRL. Jak w listopadzie świętowano rocznicę „Wielkiego Października”

Autor: Dobrosław Rodziewicz
Oglądając archiwalne wydania „Dziennika Telewizyjnego” z lat 80. XX wieku można poczynić sporo ciekawych obserwacji, w tym również taką, że właściwie każda okazja była dla reżimu Jaruzelskiego dobra, by hucznie (bo włącznie z salwą honorową) składać wieńce na Cmentarzu-Mauzoleum Żołnierzy Sowieckich w Warszawie.
Z historii pewnego złudzenia. O rodzinie carskiej w latach 20. i 30. XX w. na podstawie informacji pracowników polskiego MSZ
Artykuł

Z historii pewnego złudzenia. O rodzinie carskiej w latach 20. i 30. XX w. na podstawie informacji pracowników polskiego MSZ

Autor: Marcin Kruszyński
Znaną jest prawda, że Józef Piłsudski – wpisując się bezpośrednio w tradycję wywodzącą się od przedstawicieli polskiej tzw. Wielkiej Emigracji z wieku XIX – uważał Rosję za głównego przeciwnika Polski.
Za winy niepopełnione. Eugeniusz Bodo (1899–1943)
Biogram / Biografia

Za winy niepopełnione. Eugeniusz Bodo (1899–1943)

Autor: Bartosz Januszewski
Aktor, który jak żaden inny potrafił łączyć grę sceniczną, taniec i śpiew. Artysta wszechstronny, w latach trzydziestych był również reżyserem, scenarzystą i producentem. W międzywojennej Polsce osiągnął szczyty popularności i w 1939 r. podpisał kontrakt z jedną z amerykańskich wytwórni filmowych.
Zagłada syberyjskiego Białegostoku
Artykuł

Zagłada syberyjskiego Białegostoku

Autor: Anna Zechenter
Wieś na południu Syberii nosząca swojską nazwę Białystok (ros. Biełostok) oraz sąsiednie miejscowości założyli przybywający tu od końca XIX w. polscy osadnicy. Dorabiali się na ziemi wydartej tajdze, po 1917 r. opierali kolektywizacji i ateizacji, aż w latach 1937–1938, w „operacji polskiej” NKWD, prawie wszyscy mężczyźni zostali zgładzeni.
Zamach na Placu Świętego Piotra
Artykuł

Zamach na Placu Świętego Piotra

Autor: Filip Musiał
Było pogodne popołudnie, środa 13 maja 1981 r. Odkryty papamobile drugi raz okrążał Plac św. Piotra. Zatrzymał się, a Jan Paweł II nie potrafił odmówić sobie serdeczności wobec zgromadzonych.
Zamordowany obrońca granicy RP
Biogram / Biografia

Zamordowany obrońca granicy RP

Autor: Marcin Krzek-Lubowiecki
Wschodnia granica Rzeczypospolitej zawsze stanowiła strefę zagrożoną. Dlatego szczególne miejsce w szeregach obrońców Polski zajmują ci, którzy na różne sposoby tworzyli tam szańce obrony państwa. Do takich ludzi zalicza się Feliks Olas – jeden ze współtwórców Straży Celnej i Straży Granicznej II RP.
Zapomniana Jałta
Artykuł

Zapomniana Jałta

Autor: Janusz Wróbel
Konferencja przywódców mocarstw koalicji antyniemieckiej na Krymie w lutym 1945 r. przesądziła o powojennym kształcie Europy. Stalin, Churchill i Roosevelt uzgodnili działania wobec Niemiec, ustalili przebieg powojennych granic wielu państw, dokonali pomiędzy siebie podziału stref wpływów.
Zaskakująca inicjatywa. O ewakuacji Armii Andersa z Sowietów do Iranu polemicznie
Artykuł

Zaskakująca inicjatywa. O ewakuacji Armii Andersa z Sowietów do Iranu polemicznie

