Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Gwałty, których skali i sadyzmu nie można sobie wyobrazić”. Gehenna górnośląskich kobiet w 1945 r.
Artykuł

„Gwałty, których skali i sadyzmu nie można sobie wyobrazić”. Gehenna górnośląskich kobiet w 1945 r.

Autor: Bogusław Tracz
Kiedy w połowie stycznia 1945 r. na froncie wschodnim ruszyła kolejna ofensywa Armii Czerwonej, losy wojny były już w zasadzie przesądzone. Pytaniem otwartym pozostawało jedynie, kiedy i kto jako pierwszy dotrze do Berlina i zawiesi sztandar zwycięstwa na gruzach stolicy Trzeciej Rzeszy.
„Łupaszko” wychodzi w pole
Biogram / Biografia

„Łupaszko” wychodzi w pole

Autor: Piotr Szubarczyk
Wśród licznych dowódców powojennej partyzantki antykomunistycznej jego postać wybija się jak symbol walki o Polskę „wolną i czystą jak łza”. Byli tacy, co mieli więcej podkomendnych, i tacy, co dłużej walczyli niż on, ale to przed nim „wiał czerwony cham” i to na jego imienia dźwięk drżeli ubecy.
„Mała rewolucja październikowa” ’56 na Węgrzech a Polacy
Artykuł

„Mała rewolucja październikowa” ’56 na Węgrzech a Polacy

Autor: István Kovács
Polacy przeżywali wydarzenia budapeszteńskiej jesieni 1956 r. tak jakby były kontynuacją bohaterskich i beznadziejnych walk toczonych w Powstaniu Warszawskim. Niezwykłe poczucie sympatii do Węgrów dało się odczuć niemal we wszystkich zakątkach kraju.
„Nie mogę o tym pisać ani myśleć”
Artykuł

„Nie mogę o tym pisać ani myśleć”

Autor: Jarosław Szarek
Pragnienie opisania dramatu niewinnych ofiar systemu komunistycznego – niewyobrażalnego doświadczenia ich samych oraz cierpień rodzin więzionych i traconych – stawało się jedyną pociechą w tych trudnych chwilach. Niosło nadzieję, że ich tragedia nie zostanie zapomniana, że „opisanie” i tym samym zachowanie pamięci nie tylko nada sens ich kaźni, ale również będzie wymierzeniem sprawiedliwości.
„To bandy całą gęba były”. Armia Czerwona w pierwszych miesiącach 1945 r. na Pomorzu i Kujawach
Artykuł

„To bandy całą gęba były”. Armia Czerwona w pierwszych miesiącach 1945 r. na Pomorzu i Kujawach

Autor: Remigiusz Ławniczak
Polacy w pomorskich i kujawskich miejscowościach w przytłaczającej większości negatywnie odnosili się do Armii Czerwonej. Halina Miler wspominała: „To bandy całą gębą były”. Sami żołnierze Polaków traktowali pogardliwie, nie szanowali ani ich życia, ani skromnego dobytku, który został im po wojnie.
„Urodziłam się w Jezupolu, koło Stanisławowa…”. Sowieckie deportacje Kresów oczami Dziecka
Wspomnienie

„Urodziłam się w Jezupolu, koło Stanisławowa…”. Sowieckie deportacje Kresów oczami Dziecka

Autor: Arkadiusz Cisek
80 lat temu w milionach rodzin mieszkających na polskich Kresach dzieci nie czekały na ferie. Jeśli dane im było szczęście posiadania daru niewiedzy, czekały na powrót z wojny dziadków, ojców, braci… Wierząc, że żyją i wrócą.
„Wy polskie mordy, was wszystkich nada ubić”. Armia Czerwona na Białostocczyźnie w latach 1944–1945
Artykuł

„Wy polskie mordy, was wszystkich nada ubić”. Armia Czerwona na Białostocczyźnie w latach 1944–1945

Autor: Jerzy Autuchiewicz
Latem 1944 r. Armia Czerwona w ramach operacji „Bagration” w spektakularny sposób rozbiła niemiecką Grupę Armii „Środek” i parła na zachód w niespotykanym dotąd tempie. Wkrótce wkroczyła na teren przedwojennego województwa białostockiego. W dniu 27 lipca 1944 r. sowieckie oddziały zajęły Białystok.
„Wyzwolenie” gorsze niż potop
Wykład

