Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Niepodległościowe organizacje młodzieżowe na Kielecczyźnie po 1945 roku
Artykuł

Niepodległościowe organizacje młodzieżowe na Kielecczyźnie po 1945 roku

Autor: Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki
Antykomunistyczne poglądy, chęć działania przeciwko strukturom nowej władzy oraz przeciwstawienia się powszechnej indoktrynacji i kontroli, a czasem po prostu marzenia o ekscytującej przygodzie – to wszystko popychało młodych ludzi do konspiracji.
Niezłomni
Artykuł

Niezłomni

Autor: Włodzimierz Suleja
Szczególnym elementem pejzażu powojennego była utrzymująca się po roku 1947 obecność podziemia niepodległościowego, a zwłaszcza oddziałów „leśnych”.
Nieznany pamiętnik babci „Inki”
Artykuł

Nieznany pamiętnik babci „Inki”

Autor: Piotr Szubarczyk
W Ełku, u rodziny Tymińskich, przechowywany jest od lat pamiętnik Heleny Tymińskiej (1885–1968), babci „Inki” po kądzieli. Najbardziej dramatyczne fragmenty dotyczą jej ukochanej wnuczki – Danusi.
Nowe spojrzenie na WiN
Artykuł

Nowe spojrzenie na WiN

Autor: Tomasz Łabuszewski
W 1990 r. śp. prof. Janusz Kurtyka, jeden z pionierów badań nad Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość”, opublikował w „Zeszytach Historycznych” przełomowy artykuł Na szlaku AK – „NIE”, DSZ, WiN, w którym pierwszy raz ukazał ciągłość konspiracyjną nurtu poakowskiego, obejmującą lata powojenne.
Nowy Rok 1947 w Ochodzy
Artykuł

Nowy Rok 1947 w Ochodzy

Autor: Michał Siwiec-Cielebon
„Jeden z najbezwzględniejszych wrogów władzy ludowej” – tak w wydanej w 1974 r. hagiografii tzw. utrwalania władzy ludowej napisał długoletni funkcjonariusz komunistycznej bezpieki o sierżancie Mieczysławie Spule „Felusiu”, „Felku”, „Zbyszku” (w niektórych dokumentach jego nazwisko występuje także w wersji Spóła).
O wolność i niezawisłość
Artykuł

O wolność i niezawisłość

Autor: Michał Wenklar
2 września 1945 r. powstało Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, najważniejsza organizacja powojennego podziemia niepodległościowego.
Obława na członków grupy „Mnicha” w relacji funkcjonariusza Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach
Artykuł

Obława na członków grupy „Mnicha” w relacji funkcjonariusza Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach

Autor: Robert Piwko
„Wspomnienia walk z bandami” autorstwa Zygmunta Łagowskiego to przykład jednej w wielu relacji sporządzonych przez funkcjonariuszy organów bezpieki.
Obława w Targowiskach. Śmierć Edmunda Sawczyna, zastępcy Żubryda
Artykuł

Obława w Targowiskach. Śmierć Edmunda Sawczyna, zastępcy Żubryda

Autor: Paweł Fornal
W Targowiskach na Podkarpaciu 20 września 1946 r., w obławie zorganizowanej przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie, poległ ppor. Edmund Sawczyn „Mundek”, „Puma” – dowódca II kompanii Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ i zastępca jego dowódcy, kpt. Antoniego Żubryda „Zucha”.

Obszar Zachodni Zrzeszenia WiN 1945 - dyskusja wokół publikacji

Autor: Kazimierz Krajewski, Andrzej Chmielarz, Tomasz Łabuszewski
Oddział Lotnej Żandarmerii Mieczysława Wróblewskiego „Szuma” (Drugiego Inspektoratu Zamojskiego AK)
Artykuł

Oddział Lotnej Żandarmerii Mieczysława Wróblewskiego „Szuma” (Drugiego Inspektoratu Zamojskiego AK)

Autor: Justyna Dudek
Amnestia z 1947 r. zakończyła pewien etap historii polskiego powojennego podziemia niepodległościowego. Oceniano, że 90% jego członków związanych z nurtem poakowskim złożyło broń. Podziemie uległo dezintegracji, rozproszeniu, przestała istnieć hierarchiczna struktura obejmująca obszar całego kraju.
Ostatni bój „Pilota”
Artykuł

Ostatni bój „Pilota”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
23 czerwca 1950 r., w nierównej walce z żołnierzami Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego i funkcjonariuszami bezpieki polegli członkowie patrolu Władysława Grudzińskiego ps. „Pilot”, należącego do oddziału Narodowego Zjednoczenia Wojskowego pod dowództwem st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza ps. „Rój”.
Ostatni bój „Roja”
Artykuł

Ostatni bój „Roja”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Mieczysław Dziemieszkiewicz ps. „Rój”, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego poległ w walce w trakcie obławy zorganizowanej przez żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego oraz funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej.
Ostatni kresowy komendant. Anatol Radziwonik „Olech” (1916–1949)
Artykuł

Ostatni kresowy komendant. Anatol Radziwonik „Olech” (1916–1949)

Autor: Kazimierz Krajewski
Gdy mówimy o oporze stawianym przez „Żołnierzy Wyklętych” komunistycznej dyktaturze, zapominamy na ogół o tym, co działo się na terenach polskich Ziem Utraconych, oddanych przez naszych sojuszników Związkowi Sowieckiemu.
Ostatni rozkaz
Artykuł

Ostatni rozkaz

Autor: Piotr Niwiński
Rozkaz gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” do żołnierzy Armii Krajowej z 19 stycznia 1945 r. nie nakazywał zaprzestania walki o wyzwolenie kraju.
Ostatni Rycerze Rzeczypospolitej
Wywiad

