Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Niezłomni
Artykuł

Niezłomni

Autor: Włodzimierz Suleja
Szczególnym elementem pejzażu powojennego była utrzymująca się po roku 1947 obecność podziemia niepodległościowego, a zwłaszcza oddziałów „leśnych”.
Nowe spojrzenie na WiN
Artykuł

Nowe spojrzenie na WiN

Autor: Tomasz Łabuszewski
W 1990 r. śp. prof. Janusz Kurtyka, jeden z pionierów badań nad Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość”, opublikował w „Zeszytach Historycznych” przełomowy artykuł Na szlaku AK – „NIE”, DSZ, WiN, w którym pierwszy raz ukazał ciągłość konspiracyjną nurtu poakowskiego, obejmującą lata powojenne.
Nowy Rok 1947 w Ochodzy
Artykuł

Nowy Rok 1947 w Ochodzy

Autor: Michał Siwiec-Cielebon
„Jeden z najbezwzględniejszych wrogów władzy ludowej” – tak w wydanej w 1974 r. hagiografii tzw. utrwalania władzy ludowej napisał długoletni funkcjonariusz komunistycznej bezpieki o sierżancie Mieczysławie Spule „Felusiu”, „Felku”, „Zbyszku” (w niektórych dokumentach jego nazwisko występuje także w wersji Spóła).
O wolność i niezawisłość
Artykuł

O wolność i niezawisłość

Autor: Michał Wenklar
2 września 1945 r. powstało Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, najważniejsza organizacja powojennego podziemia niepodległościowego.
Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim
Artykuł

Od samokształcenia do samoobrony. Żydowska Organizacja Bojowa w Zagłębiu Dąbrowskim

Autor: Aleksandra Namysło
Heroiczna walka Żydów w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. zainspirowała młodych ludzi z innych gett do zbrojnego oporu przeciwko niemieckiemu okupantowi. W sierpniu 1943 r. za broń chwycili również członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej w Zagłębiu Dąbrowskim.
Od ZWZ do Armii Krajowej
Artykuł

Od ZWZ do Armii Krajowej

Autor: Waldemar Grabowski
14 lutego 1942 r. do Warszawy z Londynu została nadana depesza zawierająca decyzje Naczelnego Wodza i Premiera RP gen. Władysława Sikorskiego.
Oddział partyzancki „Spaleni” Obwodu AK Jędrzejów
Artykuł

Oddział partyzancki „Spaleni” Obwodu AK Jędrzejów

Autor: Paweł Żołądek
Oddział został sformowany w południowo-zachodniej części powiatu jędrzejowskiego i od początku swego istnienia określany był mianem „Spaleni”. Nazwa ta nie była przypadkowa. Większość składu stanowili bowiem ludzie zdekonspirowani, poszukiwani przez Niemców, a więc jak to wówczas określano „spaleni”.
Okręg AK Tarnopol
Artykuł

Okręg AK Tarnopol

Autor: Mirosław Surdej
Historia konspiracji niepodległościowej na obszarze województwa tarnopolskiego, podobnie jak na całych Kresach Wschodnich RP, stanowi tematykę słabo znaną i nie do końca zbadaną. Wynika to w znacznej mierze z braku dostępu do części źródeł, jak też z celowej polityki historycznej PRL.
Opór antyniemiecki na ziemiach wcielonych do Rzeszy – Narodowa Organizacja Bojowa
Artykuł

Opór antyniemiecki na ziemiach wcielonych do Rzeszy – Narodowa Organizacja Bojowa

Autor: Rafał Sierchuła
Przedstawiciele Stronnictwa Narodowego w Wielkopolsce już w październiku 1939 r. przystąpili do organizowania antyniemieckiego oporu od Pomorza aż po Śląsk. W ślad za tym Niemcy przystąpili do intensywnej infiltracji i niszczenia wielkopolskiego Podziemia.
Organizacja Stefana Maksymiliana
Artykuł

Organizacja Stefana Maksymiliana

Autor: Paweł Wąs
W działalności konspiracyjnych organizacji młodzieżowych okresu stalinowskiego niekiedy jedynym „orężem” młodych ludzi były ręczne drukarki, za pomocą których tworzono ulotki i afisze o treści patriotycznej i antykomunistycznej. Nieliczne z nich zachowały się w aktach procesowych nieletnich konspiratorów.
Pacyfikacja Woli Justowskiej 28 lipca 1943 roku
Artykuł

Pacyfikacja Woli Justowskiej 28 lipca 1943 roku

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Niemcy wezwali sołtysa gromady, któremu rozkazali okazanie szczegółowych list mieszkańców. Interesowały ich nazwiska złodziei, przestępców, osób niezameldowanych, a także działaczy politycznych. Gdy sołtys stwierdził, że takich ludzi tam nie ma, Niemcy rozpoczęli zbrodnicze działania.
Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 roku
Artykuł

Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 roku

Autor: Marek Jedynak
Po sukcesie akcji na powiatowe miasto Końskie nocą z 31 sierpnia na 1 września 1943 r. dowódca II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – cichociemny ppor. Waldemar Szwiec „Robot” zdecydował się na kolejny śmiały krok.
Partyzantka antysowiecka na ziemi łomżyńskiej (1939-1941) – wybrane aspekty
Artykuł

Partyzantka antysowiecka na ziemi łomżyńskiej (1939-1941) – wybrane aspekty

Autor: Waldemar Tyszuk
Początki partyzantki na ziemiach polskich – zarówno antysowieckiej, jak i antyniemieckiej – wiązać należy z pozostałościami rozbitych jednostek Wojska Polskiego, które nie złożyły broni.
Pierwsza kurierka z Poznania
Artykuł

Pierwsza kurierka z Poznania

Autor: Aleksandra Pietrowicz
11 listopada 1939 r. pierwsza kurierka konspiracji poznańskiej wyruszyła z misją dotarcia do rządu RP we Francji. Jesienią 1939 r. trudno było nawet wyobrazić sobie jakie przeszkody i wyzwania mogą czyhać na trasie. Jednak 5 grudnia dzielna dziewczyna pojawiła się w Paryżu.
Pierwsze Damy lekkoatletyki II RP – Halina Konopacka-Matuszewska i Maria Kwaśniewska
Artykuł