„Wyzwolenie” gorsze niż potop

Autor: Piotr Gontarczyk
Rozważania na temat tego, czy rok 1945 przyniósł Polsce wyzwolenie, należy zacząć od określenia, o której Polsce mówimy. Jeśli o tej w granicach z 1939 roku, to dla ludności mieszkającej na Kresach nie ma mowy o jakimkolwiek wyzwoleniu.
Agresja Niemiec i ZSRS na Polskę we wrześniu 1939 roku
Artykuł

Agresja Niemiec i ZSRS na Polskę we wrześniu 1939 roku

Autor: Marek Gałęzowski
Władze polskie za główne niebezpieczeństwo dla niepodległości państwa uważały możliwość agresji ZSRS. Drugi z wielkich sąsiadów Polski – Niemcy – na mocy postanowień traktatu wersalskiego dysponował przez dłuższy czas jedynie stutysięczną armią, niemal całkowicie pozbawioną ciężkiej broni.
Amerykańska Komisja Maddena
Artykuł

Amerykańska Komisja Maddena

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
Komisja Kongresu USA do zbadania Zbrodni Katyńskiej, zwana Komisją Maddena, miała kolosalne znaczenie dla odkrywania prawdy o losie polskich oficerów i funkcjonariuszy zamordowanych wiosną 1940 r. w Związku Sowieckim.
Aresztowanie „Szesnastu”. Rekonstrukcja
Artykuł

Aresztowanie „Szesnastu”. Rekonstrukcja

Autor: Andrzej Chmielarz
„Proces szesnastu” miał tworzyć sprzyjające okoliczności do przeforsowania sowieckiej wizji Polski, a zwłaszcza do utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej na zasadach Stalina. Chodziło też o skompromitowanie w oczach USA i Wielkiej Brytanii Polaków sprzeciwiających się dominacji sowieckiej.
Aresztowanie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
Artykuł

Aresztowanie szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego

Autor: Michał Wenklar
27 marca 1945 r., do willi w Pruszkowie dotarły trzy najważniejsze postaci Państwa Podziemnego – ostatni komendant AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”, Delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski i Przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak.
Barbara Skarga. Filozof z łagrów
Biogram / Biografia

Barbara Skarga. Filozof z łagrów

Autor: Agnieszka Kostrzewa
Wybitna filozof i etyk, profesor zwyczajny nauk humanistycznych, dama Orderu Orła Białego, podczas wojny – łączniczka Armii Krajowej, po wojnie – więzień Gułagu. Wielomiesięczne śledztwo i dziesięcioletni pobyt w sowieckim obozie pracy nie zdołały jej złamać. Gdy w 1955 r. udało się jej wrócić do Polski, czynnie włączyła się wpierw w życie naukowe, a później – działalność opozycyjną.
Były ofiary. Byli oprawcy
Artykuł

Były ofiary. Byli oprawcy

Autor: Diana Maksimiuk
Prowadzone od wielu lat, zwłaszcza w Instytucie Pamięci Narodowej, badania nad aparatem represji w Polsce „ludowej” odsłoniły kulisy jego funkcjonowania i ukazały ogrom zbrodni komunistycznego systemu. Wiele z nich nie ujrzało i być może nigdy nie ujrzy światła dziennego – niezliczone ofiary pozostaną bezimienne, te zaś, których imiona znamy, lecz nie wiemy gdzie spoczywają, nieodnalezione.
Czas kompromisu
Artykuł

Czas kompromisu

Autor: Włodzimierz Suleja
Wojna, która od 22 czerwca 1941 r. objęła wschodnie tereny II Rzeczypospolitej, nie była zaskoczeniem ani dla konspiracji wojskowej w kraju, ani dla polskiego rządu w Londynie.
Czerwona mapa Warszawy
Artykuł

Czerwona mapa Warszawy

Autor: Tomasz Łabuszewski
Hekatomba Powstania, zniszczenie blisko 70% zabudowy lewobrzeżnej części stolicy, śmierć podczas wojny kilkuset tysięcy jej mieszkańców sprawiły, iż po 1945 r. warszawiakom trudno było sobie wyobrazić kolejne wielkie nieszczęścia, które mogły ich jeszcze dotknąć. Czas pokazał, że bardzo się mylili.
Czym była „Operacja Polska”?
Artykuł

Czym była „Operacja Polska”?