Ostatni Rycerze Rzeczypospolitej

Autor: Krzysztof Szwagrzyk, Rafał Leśkiewicz
O fenomenie Żołnierzy Wyklętych i ich obecności we współczesnym życiu społecznym, z prof. Krzysztofem Szwagrzykiem, zastępcą prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl
Ostatni. Józef Franczak „Laluś” (1918–1963)
Artykuł

Ostatni. Józef Franczak „Laluś” (1918–1963)

Autor: Sławomir Poleszak
W ciche, poniedziałkowe popołudnie 21 października 1963 roku rolnicy ze wsi Majdan Kozic Górnych jak zwykle pracowali w polu. Nad okolicą unosił się dym z palonych naci ziemniaczanych. Nagle ciszę rozdarły serie z karabinów maszynowych: rozpoczynała się ostatnia walka Józefa Franczaka „Lalusia”.
Ostatnia akcja specjalna „Brunona”
Artykuł

Ostatnia akcja specjalna „Brunona”

Autor: Paweł Fornal
24 listopada 1945 r. Straż Okręgu Rzeszowskiego WiN pod dowództwem ppor. Kazimierza Dziekońskiego „Brunona” zastrzeliła w rzeszowskim szpitalu przy ul. Szopena funkcjonariusza komunistycznego aparatu terroru ppor. Ludwika Bojanowskiego kierującego Sekcją 2. Wydziału I WUBP w Rzeszowie.
Pamięć opozycji – opozycja w pamięci
Artykuł

Pamięć opozycji – opozycja w pamięci

Autor: Cecylia Kuta
Jednym z istotnych zadań IPN jest przypominanie o kolejnych rocznicach społecznych buntów w okresie PRL.
Partyzanckie orły
Artykuł

Partyzanckie orły

Autor: Dawid Golik
Zdobiły powrześniowe rogatywki, szyte konspiracyjnie furażerki i najzwyklejsze cyklistówki. Często były najważniejszym symbolem noszonym w boju.
Pierwsze dni obecności patrolu 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Henryka Wieliczko „Lufy” w Borach Tucholskich (8 – 15 kwietnia 1946 r.)
Artykuł

Pierwsze dni obecności patrolu 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Henryka Wieliczko „Lufy” w Borach Tucholskich (8 – 15 kwietnia 1946 r.)

Autor: Karol Polejowski
Zgodnie z zapisem w Dzienniku 4. Szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK ppor. Henryka Wieliczko „Lufy” dnia 1 kwietnia 1946 r. do Borów Tucholskich wyruszył siedmioosobowy patrol Brygady. „Lufa” z grupą swoich żołnierzy, działając na rozkaz mjr. „Łupaszki”, miał rozpocząć działania partyzanckie, nawiązać pierwsze kontakty i przygotować teren na przybycie reszty oddziału.
Piosenki i pieśni  Żołnierzy Wyklętych. Historia wydobywania z niepamięci
Artykuł

Piosenki i pieśni Żołnierzy Wyklętych. Historia wydobywania z niepamięci

Autor: Kazimierz Krajewski
Ćwierć wieku temu tym, co śpiewali żołnierze polskiego podziemia antykomunistycznego, interesowała się garstka historyków i pasjonatów. Dziś pieśni i piosenki ostatnich leśnych robią furorę w Internecie.
Placówka wywiadu Konspiracyjnego Wojska Polskiego kryptonim „Wernyhora”
Artykuł

Placówka wywiadu Konspiracyjnego Wojska Polskiego kryptonim „Wernyhora”

Autor: Paweł Wąs
Niezwykle istotną rolę w strukturze KWP pełnił wywiad, którego szefem był Stanisław Żelanowski „Nałęcz”. Dzięki sprawnie działającej sieci wywiadowców i informatorów, również w szeregach MO, UBP, GZI WP, udało się pozyskać wiele cennych informacji. Niektórzy za swe poświęcenie zapłacili najwyższą cenę.
Po co uczyć o „Łączce”?
Artykuł

Po co uczyć o „Łączce”?

Autor: Kamila Sachnowska
Ucząc o ofiarach zbrodni komunizmu, o poszukiwaniu ich grobów, afirmujemy fundamentalne wartości, takie jak wolność, niepodległość, prawda, poszanowanie człowieka i jego praw, także po jego śmierci – czyli te pojęcia naszej cywilizacji, na których powinna opierać się edukacja.
Poakowskie podziemie niepodległościowe wobec okupacji komunistycznej
Artykuł

Poakowskie podziemie niepodległościowe wobec okupacji komunistycznej

Autor: Kazimierz Krajewski
Potencjał pozostały po rozformowaniu Armii Krajowej mógł zostać wykorzystany w bardzo różny sposób: od podjęcia czynnej samoobrony przeciw reżimowi komunistycznemu, poprzez głębsze zakonspirowanie organizacji i utajnioną pracę nastawioną na długi dystans, po kapitulację.
Podchorąży Zenon Wlaźlak „Wilk” – nauczyciel i konspirator
Artykuł

Podchorąży Zenon Wlaźlak „Wilk” – nauczyciel i konspirator

Autor: Jerzy Autuchiewicz
Działalność informacyjna i propagandowa była obok działalności zbrojnej i wywiadowczej jedną z najważniejszych form pracy konspiracyjnej Polskiego Państwa Podziemnego przez cały okres jego funkcjonowania.
Podpułkownik dypl. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” – współtwórca idei cichociemnych
Artykuł

Podpułkownik dypl. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” – współtwórca idei cichociemnych

Autor: Kazimierz Krajewski
Podpułkownik Maciej Kalenkiewicz, w okresie okupacji posługujący się pseudonimami „Kotwicz”, „Jan Kotwicz”, „Maciej” i „Bóbr” – urodził się 1 lipca 1906 r. w Pacewiczach (pow. Wołkowysk, woj. białostockie – obecnie Białoruś) w rodzinie ziemiańskiej, od pokoleń związanej z Kresami Północno-Wschodnimi.
Podpułkownik Stanisław Borodzicz
Biogram / Biografia