Pierwsze Damy lekkoatletyki II RP – Halina Konopacka-Matuszewska i Maria Kwaśniewska

Autor: Artur Cieślik
Kalos Kagathos w języku starogreckim znaczyło dosłownie „Piękna i Dobra”, takie imię otrzymał medal nadawany, pod patronatem Polskiego Komitetu Olimpijskiego, wybitnym sportowcom, którzy osiągnęli sukcesy również poza sportem. Laureatką medalu w 2003 r. została Maria Kwaśniewska i zapewne tylko kwestią czasu jest nominacja dla Haliny Konopackiej.
Pilecki ucieka z piekła
Artykuł

Pilecki ucieka z piekła

Autor: Elżbieta Pietrzyk-Dąbrowska
W nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 r. z niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz uciekł rtm. Witold Pilecki. Towarzyszyli mu Jan Redzej i Edward Ciesielski. Wszyscy trzej szczęśliwie wydostali się na wolność przez obozową piekarnię.
Placówka dla Dzieci Ulicy
Artykuł

Placówka dla Dzieci Ulicy

Autor: Anna Czocher
W sytuacji wojennego i okupacyjnego zagrożenia szczególne niebezpieczeństwo czyha na dzieci. Wojna odbiera im prawo do dzieciństwa, destrukcyjnie wpływa na ich kondycję - fizyczną, psychiczną, moralną, społeczną.
Podporucznik Kazimierz Chmielowski „Rekin” 1925–1950

Podporucznik Kazimierz Chmielowski „Rekin” 1925–1950

Autor: Michał Ostapiuk
Publikacja ta przypomina podporucznika Kazimierza Chmielowskiego – jednego z najdzielniejszych żołnierzy antykomunistycznego podziemia niepodległościowego. Mord „Rekina” – bo taki przyjął pseudonim w konspiracji – miał miejsce 1 kwietnia 1950 r. w białostockim więzieniu.
Podpułkownik Mikołaj Aleksander Krajnik „Grzymała” (1901-1943)
Biogram / Biografia

Podpułkownik Mikołaj Aleksander Krajnik „Grzymała” (1901-1943)

Autor: Justyna Staroń
W ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci do zasobu Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej każdego tygodnia trafiają różnego rodzaju dary od osób prywatnych: od pojedynczych kart po pudła zawierające materiały różnej proweniencji.
Podziemna, ale często przyziemna. Praca Polek w konspiracji podczas II wojny światowej
Artykuł

Podziemna, ale często przyziemna. Praca Polek w konspiracji podczas II wojny światowej

Autor: Anna Czocher
„Polka przedstawia jedno z najgroźniejszych niebezpieczeństw. W zakresie szpiegostwa, konspiracji i jej narodowego fanatyzmu jest znana jako najbardziej doświadczony, najniebezpieczniejszy typ kobiety europejskiej”.
Podziemne pismo inne niż wszystkie
Artykuł

Podziemne pismo inne niż wszystkie

Autor: Jan Olaszek
W listopadzie 1984 r. zaczęło ukazywać się wyjątkowe pismo podziemne. „Przegląd Wiadomości Agencyjnych” spośród kilku tysięcy wydawanych w PRL poza cenzurą wyróżniał się nieszablonowymi treściami i świetną jakością druku.
Podziemny parlament w pojałtańskiej Polsce
Artykuł

Podziemny parlament w pojałtańskiej Polsce

Autor: Filip Musiał
Większość z nas wie już, kim byli Żołnierze Wyklęci. Doceniamy ich poświęcenie i rozumiemy, dlaczego walczyli w konspiracji. Ale działacze polityczni, którzy w Polsce zajętej przez komunistów trwali w podziemiu, wciąż pozostają zapomniani.
Polowanie na dyrektora
Artykuł

Polowanie na dyrektora

Autor: Paweł Niziołek
Wydany w 1946 r. zakaz organizacji pochodów związanych z obchodami Trzeciego Maja był przyczynkiem do ostrych starć pomiędzy społeczeństwem, a komunistycznym aparatem represji. Szczególnie traumatyczne były jednak wydarzenia w Janowie, gdzie komuniści publicznie zamordowali organizatora lokalnych uroczystości – Kazimierza Marcinkiewicza, dyrektora miejscowej szkoły i członka WiN.
Polska młodzież w realiach powojennych
Artykuł

Polska młodzież w realiach powojennych

Autor: Bogusław Wójcik
Pozostawienie Polski w strefie wpływów ZSRS po zakończeniu II wojny światowej miało bezpośredni wpływ na życie i działalność młodych Polaków. Najstarsi z roczników 1920-1930, którzy zasmakowali jeszcze wojennej konspiracji, w nowych realiach uczyli się, studiowali lub pracowali.
Polskie Państwo Podziemne - ciągłość państwowa w warunkach okupacji
Artykuł

Polskie Państwo Podziemne - ciągłość państwowa w warunkach okupacji

Autor: Włodzimierz Suleja
Kres epopei wrześniowej był zarazem początkiem tworzenia się na terenach okupowanych Polskiego Państwa Podziemnego. Armię miała zastąpić konspiracja wojskowa, a rząd – ciało wyłonione przez prowadzące już nielegalną działalność polityczne ugrupowania, przede wszystkim z rodowodem opozycyjnym.
Polskie Państwo Podziemne: konspiracja wojskowa i cywilna pod okupacją niemiecką i sowiecką
Artykuł

Polskie Państwo Podziemne: konspiracja wojskowa i cywilna pod okupacją niemiecką i sowiecką