Autor: Anna Zechenter
Mordowano ich masowo – najpierw na podstawie list zatwierdzanych w Moskwie, potem brano ofiary jak popadło, byle ich nazwiska brzmiały z polska. Aby zaspokoić oczekiwania moskiewskiej centrali, NKWD wyszukiwał Polaków nawet w książkach telefonicznych.
Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku
Artykuł

Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku

Autor: Dariusz Węgrzyn
W pierwszych miesiącach 1945 r. tysiące Górnoślązaków, głównie mężczyzn, zostało przez władze sowieckie wezwanych do wykonania dwutygodniowych prac na zapleczu frontu. Byli przekonani, że będą udrażniać drogi, naprawiać wodociągi, usuwać szkody wojenne. Mylili się. Zostali potraktowani jako tzw. żywe reparacje.
Deportacje z Górnego Śląska do ZSRS w 1945 roku
Artykuł

Deportacje z Górnego Śląska do ZSRS w 1945 roku

Autor: Dariusz Węgrzyn
Dlaczego Górnoślązacy zabrani na dwa tygodnie do pracy przy udrażnianiu dróg, naprawie wodociągów i usuwaniu szkód wojennych wrócili do swoich domów – jeśli w ogóle wrócili – dopiero po latach? Dlatego, że ich droga wiodła przez łagry i pracę przymusową w ZSRS. Potraktowano ich jako żywe reparacje.
Dokumenty „Operacji polskiej” w Gruzji. Protokół specjalnej Trójki NKWD
Artykuł

Dokumenty „Operacji polskiej” w Gruzji. Protokół specjalnej Trójki NKWD

Autor: Stanisław Koller
Operacja polska NKWD stanowiła wzór dla kolejnych fal terroru. Odstąpiono od najprostszych pozorów procesu. Liczba osób represjonowanych w operacjach narodowościowych była tak duża, że nawet specjalnie powołane organy nie nadążały z wydawaniem wyroków.
Dokumenty zbrodni. Nakazy wykonania kary śmierci w okresie Wielkiego Terroru w Gruzji (1937–1938)
Artykuł

Dokumenty zbrodni. Nakazy wykonania kary śmierci w okresie Wielkiego Terroru w Gruzji (1937–1938)

Autor: Stanisław Koller
Osoby represjonowane w okresie Wielkiego Terroru w Gruzji skazywano na karę śmierci, karę łagrów lub uwięzienie. W przypadku wydania przez Trójkę lub Dwójkę wyroku śmierci, ludowy komisarz spraw wewnętrznych Siergiej Goglidze lub jego zastępca (Awksientij Rapawa lub Bogdan Kobułow) kierował do naczelnika więzienia, w którym przebywali skazani, nakaz wykonania wyroku.
Ferdynand Goetel – wyklęty za prawdę o Katyniu
Artykuł

Ferdynand Goetel – wyklęty za prawdę o Katyniu

Autor: Waldemar Kowalski
Uznawany był przez Sowietów i komunistów znad Wisły za pomocnika III Rzeszy. Powód, dla którego przyczepiono mu łatkę kolaboranta, to udział w delegacji, która wiosną 1943, na wniosek Niemców, badała doły śmierci polskich oficerów w Lesie Katyńskim. Prawda o zbrodni miała nigdy nie wyjść na jaw.
Fotograf z Energopolu
Artykuł

Fotograf z Energopolu

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
Andrzej Świderski, pracownik firmy Energopol, uczestniczył w wyjazdach upamiętniających zamordowanych polskich oficerów w Charkowie organizowanych przez tę firmę jesienią 1990 r. Brał również udział jako fotograf w ekshumacji polskich oficerów prowadzonej od 25 lipca do 7 sierpnia 1991 r. przez polsko-rosyjską ekipę ekshumacyjną.
Gehenna „wyzwolenia”. Zbrodnie sowieckie na Górnym Śląsku w 1945 roku
Artykuł

Gehenna „wyzwolenia”. Zbrodnie sowieckie na Górnym Śląsku w 1945 roku

Autor: Bogusław Tracz
Po wkroczeniu Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. na polską część Górnego Śląska rozpętało się piekło. Żołnierze mordowali masowo ludność cywilną – głównie kobiety, dzieci i starców. Gwałcili dziewczęta, sieroty z domów dziecka oraz zakonnice. Nie było komu ich chronić, bowiem na ziemiach wcielonych w 1939 r. do III Rzeszy mężczyźni zmuszeni zostali do służby w Wehrmachcie.
Generał Mieczysław Smorawiński (1893-1940)
Biogram / Biografia

Generał Mieczysław Smorawiński (1893-1940)