Podpułkownik Stanisław Borodzicz

Autor: Elżbieta Strzeszewska
7 lutego 2007 r. zmarł Stanisław Borodzicz ps. „Wiejski”, „War”, „Zarzyc”, podpułkownik Wojska Polskiego, żołnierz podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, działający na terenie północnego Mazowsza, wielki admirator ziemi ciechanowskiej.
Podziemie niepodległościowe na Pomorzu
Artykuł

Podziemie niepodległościowe na Pomorzu

Autor: Piotr Niwiński
Na Pomorzu ruch niepodległościowy odrodził się wkrótce po rozwiązaniu Armii Krajowej. Wykorzystywał on struktury Polskiego Państwa Podziemnego z czasu okupacji niemieckiej oraz napływ siatek konspiracyjnych i samoorganizujących się mas żołnierzy, zmuszonych do migracji z innych obszarów Polski.
Podziemny parlament w pojałtańskiej Polsce
Artykuł

Podziemny parlament w pojałtańskiej Polsce

Autor: Filip Musiał
Większość z nas wie już, kim byli Żołnierze Wyklęci. Doceniamy ich poświęcenie i rozumiemy, dlaczego walczyli w konspiracji. Ale działacze polityczni, którzy w Polsce zajętej przez komunistów trwali w podziemiu, wciąż pozostają zapomniani.
Polowanie na dyrektora
Artykuł

Polowanie na dyrektora

Autor: Paweł Niziołek
Wydany w 1946 r. zakaz organizacji pochodów związanych z obchodami Trzeciego Maja był przyczynkiem do ostrych starć pomiędzy społeczeństwem, a komunistycznym aparatem represji. Szczególnie traumatyczne były jednak wydarzenia w Janowie, gdzie komuniści publicznie zamordowali organizatora lokalnych uroczystości – Kazimierza Marcinkiewicza, dyrektora miejscowej szkoły i członka WiN.
Polska młodzież w realiach powojennych
Artykuł

Polska młodzież w realiach powojennych

Autor: Bogusław Wójcik
Pozostawienie Polski w strefie wpływów ZSRS po zakończeniu II wojny światowej miało bezpośredni wpływ na życie i działalność młodych Polaków. Najstarsi z roczników 1920-1930, którzy zasmakowali jeszcze wojennej konspiracji, w nowych realiach uczyli się, studiowali lub pracowali.
Polska Organizacja Młodzieży Katolickiej
Artykuł

Polska Organizacja Młodzieży Katolickiej

Autor: Piotr Kardela
Polska Organizacja Młodzieży Katolickiej zrzeszała młodych katolików, którzy zamierzali podjąć walkę z komunizmem. Powstała w Nowym Mieście Lubawskim pod koniec 1948 r.
Polskie podziemie niepodległościowe w kinematografii PRL
Artykuł

Polskie podziemie niepodległościowe w kinematografii PRL

Autor: Marcin Jurek
Komuniści na wszelkie sposoby starali się zohydzić postaci powojennej konspiracji. Miały temu służyć także propagandowe filmy fabularne.
Polskie powstanie antykomunistyczne
Artykuł

Polskie powstanie antykomunistyczne

Autor: Tomasz Łabuszewski
Powstanie to – jak głosi słownik PWN – „zbrojne wystąpienie narodu lub jakiejś grupy w obronie swojej wolności”.
Porucznik „Stefan” – adiutant majora „Łupaszki” w 1945 i 1946 roku
Artykuł

Porucznik „Stefan” – adiutant majora „Łupaszki” w 1945 i 1946 roku

Autor: Karol Polejowski
Dla historyków badających podziemie niepodległościowe na ziemiach polskich, a szczególnie dzieje konspiracji wileńskiej i 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, niepewną pozostaje tożsamość porucznika „Stefana”, adiutanta dowódcy oddziału w 1945 i 1946 r.
Powązkowska „Łączka”
Artykuł

Powązkowska „Łączka”

Autor: Krzysztof Szwagrzyk
Od lata 1944 r. komuniści rozpoczęli proces sukcesywnego przejmowania władzy w Polsce. W ciągu kilku lat, wspierani przez Związek Sowiecki, doprowadzili do likwidacji zbrojnego i politycznego oporu, opanowali wszystkie struktury państwa, nadając mu totalitarny charakter. Po latach odnajdujemy szczątki ofiar komunistycznego terroru.
Powstanie i działalność I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN
Artykuł

Powstanie i działalność I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN

Autor: Andrzej Chmielarz
Stanąwszy przed dylematem: wyjść z konspiracji czy kontynuować działalność w zmienionej formie, płk Jan Rzepecki zdecydował się na powołanie do życia nowej organizacji, której głównym celem miało być prowadzenie działalności cywilnej. Ta próba nie mogła się udać.
Prezent na rocznicę
Artykuł

Prezent na rocznicę

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Na stacji PKP w Gołotczyźnie oddział „Roja” pojawił się ok. 21.10. Trzech z żołnierzy udało się do poczekalni stacyjnej, gdzie zatrzymali i wylegitymowali znajdujące się tam osoby. Czwarty wszedł do budki na przejeździe i zakazał dróżnikowi kontynuowania pracy. Rozpoczęła się akcja zatrzymania i kontroli nadciągającego pociągu.
Proces „siedemnastu” w Radomsku – 7 maja 1946 r.
Artykuł

Proces „siedemnastu” w Radomsku – 7 maja 1946 r.