Autor: Sławomir Kalbarczyk
W historiografii polskiej zakorzenił się pogląd, że ewakuacja wojsk polskich z ZSRS do Iranu w sierpniu 1942 r. była wynikiem porozumienia brytyjsko-sowieckiego zawartego ponad głową rządu polskiego. Rzadko kiedy wspomina się o militarnym znaczeniu tej inicjatywy.
Zbrodniarze spod czerwonej gwiazdy
Artykuł

Zbrodniarze spod czerwonej gwiazdy

Autor: Filip Musiał
Armia Czerwona, która przekroczyła granice II Rzeczypospolitej w styczniu 1944 r., zachowywała się jak na terenie podbitym. Nie miało dla niej specjalnego znaczenia, czy wkracza na Kresy, które Sowieci wkrótce zagarnęli, czy na terytorium Polski w granicach pojałtańskich, czy na ziemie niemieckie, które miały do Polski zostać przyłączone.
Zbrodniarze z NKWD przed sądem. Przypadek Żytomierza
Artykuł

Zbrodniarze z NKWD przed sądem. Przypadek Żytomierza

Autor: Serhij Kokin
Część funkcjonariuszy NKWD, którzy z wielkim zaangażowaniem brali udział w Wielkim Terrorze lat 1937–1938, niedługo później – w ramach tzw. Beriowskiej czystki – została oskarżona o to, że podczas represji dopuścili się „pogwałcenia socjalis- tycznej praworządności”.
Zbrojne ramię PPR. Akcje bojowe Gwardii Ludowej
Artykuł

Zbrojne ramię PPR. Akcje bojowe Gwardii Ludowej

Autor: Ryszard Sodel
Gwardia Ludowa rozpoczęła działalność zbrojną w maju 1942 r. w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego i Radomia, a w końcu tego roku rozszerzyła ją na teren Generalnego Gubernatorstwa i część obszarów włączonych do III Rzeszy.
Zdobycie ruin. Wkroczenie Armii Czerwonej do Warszawy
Artykuł

Zdobycie ruin. Wkroczenie Armii Czerwonej do Warszawy

Autor: Katarzyna Adamów
17 stycznia Armia Czerwona wkroczyła do zrujnowanej lewobrzeżnej Warszawy. Wraz z czerwonoarmistami do stolicy weszli także żołnierze 1. Armii WP. W dzisiejszej narracji historycznej trwa spór o słowo „wyzwolenie”. W rzeczywistości prawie nie było ani kogo, ani czego wyzwalać…
Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim
Artykuł

Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim

Autor: Maciej Mazurkiewicz
Charakterystyka niemieckich i sowieckich zbrodni na Polakach obejmuje zagadnienia dotyczące celów, metod i skali realizacji antypolskiej polityki w latach II wojny światowej.
Zmartwychwstały
Biogram / Biografia

Zmartwychwstały

Autor: Dariusz Węgrzyn
Wbrew tytułowi niniejszy tekst nie ma nic wspólnego z kwestiami religii, a tym bardziej życia pozagrobowego. Omawiam w nim historie człowieka, którzy w świetle prawa został uznany za zmarłego, by potem sądownie znowu wrócić na do świata żywych. Wydaje to się absurdalne, ale niekoniecznie takie jest.

Znaczenie agresji III Rzeszy na Związek Sowiecki dla rosyjskiej propagandy historycznej

Autor: Bogdan Musiał, Filip Musiał, Maciej Korkuć
Zostałam Uzbeczką. Historia daleka i bliska
Artykuł

Zostałam Uzbeczką. Historia daleka i bliska

Autor: Ewa Kowalska
Wola życia pomogła części dzieci, które znalazły się w Uzbekistanie w latach 1940 – 1942, pokonać cierpienie wywołane utratą rodziców i przetrwać w nieznanym środowisku. Niektóre z nich do dzisiaj szukają odpowiedzi na pytanie: kim jestem?
Zsyłka na Syberię
Wspomnienie

Zsyłka na Syberię

Autor: Sabina Potoczak
„Jak się coś dzieje, ktoś kogoś bije, to mnie się dziecięce lata przypominają, jak mnie bił enkawudzista” – wspomina Sabina Potoczak, w 1940 r. z czwórką rodzeństwa i matką wywieziona do sowieckiego łagru.