Autor: Marek Gałęzowski
Polacy przebywający w kraju pod okupacją niemiecką i sowiecką nie pogodzili się z utratą niepodległego państwa. Symbolicznym wyrazem tej postawy było ukazanie się 10 października 1939 r. tajnego pisma „Polska Żyje”, wydawanego przez organizację Komenda Obrońców Polski.
Pomorscy jaszczurkowcy w walce z okupantem niemieckim (1941–1945)
Artykuł

Pomorscy jaszczurkowcy w walce z okupantem niemieckim (1941–1945)

Autor: Krzysztof Filip
Na terenie Kaszub i Kociewia, wcielonych w 1939 r. do Rzeszy w ramach Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie, prowadzenie konspiracji było niezwykle trudne; mieszkańców Pomorza zmuszano tu do wpisywania się na folkslistę. Odpowiedzią na terror było utworzenie harcerskiej organizacji patriotycznej Jaszczurka.
Powojenna działalność wywiadowcza Zbigniewa Rotkiela (1949–1950)
Artykuł

Powojenna działalność wywiadowcza Zbigniewa Rotkiela (1949–1950)

Autor: Tomasz Krok
Był oficerem od października 1938 r. Zasłużony żołnierz AK, miał doświadczenie w pracy wywiadowczej. Wrócił do niej pod koniec lat 40., współpracując z emigracyjnym Komitetem do Spraw Kraju. Jego aresztowanie w maju 1950 r. nie było wynikiem wpadki, a przypadku – Rotkiel padł ofiarą zakrojonych na szeroką skalę represji wobec przedwojennych wojskowych.
Powstanie i działalność I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN
Artykuł

Powstanie i działalność I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN

Autor: Andrzej Chmielarz
Stanąwszy przed dylematem: wyjść z konspiracji czy kontynuować działalność w zmienionej formie, płk Jan Rzepecki zdecydował się na powołanie do życia nowej organizacji, której głównym celem miało być prowadzenie działalności cywilnej. Ta próba nie mogła się udać.
Prawdziwy przebój podziemia. Poradnik „Obywatel a służba bezpieczeństwa” Jana Olszewskiego
Artykuł

Prawdziwy przebój podziemia. Poradnik „Obywatel a służba bezpieczeństwa” Jana Olszewskiego

Autor: Justyna Błażejowska
Broszura zyskała wielką popularność i słusznie zalicza się do najważniejszych publikacji całego pozacenzuralnego ruchu wydawniczego. Przygotowując materiał, Jan Olszewski kierował się swoim kilkunastoletnim doświadczeniem adwokackim. Czytelnik otrzymywał zestaw narzędzi, które były szczególnie cenne w konfrontacji z przedstawicielami aparatu władzy i represji.
Przemęczony kuferek. Tajna oświata w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945
Artykuł

Przemęczony kuferek. Tajna oświata w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945

Autor: Aleksandra Pietrowicz
„19 grudnia [1941] piątek. Śniło mi się, że z powodu lekcji miałam do czynienia z policją, że musiałam otworzyć mój przemęczony kuferek, a w nim było pełno książek i zeszytów”. To zdanie zapisała w swoim Dzienniczku siedemnastoletnia Jadwiga Pfeiferówna z Ostrowa Wielkopolskiego. Zawiera się w nim prawda o wielkopolskiej tajnej oświacie: warunkach, metodach, uczestnikach.
Przez wszystkie okupacje 1939-1945. Sylwetka Anny Przytuły, żołnierza Armii Krajowej
Biogram / Biografia

Przez wszystkie okupacje 1939-1945. Sylwetka Anny Przytuły, żołnierza Armii Krajowej

Autor: Bartłomiej Nowak
30 lipca 2018 roku w Łodzi odbyły się uroczystości pogrzebowe Anny Danuty Przytuły, ps. Koza – łączniczki w trakcie Powstania Warszawskiego. Spoczęła na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi.
Pseudonim „Iskra”. Konspiracyjna przeszłość profesor Franciszki Ramotowskiej
Artykuł

Pseudonim „Iskra”. Konspiracyjna przeszłość profesor Franciszki Ramotowskiej

Autor: Magdalena Mołczanowska
Profesor Ramotowska kojarzona jest przede wszystkim jako redaktorka 2. tomu „Przewodnika po zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie” i autorka publikacji dotyczących powstania styczniowego. Niewiele osób wie, że była także łączniczką Armii Krajowej, a jej losy tragicznie naznaczyły komunistyczne represje.
Radiostacja „Świt” nadaje
Artykuł

Radiostacja „Świt” nadaje

Autor: Małgorzata Badowska
10 września 1942 roku swoją pierwszą audycję radiową nadała z Bletchley Park pod Londynem polskojęzyczna radiostacja „Świt”, która działała do końca listopada 1944 roku.
Roch Piątkowski. Bohater Akcji <i>Bollwerk</i>
Artykuł

Roch Piątkowski. Bohater Akcji Bollwerk

Autor: Paweł Głuszek
Sukcesem Akcji Bollwerk – największego aktu sabotażu przeprowadzonego przez podziemie w Wielkopolsce – było zniszczenie niemieckich zapasów wojennych, przechowywanych w magazynach portowych, zanim zostały wysłane na front wschodni. Ze wszystkich jej uczestników przeżył wojnę jedynie plutonowy Roch Piątkowski ps. „Janek”. Kim był bohater Akcji Bollwerk?
Siedmiu z „Łączki”
Artykuł

Siedmiu z „Łączki”

Autor: Sławomir Poleszak
We wtorek 16 września 1947 roku funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ujęli na Dolnym Śląsku majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, cichociemnego, legendarnego dowódcę zgrupowania partyzanckiego AK, DSZ i WiN na Lubelszczyźnie oraz siedmiu towarzyszących mu oficerów.
Sieradzcy żołnierze „Warszyca”
Artykuł

Sieradzcy żołnierze „Warszyca”

Autor: Ksawery Jasiak
Wśród licznych ugrupowań antykomunistycznych, które powstały po rozwiązaniu Armii Krajowej, z pewnością wyróżniało się Konspiracyjne Wojsko Polskie (KWP). Silne struktury tej organizacji udało się zbudować w Sieradzu.
Sierż. Kazimierz Czesław Rybczyński „Sokół” (1909–1943)
Artykuł