Autor: Jerzy Bednarek
W nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. do Radomska wkroczyły oddziały Konspiracyjnego Wojska Polskiego (KWP). Prawie 170 żołnierzy pod dowództwem por. Jana Rogulki „Grota” zaatakowało więzienie, w którym przetrzymywano kilkudziesięciu akowców, siedzibę powiatowego UB, komendę milicji (MO) i koszary.
Proces komandorów. Krwawe lata Marynarki Wojennej
Artykuł

Proces komandorów. Krwawe lata Marynarki Wojennej

Autor: Daniel Sieczkowski
O ile w świadomości społecznej Polaków funkcjonuje już temat represji komunistycznych wymierzonych w podziemie niepodległościowe, o tyle zbrodnie reżimu na żołnierzach „ludowego” Wojska Polskiego wciąż są mało znane.
Proces siedemnastu w Radomsku
Artykuł

Proces siedemnastu w Radomsku

Autor: Paweł Wąs
W maju 1946 r. komunistyczny sąd skazał dwunastu żołnierzy Konspiracyjnego Wojska Polskiego na karę śmierci, a pięciu na długoletnie więzienie. Musiało minąć niemal pół wieku, by zamordowanym oddano hołd.
Przeciwko „gangrynie bolszewickiej”. Podziemie poakowskie na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-47
Artykuł

Przeciwko „gangrynie bolszewickiej”. Podziemie poakowskie na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-47

Autor: Adam Dziuba
„Polacy – Rodacy, stoimy przed fazą wyborczą, żeby nie głosować po stronie PPR-u i tej gangryny bolszewickiej, że oni są nasłani z Moskwy. Polska jest katolicka” – apelował por. Wiktor Kania, dowódca oddziału partyzanckiego Konspiracyjnego Wojska Polskiego, przed referendum z 30 czerwca 1946 r.
Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)
Artykuł

Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)

Autor: Kazimierz Krajewski
Podporucznik Bolesław Sawicz-Korsak „Biały Bolek”, „Mściwość”, „Przybuś”, „Roman” walczył z obydwoma okupantami. Po II wojnie światowej z wielką ofiarnością poświęcał się pracy konspiracyjnej. I dlatego był jednym z najbardziej poszukiwanych przez UB oficerów podziemia niepodległościowego.
Przesłuchanie „Murata”
Artykuł

Przesłuchanie „Murata”

Autor: Jerzy Bednarek
W nocy z 11 na 12 marca 1949 r. strażnicy aresztu WUBP w Łodzi stwierdzili, że Jan Małolepszy „Murat” – dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego – leży martwy w celi. Oficjalnie poinformowano, że zmarł on na atak serca. Tymczasem zakatowali go funkcjonariusze UB podczas nieformalnych „przesłuchań”.
Represje komunistyczne w świetle materiałów z archiwum Konspiracyjnego Wojska Polskiego
Artykuł

Represje komunistyczne w świetle materiałów z archiwum Konspiracyjnego Wojska Polskiego

Autor: Paweł Wąs
Podobnie jak w innych rejonach Polski, także na terenie działalności KWP dochodziło w okresie powojennym do masowych komunistycznych represji, zarówno wobec żołnierzy AK i innych ugrupowań niepodległościowych, jak i ludności cywilnej. Organizacja dowodzona przez „Warszyca” starała się dokumentować wszelkie wykroczenia Sowietów oraz ich polskich kolaborantów.
Rok 1949 – pełnia władzy komunistów
Artykuł

Rok 1949 – pełnia władzy komunistów

Autor: Filip Musiał
Od zajęcia polskich Kresów mijało pięć lat, od kapitulacji niemieckiej III Rzeszy – cztery lata, od sfałszowanych wyborów – dwa. Roku 1949 nie uznaje się za przełomowy w dziejach „ludowej” Polski, ale był on czasem wyjątkowym – pierwszym rokiem, w który komuniści wchodzili, mając już w pełni uporządkowaną sferę polityczną.
Roman Dziemieszkiewicz „Adam”, „Pogoda”
Artykuł

Roman Dziemieszkiewicz „Adam”, „Pogoda”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Zgodnie z najbardziej znaną wersją śmierci tego żołnierza podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, 30 października 1945 r. został zastrzelony przez żołnierzy sowieckich na dworcu lub w okolicach dworca kolejowego w Ciechanowie, gdy stanął w obronie napastowanej przez tych żołnierzy dziewczyny bądź (według innego przekazu) po próbie uniemożliwienia grabieży przez czerwonoarmistów butów.

Rozbicie grupy Adama Kusza, ps. Garbaty

Autor: Łukasz Pasztelaniec
Rozbicie więzienia w Kielcach w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 r.
Artykuł

Rozbicie więzienia w Kielcach w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 r.

Autor: Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki
Sowieci wkraczający na ziemie polskie od 1944 r., podjęli zakrojone na szeroką skalę represje wobec instytucji Polskiego Państwa Podziemnego oraz innych organizacji konspiracyjnych, które, znajdując się poza jego strukturami, uznawały zwierzchność legalnego rządu RP na uchodźstwie.
Samobójstwo czy zbrodnia UB? Zagadka śmierci Jana Rodowicza „Anody”
Artykuł

Samobójstwo czy zbrodnia UB? Zagadka śmierci Jana Rodowicza „Anody”

Autor: Waldemar Kowalski
Według oficjalnej wersji komunistów niespełna 26-letni Jan Rodowicz zabił się 7 stycznia 1949 roku, wyskakując w chwili nieuwagi śledczego z okna MBP. Czy śmierć ta była upozorowanym samobójstwem, a „Anoda” został zakatowany w pokoju przesłuchań? Co wydarzyło się wtedy w Warszawie na Koszykowej?
Samodzielny Obwód WiN Tomaszów Lubelski
Artykuł

Samodzielny Obwód WiN Tomaszów Lubelski

Autor: Wojciech Hanus
Cechą charakterystyczną powiatu tomaszowskiego po 1947 r. była działalność dwóch odrębnych, niezależnych od siebie obwodów konspiracyjnych.
Sanitariuszka wyklęta
Artykuł