Autor: Krzysztof Pięciak
Za udział w walkach I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej Mieczysław Smorawiński otrzymał m.in. Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyż Walecznych, francuską Legią Honorową i odznaczenia austro-węgierskie. W ostatniej bitwie z Konarmią Budionnego w sierpniu 1920 r. niemal stracił życie. Śmierć z rąk sowieckich pisana mu była jednak nie na polu walki, lecz w katyńskim lesie.
Głód w „spichlerzu Europy”. Prawdziwe intencje komunistów wobec Ukrainy
Artykuł

Głód w „spichlerzu Europy”. Prawdziwe intencje komunistów wobec Ukrainy

Autor: Magdalena Semczyszyn
Po 80 latach od tragedii Wielkiego Głodu w rosyjskich mediach wciąż pojawiają się wątpliwości, czy został on celowo wywołany przez Moskwę. Po co – pyta część publicystów – Stalin miałby zagłodzić mieszkańców republiki cieszącej się sporą autonomią i jednym z najwyższych wskaźników uprzemysłowienia?
Hitler i Stalin: żywoty równoległe
Artykuł

Hitler i Stalin: żywoty równoległe

Autor: Marek Klecel
Hitler popełnił samobójstwo na kilka dni przed kapitulacją Niemiec, zostawiając swemu narodowi przesłanie, by „zachował jego ducha”. Stalin zmarł śmiercią naturalną po zbudowaniu sowieckiego imperium na milionach trupów i zostawił po sobie ludobójczy system działający jeszcze przez niemal pół wieku.
Instytucja uznania za zmarłego i stwierdzenia zgonu w świetle akt sądów grodzkich zasobu poznańskiego archiwum IPN
Artykuł

Instytucja uznania za zmarłego i stwierdzenia zgonu w świetle akt sądów grodzkich zasobu poznańskiego archiwum IPN

Autor: Hanna Budzyńska
W pierwszej kolejności komuniści skupili się na doraźnym celu wymiaru sprawiedliwości – ukaraniu zbrodniarzy wojennych, osób współpracujących z okupantem niemieckim oraz „wrogów” nieprzychylnych nowemu ustrojowi. Jednak przed komunistycznym aparatem stało również wiele poważnych wyzwań o charakterze administracyjnym.
Inteligencja ziemi łomżyńskiej – ofiary Zbrodni Katyńskiej
Artykuł

Inteligencja ziemi łomżyńskiej – ofiary Zbrodni Katyńskiej

Autor: Jerzy Autuchiewicz
W wyniku agresji Niemiec i ZSRS na Polskę niemal całe województwo białostockie znalazło się pod okupacją sowiecką. Do Łomży Sowieci wkroczyli w końcu września po wycofaniu się Niemców za ustaloną linię demarkacyjną. Wraz w wkroczeniem nowego okupanta rozpoczęły się prześladowania ludności polskiej.
Jak doszło do „amnestii” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 r.?
Artykuł

Jak doszło do „amnestii” dla obywateli polskich z sierpnia 1941 r.?

Autor: Sławomir Kalbarczyk
30 lipca 1941 r. w Londynie podpisany został polsko-sowiecki układ sojuszniczy skierowany przeciwko Niemcom (od nazwisk jego sygnatariuszy nazywany potocznie układem Sikorski-Majski).
Jan Bernard Rejecki – ofiara Katynia
Biogram / Biografia

Jan Bernard Rejecki – ofiara Katynia

Autor: Marek Jończyk
Każda rocznica Zbrodni Katyńskiej skłania do głębokiej refleksji nad jej przyczynami, przebiegiem i konsekwencjami. Ofiarą katyńskiego ludobójstwa padło wszak co najmniej 21 857 polskich obywateli.
Jeszcze raz o Zawadce Morochowskiej
Artykuł

Jeszcze raz o Zawadce Morochowskiej

Autor: Jarosław Syrnyk
Zawadka Morochowska była przed wojną niezbyt dużą wsią. Według danych ze spisu powszechnego z 1921 r. liczyła 228 mieszkańców, z czego 217 było wyznania greckokatolickiego. W przededniu wybuchu wojny na terenie wsi mieszkało zaledwie 167 osób.
Józef Czapski. Z sowieckiej niewoli do Paryża
Biogram / Biografia

Józef Czapski. Z sowieckiej niewoli do Paryża

Autor: Agnieszka Łuczak
Znalazł się wśród garstki polskich oficerów, którzy niemal w ostatniej chwili uniknęli śmierci z rąk NKWD. To zdeterminowało całe jego życie.
Karta z dziejów represji sowieckich wobec obywateli polskich: działalność Ławrentija Berii
Artykuł