Sierż. Kazimierz Czesław Rybczyński „Sokół” (1909–1943)

Autor: Marek Jedynak
Dzisiaj, 75 lat od zakończenia II wojny światowej pamięta się głównie o dowódcach, zdecydowanie rzadziej zaś o szeregowych żołnierzach. A bez nich nie byłoby struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Warto zatem przypomnieć postać sierż. Kazimierza Czesława Rybczyńskiego „Sokoła”.
Służba Zwycięstwu Polski
Artykuł

Służba Zwycięstwu Polski

Autor: Jacek Sawicki
W przeddzień kapitulacji stolicy, 27 września 1939 r., została powołana ogólnokrajowa organizacja podziemna o nazwie Służba Zwycięstwu Polski. Stanowisko komendanta SZP objął gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz.
Socjaliści polscy w „wojnie o całe jutro świata”
Artykuł

Socjaliści polscy w „wojnie o całe jutro świata”

Autor: Maciej Żuczkowski
PPS przed wrześniem 1939 r. i później W okresie dwudziestolecia międzywojennego PPS była trzecią największą partią opozycyjną w II Rzeczypospolitej. W swoich szeregach skupiała około 36 tys. członków, a wielokrotnie więcej znajdowało się w organizacjach z nią powiązanych.
Socjaliści w walce z Niemcami. Konstanty Jagiełło i Szymon Joffe
Artykuł

Socjaliści w walce z Niemcami. Konstanty Jagiełło i Szymon Joffe

Autor: Marek Gałęzowski
Podobnie jak w wypadku innych najważniejszych polskich nurtów politycznych niepodległej Rzeczypospolitej (piłsudczykowskiego, ludowego, narodowego, chrześcijańsko-demokratycznego), w latach trzydziestych w PPS zaznaczyły się różnice ideowe oraz dotyczące form bieżącej działalności tego ugrupowania.
Solidarność w konspiracji
Artykuł

Solidarność w konspiracji

Autor: Andrzej Malik
W warszawskiej willi aktorki Lucyny Winnickiej 22 kwietnia 1982 r. powołano Tymczasową Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”. Przedstawicielami Małopolski byli w niej Władysław Hardek, a potem Stefan Jurczak.
Stanisław Broniewski „Orsza”. Dowódca spod Arsenału
Biogram / Biografia

Stanisław Broniewski „Orsza”. Dowódca spod Arsenału

Autor: Irena Siwińska
30 grudnia 2000 r. zmarł Stanisław Broniewski „Orsza”, harcmistrz, podporucznik AK, w czasie II wojny światowej naczelnik Szarych Szeregów, dowódca słynnej akcji pod Arsenałem. Z zawodu był ekonomistą i urbanistą, z powołania harcerzem.
Stanisław Guńkiewicz. Od legionisty do szopkarza
Biogram / Biografia

Stanisław Guńkiewicz. Od legionisty do szopkarza

Autor: Radosław Kurek
Nawet wśród legionistów należał do postaci nietuzinkowych. Do formującego się szwadronu ułanów wstąpił na zagarniętym z austriackiego taboru koniu. W swoim bogatym życiorysie był konspiratorem, członkiem załogi pociągu pancernego, działaczem samorządowym, a także… twórcą bożonarodzeniowych szopek.
Stanisław Jankowski „Agaton”
Biogram / Biografia

Stanisław Jankowski „Agaton”

Autor: Ryszard Sodel
Cichociemny, uczestnik powstania warszawskiego, adiutant gen. Tadeusza Komorowskiego „Bór”, architekt, który miał ogromny wpływ na obecny wygląd Warszawy. 5 marca 2002 r. w Warszawie zmarł Stanisław Jankowski „Agaton”, żołnierz kampanii wrześniowej i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Stanisław Ostoja-Chrostowski – profesor antykomunista
Artykuł

Stanisław Ostoja-Chrostowski – profesor antykomunista

Autor: Robert Buliński
W Komendzie Głównej AK podczas okupacji hitlerowskiej funkcjonował Referat „999”, zajmujący się rozpracowywaniem ruchu komunistycznego. Na jego czele stał przedwojenny profesor Akademii Sztuk Pięknych, artysta grafik Stanisław Ostoja-Chrostowski. Była to bardzo ciekawa i zarazem intrygująca postać.
Strajk studentów i uczniów Lublina w styczniu 1947 r.
Artykuł

Strajk studentów i uczniów Lublina w styczniu 1947 r.

Autor: Jacek Wołoszyn
W Lublinie – w przeciwieństwie do innych miast – nie doszło do wystąpień młodzieży w związku z zakazem obchodów święta 3 maja w 1946 r. W styczniu następnego roku młodzi mieszkańcy miasta zorganizowali jednak strajk, który można uznać za jedną z największych manifestacji z ich udziałem na Lubelszczyźnie w latach 1944–1956.
Swoje kapłaństwo poświęcił Polsce i potrzebującym
Biogram / Biografia

Swoje kapłaństwo poświęcił Polsce i potrzebującym

Autor: Paweł Fornal
Ksiądz Ignacy Kociak tak jak wielu kapłanów zaangażował się w okresie II wojny światowej w tworzenie konspiracji niepodległościowej. Był nie tylko duszpasterzem ale również kierownikiem struktur podziemnych.
Święto Niepodległości za drutami
Artykuł

Święto Niepodległości za drutami

Autor: Sławomir Kalbarczyk
O Święcie Niepodległości Polacy pamiętali także w skrajnie ciężkich warunkach niewoli jenieckiej w Związku Sowieckim. W 1939 roku 11 Listopada obchodzono m.in. w obozie w Starobielsku.
Tadeusz Benedyk (1916-1945) – żołnierz Niepodległej
Artykuł