Sanitariuszka wyklęta

Autor: Marzena Kruk
Dwukrotna kara śmierci, 15 lat więzienia, utrata praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia na rzecz Skarbu Państwa – taki wyrok wydał Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku wydany na niespełna osiemnastoletnią Danutę Siedzikównę „Inkę”, sanitariuszkę Armii Krajowej.
Sędzia, który zabił braci Marchelów
Artykuł

Sędzia, który zabił braci Marchelów

Autor: Krzysztof Szwagrzyk
Spośród wielu przewidzianych prawem środków represji najczęściej sięgał po rozwiązania ostateczne. Swą ponurą sławę zyskał, orzekając ponad dwieście, w większości wykonanych wyroków śmierci. Tylko na Białostocczyźnie jego decyzje stały się podstawą rozstrzelania lub powieszenia co najmniej 174 osób.
Siedmiu z „Łączki”
Artykuł

Siedmiu z „Łączki”

Autor: Sławomir Poleszak
We wtorek 16 września 1947 roku funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ujęli na Dolnym Śląsku majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, cichociemnego, legendarnego dowódcę zgrupowania partyzanckiego AK, DSZ i WiN na Lubelszczyźnie oraz siedmiu towarzyszących mu oficerów.
Sieradzcy żołnierze „Warszyca”
Artykuł

Sieradzcy żołnierze „Warszyca”

Autor: Ksawery Jasiak
Wśród licznych ugrupowań antykomunistycznych, które powstały po rozwiązaniu Armii Krajowej, z pewnością wyróżniało się Konspiracyjne Wojsko Polskie (KWP). Silne struktury tej organizacji udało się zbudować w Sieradzu.
Sierżant Wiktor Stryjewski „Cacko”
Biogram / Biografia

Sierżant Wiktor Stryjewski „Cacko”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
8 lutego 1949 r. w wyniku obławy zorganizowanej przez żołnierzy KBW oraz funkcjonariuszy UB i MO aresztowany został sierż. Wiktor Stryjewski „Cacko”, „Zbyszko”, „Wyrwicz”, żołnierz AK, ROAK, NZW, dowódca oddziału bojowego 11. Grupy Operacyjnej NSZ (NZW).
Siostra Bieruta w rękach „Jastrzębia” i „Boruty”
Artykuł

Siostra Bieruta w rękach „Jastrzębia” i „Boruty”

Autor: Grzegorz Majchrzak
W połowie roku 1946 w rękach – jak to określali komuniści – „bandytów”, czyli żołnierzy podziemia znalazła się rodzina prezydenta KRN Bolesława Bieruta. Nie spędziła w niewoli zbyt wiele czasu, gdyż zaledwie po kilkudziesięciu godzinach wraz ze swoimi bliskimi odzyskała wolność. Jak do tego doszło?
Sowiecka „bratnia pomoc” w walce z Żołnierzami Wyklętymi
Artykuł

Sowiecka „bratnia pomoc” w walce z Żołnierzami Wyklętymi

Autor: Jarosław Wasilewski
Koniec II wojny światowej nie przyniósł Polakom upragnionej wolności. Niemieckiego okupanta zastąpił sowiecki a na bagnetach Armii Czerwonej przyniesione zostały nowe, komunistyczne władze, które tylko z nazwy można uznawać za polskie.
Sprawa śmierci Stanisława Szklarza „Zawiszy”
Artykuł

Sprawa śmierci Stanisława Szklarza „Zawiszy”

Autor: Łukasz Pasztaleniec
Jedną z grup ofiar terroru komunistycznego lat 1944-1956 były osoby, które na skutek różnych przyczyn poniosły śmierć na terenie placówek aparatu bezpieczeństwa. Wśród nich był m.in. Stanisław Szklarz, zabity 24 lipca 1947 r. w siedzibie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Biłgoraju.
Stacja Czastary
Artykuł

Stacja Czastary

Autor: Jerzy Bednarek
Czastary to mała miejscowość położona między Wieluniem a Kępnem, którą przecina linia kolejowa łącząca Poznań z Katowicami. W nocy z 17 na 18 lutego 1946 r. na niepozornej, otoczonej lasem stacji kolejowej w Czastarach doszło do tragicznych wypadków.
Stefan Półrul – marynarz, który miał nigdy nie wrócić do domu
Artykuł

Stefan Półrul – marynarz, który miał nigdy nie wrócić do domu

Autor: Olga Nowicka
Szczątki zamordowanego przez komunistów bosmanmata Stefana Półrula zostały odnalezione w czerwcu 2008 r. na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu. 55 lat od swojej śmierci w więzieniu nr 1 we Wrocławiu został pochowany w rodzinnej ziemi.
Strach przed wojną w okresie stalinowskim
Artykuł

Strach przed wojną w okresie stalinowskim

Autor: Sylwia Szyc
Terror, wszechobecność śmierci oraz trwogi lat 1939-1945 odcisnęły trwałe piętno na zbiorowej psychice społeczeństwa polskiego, wpływając na system zachowań oraz nastawienia wobec nowej, powojennej rzeczywistości.
Swoje kapłaństwo poświęcił Polsce i potrzebującym
Biogram / Biografia

Swoje kapłaństwo poświęcił Polsce i potrzebującym

Autor: Paweł Fornal
Ksiądz Ignacy Kociak tak jak wielu kapłanów zaangażował się w okresie II wojny światowej w tworzenie konspiracji niepodległościowej. Był nie tylko duszpasterzem ale również kierownikiem struktur podziemnych.
Ślady zbrodni w warszawskiej katowni
Artykuł

Ślady zbrodni w warszawskiej katowni

W budynku przy ulicy Strzeleckiej 8 na warszawskiej Pradze-Północ funkcjonowała druga co do wielkości powojenna katownia aparatu represji w stolicy. Mieścił się tu areszt NKWD i UB, w którym przetrzymywani byli m.in. żołnierze podziemia niepodległościowego.
Śledztwo i proces I Zarządu Głównego WiN
Artykuł