Karta z dziejów represji sowieckich wobec obywateli polskich: działalność Ławrentija Berii

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Są zbrodniarze pozornie „lżejszego kalibru” – tzw. mordercy zza biurka. Rzadko kiedy sami zabijają, biją i torturują; najczęściej zostawiają to swoim podwładnym. Jednak to oni odgrywają kluczową rolę w każdym systemie władzy opartym na przemocy.
Katyń – pamiętamy
Artykuł

Katyń – pamiętamy

Autor: Filip Musiał
13 kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej ustanowiony dla upamiętnienia wymordowania przez Sowietów, na mocy decyzji z 5 marca 1940 r., blisko 22 tysięcy polskich jeńców wojennych i więźniów.
Katyń – pamiętamy!
Artykuł

Katyń – pamiętamy!

Autor: Sebastian Ligarski
Walkę o ujawnienie prawdy o zbrodni katyńskiej prowadzono już od momentu odkrycia grobów polskich jeńców w ZSRS. W opanowanej przez komunistów Polsce ta batalia była prowadzona z determinacją i została okupiona dotkliwymi represjami.
Katyń – trudna droga do prawdy
Artykuł

Katyń – trudna droga do prawdy

Autor: Dariusz Dąbrowski
W kwietniu 1990 r. Michaił Gorbaczow przekazał stronie polskiej listy przewozowe NKWD z obozów w Kozielsku i Ostaszkowie oraz spis jeńców w Starobielsku. Rosja oficjalnie przyznała się, że za zbrodnią katyńską stały służby sowieckie.
Katyń 1940. Świadkowie i świadectwa
Artykuł

Katyń 1940. Świadkowie i świadectwa

Autor: Tadeusz Wolsza
W sprawie zbrodni katyńskiej kraje zainteresowane (m.in. Niemcy, ZSRS, Polska i USA) zdołały przesłuchać od kilkunastu do kilkudziesięciu świadków. Były wśród nich osoby wiarygodne i konfabulujące, świadectwa te mają więc różną rangę: często są kapitalnie ważne, niekiedy zaś – wręcz bezwartościowe.
Katyń. Zbrodnia na Polsce
Artykuł

Katyń. Zbrodnia na Polsce

Autor: Marek Jończyk
Wiosną 1940 r. przywódcy Związku Sowieckiego zadali narodowi polskiemu niepowetowaną stratę, mordując z przyczyn politycznych jeńców wojennych oraz cywilnych więźniów. Żaden z decydentów, organizatorów i wykonawców zbrodni nigdy nie został za ten mord ukarany.
Kazali się szybko pakować. Wojenne losy Bogumiła Hałacińskiego
Artykuł

Kazali się szybko pakować. Wojenne losy Bogumiła Hałacińskiego

Autor: Kinga Hałacińska
Pytany o dzieciństwo, zawsze wspominał bułkę. Gdy wchodzili z matką do kamienicy przy ul. Gołuchowskiego w Stanisławowie, gdzie wówczas mieszkali, już w sieni poczuł zapach świeżego pieczywa, masła i szynki. Pod ich drzwiami leżała bułka owinięta w pergamin.
Kazimierz Tumidajski (1897-1947)
Biogram / Biografia

Kazimierz Tumidajski (1897-1947)

Autor: Teodor Gąsiorowski
Przyszły komendant Okręgu Lubelskiego AK urodził się 28 lutego 1897 r. w Radłowie, w wielodzietnej rodzinie. Ojciec wysłał go do I Gimnazjum im. K. Brodzińskiego w Tarnowie. W połowie sierpnia 1914 r. siedemnastoletni gimnazjalista uciekł z domu i zgłosił się do Legionów Polskich.
Kieleccy policjanci – weterani wojny polsko-bolszewickiej i ofiary Zbrodni Katyńskiej
Artykuł

Kieleccy policjanci – weterani wojny polsko-bolszewickiej i ofiary Zbrodni Katyńskiej

Autor: Marek Jończyk
Średnio co czwarty kielecki policjant zamordowany w 1940 r. w ramach Zbrodni Katyńskiej dwie dekady wcześniej bronił Polski przed bolszewikami. Wielu miało za sobą także doświadczenie udziału w powstaniach na Śląsku i Wielkopolsce.
Komisja Burdenki. Budowa kłamstwa katyńskiego
Artykuł