Tadeusz Benedyk (1916-1945) – żołnierz Niepodległej

Autor: Krzysztof A. Tochman
Podporucznik artylerii rezerwy WP i PSZ na Zachodzie Tadeusz Benedyk ps. „Zahata”, „Wąs”, „Danusia” vel Tadeusz Sawa, vel Daniel Korniłowicz był spadochroniarzem AK, który swoje młode życie poświęcił w służbie Ojczyzny aż do ofiary życia. Warto choćby w skrócie przypomnieć jego życiorys.
Tadeusz Ignacy Rylski. Fotograf i żołnierz AK
Biogram / Biografia

Tadeusz Ignacy Rylski. Fotograf i żołnierz AK

Autor: Marek Jedynak
W sąsiedztwie Muzeum Narodowego w Kielcach przy pl. Najświętszej Marii Panny 2 mieszkał i pracował zasłużony dla miasta fotografik, współzałożyciel Automobilklubu Kieleckiego i żołnierz Armii Krajowej, Tadeusz Ignacy Rylski.
Tadeusz Żenczykowski-Zawadzki. Kilka uwag wokół biografii
Recenzja

Tadeusz Żenczykowski-Zawadzki. Kilka uwag wokół biografii

Autor: Małgorzata Choma-Jusińska
Był jedną z ważnych postaci dwudziestowiecznej historii Polski. Jego bogaty życiorys wpisuje się w trzy odmienne okresy: II Rzeczpospolitej, drugiej wojny światowej oraz emigracji w okresie zimnej wojny.
Tajna egzekucja 20 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Wielkopolsce
Artykuł

Tajna egzekucja 20 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego w Wielkopolsce

Autor: Rafał Sierchuła
Niemiecki terror był dla Wielkopolski szczególnie dotkliwy. Kraj Warty miał się stać wzorcowym okręgiem Rzeszy. Planowano więc, że obszar ten w ciągu kilku lat zostanie pozbawiony jakichkolwiek cech polskości i że mieszkający tam Polacy staną się niewolnikami pracującymi na rzecz niemieckich panów. Wielu Polaków zapłaciło najwyższą cenę za przeciwstawienie się tym zamiarom.
Tajna Organizacja Młodzieżowa
Artykuł

Tajna Organizacja Młodzieżowa

Autor: Paweł Wąs
Jedną z konspiracyjnych grup zrzeszających młodzież, które działały w okresie stalinizmu na terenie województwa łódzkiego była Tajna Organizacja Młodzieżowa, powstała w Ksawerowie pod Łodzią.
Tajna Rada Teatralna
Artykuł

Tajna Rada Teatralna

Autor: Aneta Nisiobęcka
We wrześniu 1939 r. prezydent Warszawy w rozmowie z Bohdanem Korzeniewskim wyjaśnił, że w okolicznościach wojny nie będzie możliwości legalnego uruchomienia szkoły teatralnej. Dyskusje Edmunda Wiercińskiego i Bohdana Korzeniewskiego w sprawie otwarcia tajnych kompletów teatralnych stały się zalążkiem idei powołania Tajnej Rady Teatralnej.
Tajne komplety Teofila Katry (1901–1983)
Artykuł

Tajne komplety Teofila Katry (1901–1983)

Autor: Patrycja Resel
Należał do czołowych organizatorów tajnych kompletów w Łodzi. Do konspiracyjnej szkoły Teofila Katry uczęszczało około 200 uczniów, którzy kształcili się na 25 kompletach. Spośród nich dziewięciu przystąpiło do egzaminu maturalnego, jeszcze podczas trwania wojny. Do zespołu nauczycielskiego należało 35 osób, w tym 15 spoza zawodu.
Tata chciał, żebym była dzielna
Wywiad

Tata chciał, żebym była dzielna

Autor: Karolina Wichowska, Zofia Pilecka-Optułowicz
Zofia Pilecka-Optułowicz, córka rotmistrza Pileckiego, Dama Orderu Odrodzenia Polski, Kustosz Pamięci Narodowej roku 2015, w wywiadzie udzielonym Karolinie Wichowskiej opowiada o swoim ojcu, o jego stosunku do świata i o tym, jak wyglądało życie jego najbliższych w kraju rządzonym przez komunistów.
Teodora Bobowska-Wieluńska ps. „Dora” – żołnierz AK, powstaniec warszawski z Wielkopolski
Biogram / Biografia

Teodora Bobowska-Wieluńska ps. „Dora” – żołnierz AK, powstaniec warszawski z Wielkopolski

Autor: Izabella Kopczyńska
Do grona kobiet wielkopolskiej konspiracji w okresie II wojny światowej należała Teodora Bobowska ps. „Dora”, „Dorota”, „Babicka” – siostra znanej i niezwykłej działaczki Ireny Bobowskiej ps. „Wydra”.
Tragiczne losy komendanta „Strzelca” z Iwonicza
Artykuł

Tragiczne losy komendanta „Strzelca” z Iwonicza

Autor: Paweł Fornal, Adam Nycz
Tytułowy komendant „Strzelca”, sierżant Mikołaj Nycz, to zaginiony w mrokach tragicznych losów wojennych II Rzeczpospolitej bohater. Dzięki staraniom Pana Adama Nycza, zajmującego się historią swojego stryja, udało się jego postać przywrócić do zbiorowej pamięci.
Trop „Niedźwiadka” w Małopolsce
Artykuł

Trop „Niedźwiadka” w Małopolsce

Autor: Marcin Chorązki
Zrzut cichociemnych w małopolskim Wierzbnie miał zasadnicze znaczenie dla przyszłych działań Armii Krajowej. W maju 1944 r. pod Proszowicami wylądował gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek”, ostatni komendant AK.
Ucieczka w zaświaty. Tajemnicza śmierć majora Wierusz–Kowalskiego
Artykuł