Śledztwo i proces I Zarządu Głównego WiN

Autor: Justyna Dudek
Proces I Zarządu Głównego WiN ze stycznia 1947 r. należy do najważniejszych powojennych procesów pokazowych. Został propagandowo wykorzystany do kompromitacji podziemia niepodległościowego i złamania oporu społeczeństwa w przededniu wyborów do Sejmu Ustawodawczego.
Śmierć „Żelaznego”
Artykuł

Śmierć „Żelaznego”

Autor: Robert Szcześniak
Wciąż nie udało się ustalić miejsca, w którym komuniści ukryli zwłoki Zdzisława Badochy „Żelaznego”. Wiadomo jednak, że śmierć jednego z najzdolniejszych dowódców polowych V Brygady Wileńskiej AK była wynikiem przypadkowej akcji milicji.
Śmierć Józefa Maruszewskiego „Sępa”
Artykuł

Śmierć Józefa Maruszewskiego „Sępa”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Józef Maruszewski ps. „Sęp”, żołnierz podziemia niepodległościowego z oddziału NZW dowodzonego przez st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza ps. „Rój” poległ 10 listopada 1948 r., w walce z oddziałami Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Śmierć przyniesiona w święconce. Likwidacja szefa PUBP w Hrubieszowie Jacentego Grodka
Artykuł

Śmierć przyniesiona w święconce. Likwidacja szefa PUBP w Hrubieszowie Jacentego Grodka

Autor: Kamil Rewer
Za plecami wkraczających w lipcu 1944 r. na Lubelszczyznę frontowych oddziałów Armii Czerwonej posuwały się jednostki mające na celu zainstalowanie na zajmowanych terenach nowej administracji podległej komunistom. Od samego początku przystąpiono do tworzenia struktur komunistycznego aparatu represji.
Tadeusz Denkowski – harcerz, członek organizacji „Kraj”, więzień Mokotowa
Artykuł

Tadeusz Denkowski – harcerz, członek organizacji „Kraj”, więzień Mokotowa

Autor: Tomasz Gonet
Jak wielu jego rówieśników nie pogodził się z procesem implementacji ustroju komunistycznego, który postępował w Polsce od połowy 1944 r.
Tadeusz Suwiński „Sokół”
Artykuł

Tadeusz Suwiński „Sokół”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
W nocy z 20 na 21 marca 1949 r. w areszcie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Ciechanowie w tragicznych okolicznościach zmarł Tadeusz Suwiński „Sokół” – żołnierz oddziału NZW st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja”.
Tadeusz Waśniewski – buntownik z wyboru
Biogram / Biografia

Tadeusz Waśniewski – buntownik z wyboru

Autor: Bożena Koszel-Pleskaczuk
Podziemna organizacja Wolny Orzeł Polski (WOP) działała na terenie Goniądza w powiecie białostockim od końca czerwca 1953 r. do 21 maja 1954 r. Jej założycielami byli Zdzisław Szwarc ps. „Wichura” oraz Kazimierz Karłowski ps. „Lew”. Od samego początku działał w niej także Tadeusz Waśniewski.
Tadeusz Zieliński „Igła”

Tadeusz Zieliński „Igła”

Autor: Grzegorz Makus
Podporucznik Tadeusz Zieliński „Igła” był jednym z najbardziej zdeterminowanych żołnierzy antykomunistycznego podziemia w regionie radomskim, a po zamachu na szefa Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Rzeszowie ppłk. Alfreda Wnukowskiego, najwyższego rangą oficera aparatu represji, jaki zginął z rąk polskiego podziemia antykomunistycznego, stał się również jednym z najbardziej poszukiwanych i rozpoznawalnych dowódców.
Tajemnica dziecięcego notesu
Artykuł

Tajemnica dziecięcego notesu

Autor: Kinga Hałacińska
W szufladzie biurka przez pół wieku leżały niezwykle interesujące listy i zeszyt, w którym kilkunastoletni chłopiec opisał tragiczne chwile swoich najbliższych – aresztowanie rodziców wraz z ich dowódcą, Witoldem Pileckim. Publikujemy fragmenty tych cennych dokumentów.
Testament zza grobu
Artykuł

Testament zza grobu

Autor: Marcin Zwolski
W Pałacu Prezydenckim 21 kwietnia 2017 roku odbyło się wręczenie not identyfikacyjnych kolejnym rodzinom ofiar zbrodni komunistycznych. Wśród odnalezionych i tym razem nie było płk. Aleksandra Rybnika „Dzikiego”, „Jerzego”, legendarnego dowódcy AK/WiN na Białostocczyźnie.
To było piękne, majowe popołudnie… Spalenie Wąwolnicy 2 maja 1946 roku
Artykuł

To było piękne, majowe popołudnie… Spalenie Wąwolnicy 2 maja 1946 roku

Autor: Tomasz Panfil
Front przeszedł przez ziemie na wschód od Wisły prawie dwa lata wcześniej. Niemcy gnani bez wytchnienia przez rozpędzoną Armię Czerwoną stawiali opór tylko w nielicznych miejscach.
Towarzystwo Antykomunistyczne w Łodzi
Artykuł

Towarzystwo Antykomunistyczne w Łodzi

Autor: Paweł Wąs
Jedną z konspiracyjnych organizacji młodzieżowych działających w okresie stalinizmu na terenie łódzkich Bałut było Towarzystwo Antykomunistyczne, noszące przez pewien czas nazwę Sokoły.
Tragiczna wigilia
Artykuł

Tragiczna wigilia

Autor: Paweł Wąs
Tragiczna w skutkach okazała się wigilia partyzancka, zorganizowana 23 grudnia 1945 r. w Gorzędowie, w której uczestniczyli przedstawiciele komend Konspiracyjnego Wojska Polskiego z powiatów piotrkowskiego i radomszczańskiego.
Trzy lata w ziemiance. Krótka historia ukrywania się braci Ignacego i Pawła Albinów w Puszczy Noteckiej
Artykuł

Trzy lata w ziemiance. Krótka historia ukrywania się braci Ignacego i Pawła Albinów w Puszczy Noteckiej

Autor: Elżbieta Wojcieszyk
W 1941 r. Ignacy i Paweł Albinowie z wcielonej do Rzeszy niemieckiej Wielkopolski trafili do GG i zamieszkali w pow. Jędrzejów. Działały tam grupy zbrojne NSZ. Bracia przyłączyli się do nich.
Ujawnianie struktur Konspiracyjnego Wojska Polskiego wiosną 1947 roku
Artykuł

Ujawnianie struktur Konspiracyjnego Wojska Polskiego wiosną 1947 roku

Autor: Paweł Wąs
Spośród ponad trzech tysięcy osób ujawnionych w trakcie akcji amnestyjnej wiosną 1947 r. na terenie województwa łódzkiego, niemal pięćset było członkami i współpracownikami Konspiracyjnego Wojska Polskiego – największej antykomunistycznej organizacji zbrojnej działającej w pierwszych latach powojennych w centralnej Polsce.
W akcie samoobrony. Aktywizacja podziemia niepodległościowego w Małopolsce wiosną 1945 r.
Artykuł

W akcie samoobrony. Aktywizacja podziemia niepodległościowego w Małopolsce wiosną 1945 r.

Autor: Dawid Golik
Komendant Okręgu AK Kraków wiosną 1945 r. nie namawiał swoich podkomendnych do otwartej walki z Sowietami, zdając sobie sprawę z dysproporcji sił. Jednak represje komunistyczne szybko skłoniły wielu żołnierzy podziemia do ponownego chwycenia za broń i odtworzenia struktur konspiracyjnych.
W dwóch konspiracjach. Kapitan Mieczysław Lipa „Wysocki”, „Wichura”, „Karpacki”
Artykuł

W dwóch konspiracjach. Kapitan Mieczysław Lipa „Wysocki”, „Wichura”, „Karpacki”

Autor: Zbigniew Bereszyński
Rośnie liczba Polaków uhonorowanych odznaczeniami państwowymi za walkę w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu, gdy trwał zorganizowany opór przeciw sowietyzacji Ojczyzny. Jedną z takich osób jest kpt. Mieczysław Lipa, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W konspiracji była postacią legendarną. Niesamowity życiorys Elżbiety Zawackiej
Biogram / Biografia

W konspiracji była postacią legendarną. Niesamowity życiorys Elżbiety Zawackiej

Autor: Anna Lasek
Jej życie to gotowy scenariusz na doskonały film wojenny. Pedagog, matematyk i profesor nauk humanistycznych, żołnierz AK, powstaniec warszawski, więzień okresu stalinowskiego. Przede wszystkim jednak legendarna kurierka, emisariuszka Komendanta Głównego ZWZ do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Jedyna kobieta w gronie cichociemnych oraz druga w historii polskich sił zbrojnych generał brygady.
W lubelskim Zrzeszeniu WiN. Władysław Siła-Nowicki (1913–1994)
Artykuł

W lubelskim Zrzeszeniu WiN. Władysław Siła-Nowicki (1913–1994)

Autor: Ewa Rzeczkowska
Staż Władysława Siły-Nowickiego w lubelskim Zrzeszeniu WiN był dość długi. Należał do tej organizacji od momentu jej powstania na tym terenie aż do ujawnienia Komendy Okręgu Lubelskiego WiN 22 marca 1947 r.
W pułapce „Cezarego” – Dionizy Sosnowski
Artykuł

W pułapce „Cezarego” – Dionizy Sosnowski

Autor: Kamil Kruszewski
Operacja „Cezary” – jedna z największych prowokacji UB, przez ponad cztery lata fingująca istnienie V Komendy WiN – miała za cel neutralizację przeciwników systemu, infiltrację i skompromitowanie środowisk emigracyjnych, rozgrywanie wywiadów zachodnich. Dionizy Sosnowski był jedną z jej śmiertelnych ofiar.
W walce z komunistyczną propagandą. Działalność młodzieżowej organizacji „Contra” w latach 1948–1949
Artykuł

W walce z komunistyczną propagandą. Działalność młodzieżowej organizacji „Contra” w latach 1948–1949

Autor: Adam Dziuba
Szczególnie istotnym elementem budowy w Polsce komunistycznego państwa i społeczeństwa była indoktrynacja młodego pokolenia. Starano się zaszczepić młodzieży idee komunizmu, bałwochwalczy zachwyt wobec Związku Sowieckiego, antyklerykalizm. Chodziło o uformowanie nowego człowieka-elementu systemu.
W walce z Niemcami i komunistami. Okręg Śląski ZWZ-AK i jego sukcesorzy
Artykuł

W walce z Niemcami i komunistami. Okręg Śląski ZWZ-AK i jego sukcesorzy

Autor: Adam Dziuba
Czynny opór, najpierw przeciwko niemieckiej okupacji, a potem rządom komunistów, trwał na Górnym Śląsku niemal osiem lat. Okupiony został olbrzymimi stratami.
Wacław Laskowski ps. „Wielki”
Biogram / Biografia

Wacław Laskowski ps. „Wielki”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Bez pomocy sprawnie działającej siatki współpracowników w terenie, przez funkcjonariuszy bezpieki nazywanych „elementami szlachecko-kułackimi” czy „meliniarzami”, oddziały podziemia nie mogłyby osiągać zamierzonych przez nie celów. Oddział „Roja” nie był tu wyjątkiem.
Walczyć do końca. Mieczysław Wądolny „Mściciel”
Biogram / Biografia

Walczyć do końca. Mieczysław Wądolny „Mściciel”