Ucieczka w zaświaty. Tajemnicza śmierć majora Wierusz–Kowalskiego

Autor: Dariusz Żurek
Młody, perspektywiczny oficer II RP, artylerzysta i łącznościowiec, uczestnik Wojny Obronnej 1939 r., konspirator i uczestnik Powstania Warszawskiego, oficer tzw. „odrodzonego” Wojska Polskiego. Jego barwną biografię zamyka niestety krwawa karta z dziejów komunistycznego terroru.
Ucieczka ze Sterlinga. Niemożliwe okazało się możliwe
Artykuł

Ucieczka ze Sterlinga. Niemożliwe okazało się możliwe

Autor: Patrycja Resel
Urząd Tajnej Policji Państwowej – Geheimes Staatspolizeiamt w Łodzi (od 11 kwietnia 1940 r. – Litzmannstadt) został utworzony na mocy zarządzenia Reichsführera SS Heinricha Himmlera 7 listopada 1939 r. Za siedzibę obrał budynek przy al. Karola Anstadta 7, należący wcześniej do Towarzystwa Szkół Żydowskich w Łodzi.
Uczniowie kontra komunizm. „Grupa bliżyńska”
Artykuł

Uczniowie kontra komunizm. „Grupa bliżyńska”

Autor: Marzena Grosicka
W 1984 r. w miejscowości Bliżyn, leżącej w województwie kieleckim, czterech uczniów szkół średnich rozpoczęło działalność opozycyjną. Byli to Grzegorz Jasiński, Krzysztof Kowalik, Krzysztof Pióro i Zbigniew Wolski.
Ujawnianie struktur Konspiracyjnego Wojska Polskiego wiosną 1947 roku
Artykuł

Ujawnianie struktur Konspiracyjnego Wojska Polskiego wiosną 1947 roku

Autor: Paweł Wąs
Spośród ponad trzech tysięcy osób ujawnionych w trakcie akcji amnestyjnej wiosną 1947 r. na terenie województwa łódzkiego, niemal pięćset było członkami i współpracownikami Konspiracyjnego Wojska Polskiego – największej antykomunistycznej organizacji zbrojnej działającej w pierwszych latach powojennych w centralnej Polsce.
W akcie samoobrony. Aktywizacja podziemia niepodległościowego w Małopolsce wiosną 1945 r.
Artykuł

W akcie samoobrony. Aktywizacja podziemia niepodległościowego w Małopolsce wiosną 1945 r.

Autor: Dawid Golik
Komendant Okręgu AK Kraków wiosną 1945 r. nie namawiał swoich podkomendnych do otwartej walki z Sowietami, zdając sobie sprawę z dysproporcji sił. Jednak represje komunistyczne szybko skłoniły wielu żołnierzy podziemia do ponownego chwycenia za broń i odtworzenia struktur konspiracyjnych.
W cieniu Gestapo. Służba Bezpieczeństwa III Rzeszy jako substytut ośrodka badań demoskopijnych
Artykuł

W cieniu Gestapo. Służba Bezpieczeństwa III Rzeszy jako substytut ośrodka badań demoskopijnych

Autor: Mirosław Sikora
W niemieckim państwie nazistowskim nie przeprowadzano badań opinii publicznej, ale przywódcy polityczni chcieli znać prawdziwe nastroje społeczne. W tym celu wykorzystywano raporty Służby Bezpieczenstwa SS.
W lubelskim Zrzeszeniu WiN. Władysław Siła-Nowicki (1913–1994)
Artykuł

W lubelskim Zrzeszeniu WiN. Władysław Siła-Nowicki (1913–1994)

Autor: Ewa Rzeczkowska
Staż Władysława Siły-Nowickiego w lubelskim Zrzeszeniu WiN był dość długi. Należał do tej organizacji od momentu jej powstania na tym terenie aż do ujawnienia Komendy Okręgu Lubelskiego WiN 22 marca 1947 r.
W walce z komunistyczną propagandą. Działalność młodzieżowej organizacji „Contra” w latach 1948–1949
Artykuł

W walce z komunistyczną propagandą. Działalność młodzieżowej organizacji „Contra” w latach 1948–1949

Autor: Adam Dziuba
Szczególnie istotnym elementem budowy w Polsce komunistycznego państwa i społeczeństwa była indoktrynacja młodego pokolenia. Starano się zaszczepić młodzieży idee komunizmu, bałwochwalczy zachwyt wobec Związku Sowieckiego, antyklerykalizm. Chodziło o uformowanie nowego człowieka-elementu systemu.
W walce z Niemcami i komunistami. Okręg Śląski ZWZ-AK i jego sukcesorzy
Artykuł

W walce z Niemcami i komunistami. Okręg Śląski ZWZ-AK i jego sukcesorzy

Autor: Adam Dziuba
Czynny opór, najpierw przeciwko niemieckiej okupacji, a potem rządom komunistów, trwał na Górnym Śląsku niemal osiem lat. Okupiony został olbrzymimi stratami.
Waldemar Baczak. Tragiczny wariant losów
Artykuł

Waldemar Baczak. Tragiczny wariant losów

Autor: Anna Lasek
Mając 24 lata stanął przed plutonem egzekucyjnym w warszawskim więzieniu „Toledo”. Był kapralem podchorążym AK i powstańcem warszawskim ps. „Młody”, „Arne”, a także członkiem WiN ps. „Henryk” i „F-25”. W chwili wybuchu II wojny światowej miał niespełna 17 lat.
Wanda Modlibowska – niesamowita pilotka szybowców i działaczka konspiracyjna
Biogram / Biografia

Wanda Modlibowska – niesamowita pilotka szybowców i działaczka konspiracyjna

Autor: Izabella Kopczyńska
Życiorys Wandy Modlibowskiej to przykład historii niezwykłej kobiety zarówno w sferze zawodowej, jak i patriotycznej. Z wykształcenia chemiczka, jej powołaniem było pilotowanie szybowców, z miłości do ojczyzny stała się działaczką konspiracyjną.
Wcielił się w rolę ubeka
Artykuł

Wcielił się w rolę ubeka

Autor: Paweł Fornal
Początek sierpnia 1944 r. przyniósł wyzwolenie spod okupacji niemieckiej Brzozowa i okolicznych miejscowości, jednak wkraczająca Armia Czerwona na swoich bagnetach przyniosła nowy totalitaryzm – komunizm.
Wieluńska „Łączka”
Artykuł

Wieluńska „Łączka”

Autor: Aleksandra Szafrańska, Krzysztof Latocha
Wieluń – miasto na pograniczu Dolnego i Górnego Śląska oraz Wielkopolski i Ziemi Łódzkiej. To tutaj działała jedna z najbardziej rozbudowanych partyzantek antykomunistycznych na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego.
Wieś i chłopi w Polskim Państwie Podziemnym
Artykuł

Wieś i chłopi w Polskim Państwie Podziemnym

Autor: Janusz Gmitruk
Wrzesień 1939 r. rozpoczął najtragiczniejszy i najtrudniejszy okres dla Polaków – walka o przetrwanie już nie tylko narodowe, kulturalne, ale i biologiczne. Walka ta toczyła się niemal od pierwszych dni okupacji. Początkowo nieskoordynowana, żywiołowa, przynosiła wiele ofiar.
Witold Hulewicz – poeta, radiowiec i konspirator
Biogram / Biografia

Witold Hulewicz – poeta, radiowiec i konspirator

Autor: Izabella Kopczyńska
Witold Hulewicz zapisał się na kartach historii jako literat, tłumacz, krytyk i pracownik rozgłośni radiowej Polskiego Radia. W Wielkopolsce odegrał swoją rolę jako organizator łączności podczas Powstania Wielkopolskiego i wydawca czasopisma „Zdrój”. Jego drogi prowadziły do Poznania, Wilna i Warszawy, a zakończyły się w sposób tragiczny w Palmirach.
Witold Pilecki – Bohater 1939-1945
Biogram / Biografia

Witold Pilecki – Bohater 1939-1945

Autor: Paweł Sztama
15 marca 1948 r. zakończył się pokazowy proces, który wytoczono przeciwko osobom określanym jako „grupa Witolda”. Ogłoszono wyrok. Oskarżony Witold Pilecki został skazany na karę śmierci.
Władysław Bartoszewski (1922 - 2015)
Biogram / Biografia

Władysław Bartoszewski (1922 - 2015)

Autor: Ewa Wójcicka
Więzień Auschwitz, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, historyk i działacz opozycji antykomunistycznej. Zaangażowany w udzielanie pomocy Żydom, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Polityk i dyplomata, dwukrotnie minister spraw zagranicznych. W życiorysie Władysława Bartoszewskiego odbijają się losy Polski w XX wieku.
Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego
Artykuł

Współpraca Rady Pomocy Żydom i Międzyorganizacyjnego Biura Dokumentarnego

Autor: Tomasz Roguski
Podstawowym celem wyznaczonym Radzie Pomocy Żydom było niesienie pomocy ludności żydowskiej. W związku z tą pracą pojawiła się także konieczność pozyskiwania dokumentów tożsamości wymaganych przez niemieckiego okupanta.
Współpraca wsi z oddziałami partyzanckimi AK
Artykuł

Współpraca wsi z oddziałami partyzanckimi AK

Autor: Marek Jedynak
Jednym z założeń AK było utworzenie silnych i mobilnych oddziałów dywersyjnych. Ich zadaniem było nasilenie akcji terrorystycznych (tak określano to podczas wojny) przeciwko Niemcom, likwidowanie niemieckich oddziałów i placówek oraz gromadzenie uzbrojenia na czas powstania powszechnego.
Wyjątkowa generacja. Wystawa IPN „Pokolenie Baczyńskiego”
Wystawa

Wyjątkowa generacja. Wystawa IPN „Pokolenie Baczyńskiego”

Autor: Paweł Rokicki
Stali się trzonem Polski Walczącej: dali dowody bezprzykładnego bohaterstwa na barykadach Powstania Warszawskiego czy też w długotrwałej powojennej partyzantce. Ci, którzy przeżyli, podnosili kraj z ruin i podtrzymywali starania o odzyskanie wolności. Wielu stało się przewodnikami dla potomnych i strażnikami najważniejszych wartości.
Z bohatera konfident
Artykuł

Z bohatera konfident

Autor: Daria Czarnecka
5 czerwca 1943 r. duże siły gestapo i policji obstawiły kościół pw. św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Nie była to zwykła łapanka. W tym czasie w kościele trwał ślub por. Mieczysława Uniejewskiego „Marynarza”, żołnierza oddziału „Osa”-„Kosa 30”, a akcja Niemców była zaplanowana.
Zaginiona kurierka
Artykuł

Zaginiona kurierka

Autor: Aleksandra Pietrowicz
27 grudnia 1939 r. opuściła okupowany przez Niemców Poznań druga kurierka zagraniczna wysłana przez konspiracyjną organizację „Ojczyzna” do rządu RP we Francji. Trasa jej wyprawy wieść miała przez Tatry na Słowację i Węgry. Nigdy tam nie dotarła.
Zagłada oddziału „Zagłoby” pod Hunowem
Artykuł

Zagłada oddziału „Zagłoby” pod Hunowem

Autor: Adam Dziuba
W powiecie niemodlińskim położonym w południowo-zachodniej części Górnego Śląska, włączonym do Polski w roku 1945, nie było żadnych tradycji polskiej konspiracji niepodległościowej. Jednak to właśnie tam pod koniec tegoż roku zaczął operować liczny i dobrze uzbrojony oddział partyzancki „Zagłoby”.
Zalążki oporu
Artykuł

Zalążki oporu

Autor: Andrzej Chmielarz
Klęska wojenna 1939 r. zszokowała Polaków, którzy odpowiedzialnością za nią obciążyli sanacyjny rząd. Utrata niepodległości nie złamała jednak ducha narodu.
Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.
Artykuł

Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Jedną z najsłynniejszych akcji dywersyjnych na terenie Obwodu ZWZ-AK Busko był zamach na Maxa Petera, przeprowadzony 12 lipca 1944 r. na rynku w Busku-Zdroju.
Zanim powstała Armia Krajowa. Zaskakujące początki polskiej konspiracji wojskowej II wojny światowej
Artykuł