Autor: Maciej Korkuć
Nigdy nie zamierzał być żołnierzem. Tym bardziej – partyzantem. Nawet nie odbywał służby wojskowej. Był pierwszym pokoleniem, które całe życie spędziło w niepodległej Polsce – tuż po wybuchu wojny w 1939 r., 24 września, kończył równe 20 lat.
Waldemar Baczak. Tragiczny wariant losów
Artykuł

Waldemar Baczak. Tragiczny wariant losów

Autor: Anna Lasek
Mając 24 lata stanął przed plutonem egzekucyjnym w warszawskim więzieniu „Toledo”. Był kapralem podchorążym AK i powstańcem warszawskim ps. „Młody”, „Arne”, a także członkiem WiN ps. „Henryk” i „F-25”. W chwili wybuchu II wojny światowej miał niespełna 17 lat.
Walka o przetrwanie. Podziemie antykomunistyczne w powiecie łomżyńskim w 1946 roku
Artykuł

Walka o przetrwanie. Podziemie antykomunistyczne w powiecie łomżyńskim w 1946 roku

Autor: Krzysztof Sychowicz
Wiosną 1945 r. władza „ludowa” na terenie województwa białostockiego – w tym powiatu łomżyńskiego obejmującego Kolno i Zambrów – znalazła się w trudnym położeniu. Gdy wyszły stąd wojska sowieckie, uaktywniło się podziemie niepodległościowe. Z czasem jednak inicjatywę przejmował aparat bezpieczeństwa.
Wielka ucieczka z więzienia PRL. Kulisy wydarzeń z 2 grudnia 1955 roku
Artykuł

Wielka ucieczka z więzienia PRL. Kulisy wydarzeń z 2 grudnia 1955 roku

Autor: Justyna Dudek
Późnym wieczorem 2 grudnia 1955 r. kilkunastu więźniów usiłowało zbiec z zakładu karnego w Sieradzu. I choć próba ta nie powiodła się, przeszła ona do historii jako największa w dziejach więziennictwa PRL nieudana ucieczka podjęta bez pomocy z zewnątrz.
Wielki szczęściarz. Józef Bandzo (1923–2016)
Biogram / Biografia

Wielki szczęściarz. Józef Bandzo (1923–2016)

Autor: Tomasz Łabuszewski
Kapitan Józef Bandzo „Jastrząb” uczestniczył w wielu akcjach bojowych, m.in. zdobywał powiatowe miasto Nowe Troki i brał udział w ataku na Wilno w trakcie operacji „Ostra Brama”. W 1945 r. dołączył do 5. Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, gdy walczyła na ziemi białostockiej.
Wielkopolski Wyklęty – Jan Kempiński „Błysk”
Artykuł

Wielkopolski Wyklęty – Jan Kempiński „Błysk”

Autor: Tomasz Cieślak
Zmotoryzowany oddział lotny Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Ochotniczej „Warta” pod dowództwem kpt. Jana Kempińskiego „Błyska” był jednym z najaktywniejszych oddziałów powojennego podziemia niepodległościowego w Wielkopolsce.
Wieluńska „Łączka”
Artykuł

Wieluńska „Łączka”

Autor: Aleksandra Szafrańska, Krzysztof Latocha
Wieluń – miasto na pograniczu Dolnego i Górnego Śląska oraz Wielkopolski i Ziemi Łódzkiej. To tutaj działała jedna z najbardziej rozbudowanych partyzantek antykomunistycznych na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego.

Wierzchowiny 1945 - krwawy odwet NSZ na skomunizowanej wsi ukraińskiej (a również o...)

Wojciech Błasik i grupa samoobrony tarnowskiego WiN
Artykuł

Wojciech Błasik i grupa samoobrony tarnowskiego WiN

Autor: Michał Wenklar
Odbicie aresztowanego kolegi, akcje ulotkowe i kary chłosty. Później śledztwo, tortury i wieloletnie więzienie. Grupa samoobrony z Placówki WiN w Tarnowie stanowi doskonały przykład losów poakowskiego podziemia.
Wolni w zniewolonym kraju
Artykuł

Wolni w zniewolonym kraju

Autor: Dariusz Walusiak
Komuniści, fałszując referendum w 1946 r., a pół roku później wybory do Sejmu Ustawodawczego, pokazali, że w walce o władzę nie liczą się z nikim i niczym.
Współpraca funkcjonariuszy PUBP w Lublinie z podziemiem niepodległościowym
Artykuł

Współpraca funkcjonariuszy PUBP w Lublinie z podziemiem niepodległościowym

Autor: Rafał Drabik
Wiele można napisać i powiedzieć o funkcjonariuszach UB, ale nie to, że pomagali podziemiu niepodległościowemu. Zdarzali się jednak i tacy, którzy, będąc ubekami, jednocześnie tajnie współpracowali zarówno z podziemiem poakowskim, jak i narodowym.
Wykus i okolice – to nie tylko historia partyzantów mjr. „Ponurego”
Artykuł

Wykus i okolice – to nie tylko historia partyzantów mjr. „Ponurego”

Autor: Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki
Miejscem szczególnym dla mieszkańców Starachowic jest Wykus, uroczysko w lasach siekierzyńskiech w Górach Świętokrzyskich. Podczas okupacji niemieckiej znajdowała się tam baza partyzancka ugrupowania Armii Krajowej pod dowództwem Jana Piwnika „Ponurego”, w czasach PRL było to miejsce uroczystości i spotkań żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego z całej Polski.
Wyrok na Witolda Pileckiego
Artykuł

Wyrok na Witolda Pileckiego

Autor: Agnieszka Wygoda
Ja już żyć nie mogę, mnie wykończono, Oświęcim to była igraszka – powiedział w przerwie rozprawy, po brutalnym śledztwie, w więzieniu mokotowskim Witold Pilecki, obrońca Polski z 1920 r., ochotnik do Auschwitz, uczestnik Powstania Warszawskiego i żołnierz 2. Korpusu Polskiego gen. Andersa.