Zanim powstała Armia Krajowa. Zaskakujące początki polskiej konspiracji wojskowej II wojny światowej

Autor: Adam Stefan Lewandowski
„Cóż to za przywódca konspiracji, który rozpoczyna swe pierwsze kroki od tego, że upija się prawie do nieprzytomności” – skomentował w swej książce Kwatera 139. Opowieść o marszałku Rydzu-Śmigłym moment przekazania rozkazu o utworzeniu podziemnej armii Cezary Leżeński. Kto miał się upić i dlaczego?
Zapomniane ogniwo
Wywiad

Zapomniane ogniwo

Autor: Jacek Wołoszyn, Rafał Leśkiewicz
O młodzieżowych organizacjach konspiracyjnych z dr. hab. Jackiem Wołoszynem autorem monografii Niepodległościowa konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich w latach 1944/1945–1956, rozmawia redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl dr Rafał Leśkiewicz
Zbrojne ramię PPR. Akcje bojowe Gwardii Ludowej
Artykuł

Zbrojne ramię PPR. Akcje bojowe Gwardii Ludowej

Autor: Ryszard Sodel
Gwardia Ludowa rozpoczęła działalność zbrojną w maju 1942 r. w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego i Radomia, a w końcu tego roku rozszerzyła ją na teren Generalnego Gubernatorstwa i część obszarów włączonych do III Rzeszy.
Zenon Pobidyński i jego „Zastęp”
Artykuł

Zenon Pobidyński i jego „Zastęp”

Autor: Bogusław Wójcik
Wśród prawie trzydziestu nielegalnych niepodległościowych organizacji młodzieżowych, działających i wykrytych przez funkcjonariuszy bezpieczeństwa na terenie Polski południowo-wschodniej w latach 1944-1956, znalazła się także formacja założona przez szesnastoletniego Zenona Pobidyńskiego pod koniec 1948 r.
Znaczki pocztowe „Solidarności”
Artykuł

Znaczki pocztowe „Solidarności”

Autor: Paweł Głuszek
W latach 80., w okresie walki z reżimem komunistycznym, w tzw. drugim obiegu pojawiły się znaczki pocztowe wydawane przez NSZZ „Solidarność”. Znaczki podziemnej „Solidarności” stały się symbolem oporu wobec władzy i oznaką istnienia wolnego, niepodległego państwa podziemnego.
Zofia Moczarska. „Ofiarna, b. odważna”
Biogram / Biografia

Zofia Moczarska. „Ofiarna, b. odważna”

Autor: Wojciech Kujawa
Choć częściej wspominana jest w kontekście swojego znacznie lepiej znanego męża, Kazimierza Moczarskiego, autora nieodmiennie popularnych „Rozmów z katem”, to pozostaje postacią godną zapamiętania również przez pryzmat swoich własnych dokonań. Nie ustępowała mu zaangażowaniem w pracę konspiracyjną i również zapłaciła za nią wysoką cenę, gdy wpadła w ręce komunistycznego aparatu bezpieczeństwa.
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Warmii i Mazurach
Artykuł

Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Warmii i Mazurach

Autor: Waldemar Brenda
Warmia i Mazury nie należały do regionów o wzmożonej aktywności zbrojnej WiN. Kiedy swe wpływy na ziemie poniemieckie rozciągnął Okręg WiN Białystok, sytuacja stopniowo zaczęła się zmieniać, głównie za sprawą niewielkich patroli dywersyjnych ściąganych do pogranicznych obwodów na konkretne akcje.
ZWZ z trzech perspektyw
Artykuł

ZWZ z trzech perspektyw

Autor: Waldemar Grabowski
Generał Władysław Sikorski 13 listopada 1939 r. powołał Związek Walki Zbrojnej, który miał się stać jedyną konspiracyjną organizacją wojskową w okupowanym kraju. Przyjrzyjmy się, jak funkcjonował ZWZ na trzech szczeblach: centrali, obszaru i obwodu.
Zygmunt Adam Zyblewski (1915–1944)
Biogram / Biografia

Zygmunt Adam Zyblewski (1915–1944)

Autor: Justyna Staroń
Do zasobu archiwalnego IPN trafiły materiały dotyczące Zygmunta Adama Zyblewskiego, uczestnika kampanii wrześniowej, jeńca stalagu, działacza podziemia z okresu II wojny światowej, który życie stracił w katowni Gestapo w Forcie III w Pomiechówku.
Życie dla Polski
Artykuł

Życie dla Polski

Autor: Romuald Lazarowicz
Zachowało się bardzo mało materialnych pamiątek przeszłości naszej rodziny. To skutek rozmaitych przygód, gwałtownych ucieczek, ukrywania się, przesiedleń do odległych miejsc, dramatów, w jakie obfitował wiek XX.
Życie dla Polski. Maria Mirecka-Loryś (1916–2022)
Biogram / Biografia

Życie dla Polski. Maria Mirecka-Loryś (1916–2022)

Autor: Jerzy Dąbrowski
Pani Maria Mirecka-Loryś urodziła się w Ulanowie na Podkarpaciu dwa lata przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Zmarła w wieku 106 lat 29 maja 2022 r. W swojej książce Przede wszystkim Polska podkreślała, że sprawy naszej Ojczyzny były dla niej ważniejsze niż własne życie.
Życie z bronią w ręku. Sylwetka Janusza Brochwicz-Lewińskiego „Gryfa”.
Biogram / Biografia

Życie z bronią w ręku. Sylwetka Janusza Brochwicz-Lewińskiego „Gryfa”.

Autor: Bartłomiej Nowak
20 lipca 2018 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie miało miejsce poświęcenie pomnika nagrobnego śp. Janusza Brochwicz-Lewińskiego, ps. Gryf, generała brygady Wojska Polskiego, żołnierza batalionu AK „Parasol”.