Komisja Burdenki. Budowa kłamstwa katyńskiego

Autor: Bożena Witowicz
Wobec odkrycia masowych grobów w Katyniu, Sowieci przyjęli strategię przerzucania odpowiedzialności za zbrodnię na Niemców. W odpowiedzi na „niemieckie insynuacje” powołali 13 stycznia 1944 r. – dokładnie 8 miesięcy po odkryciu grobów – własną komisję śledczą pod przewodnictwem Nikołaja Burdenki. Jej raport stał się fundamentem kłamstwa katyńskiego.
Kresy Wschodnie 1940–1941. Branka do Armii Czerwonej
Artykuł

Kresy Wschodnie 1940–1941. Branka do Armii Czerwonej

Autor: Tomasz Bereza
Sowieckie represje wobec obywateli polskich w latach 1939-1941 kojarzą się przede wszystkim ze Zbrodnią Katyńską, terrorem NKWD i masowymi deportacjami na Wschód. Przymusowe wcielenie blisko 100 tysięcy mężczyzn do Armii Czerwonej pozostaje w cieniu powyższych dramatów.
Ks. Konstanty Budkiewicz. Prałat męczennik
Artykuł

Ks. Konstanty Budkiewicz. Prałat męczennik

Autor: Wojciech Frazik
3 kwietnia 1923 roku świat obiegła wiadomość o rozstrzelaniu w Moskwie ks. Konstantego Budkiewicza. Tego dnia bolszewicka „Prawda” ogłosiła: „Dnia 31 marca wykonano wyrok na prałacie Budkiewiczu, który został skazany na śmierć w procesie katolickich kontrrewolucjonistów”.
Kto ty jesteś? Repatriacja dzieci polskich po II wojnie światowej
Artykuł

Kto ty jesteś? Repatriacja dzieci polskich po II wojnie światowej

Autor: Ewa Wójcicka
W wyniku II wojny światowej ok. 1,5 miliona polskich dzieci zostało sierotami lub półsierotami. Zapewnienie im opieki nie było jedynym problemem po 1945 r. Ważnym wyzwaniem było też wyszukiwanie polskich dzieci wywiezionych na tereny III Rzeszy i umożliwianie im powrotu do rodzinnego kraju.
Kuropaty – miejsce masowych egzekucji sowieckich
Artykuł

Kuropaty – miejsce masowych egzekucji sowieckich

Autor: Marta Kupczewska
Położona na północny wschód od Mińska miejscowość Kuropaty to dziś jedno z przedmieść liczącej blisko 2 mln mieszkańców stolicy Białorusi. Pomimo upływu przeszło osiemdziesięciu lat od tragicznych wydarzeń, wciąż zbyt mało wiemy o dokonanych tam stalinowskich zbrodniach.
László Iván-Kovács – głównodowodzący zaułka Corvina
Artykuł

László Iván-Kovács – głównodowodzący zaułka Corvina

Autor: István Galambos
Choć rewolucja i walka zbrojna objęły cały kraj, to stolica Węgier była pierwszym i symbolicznym miejscem buntu przeciwko dyktaturze bolszewickiej. Jednym z centrów tej rewolty był zaułek Corvina, gdzie Sowietom dawał się we znaki László Iván-Kovács.
Leśnicy – ofiary Obławy Augustowskiej
Artykuł

Leśnicy – ofiary Obławy Augustowskiej

Autor: Diana Maksimiuk
Jednym z celów badawczych historyków, którzy pochylili się nad zagadnieniem Obławy Augustowskiej, jest ustalenie pełnej listy ofiar tej największej sowieckiej zbrodni popełnionej na Polakach po zakończeniu II wojny światowej. Czy jest to przedsięwzięcie możliwe do zrealizowania? Wydaje się, że bez dostępu do archiwaliów sowieckich – raczej nie.
Ludobójstwo przed wojenną zagładą. „Operacja polska” NKWD
Artykuł

Ludobójstwo przed wojenną zagładą. „Operacja polska” NKWD

Autor: Marek Klecel
W połowie lat 30. XX wieku zaczęły się deportacje ludności polskiej z ziem, które po traktacie ryskim znalazły się w granicach Sowdepii. Zaraz potem, w latach 1937–1938, przyszła „operacja polska”: za samo pochodzenie NKWD zamordowało – jako szpiegów lub wrogów ZSRS – co najmniej 111 tys. Polaków.
Ławrientij Pawłowicz Beria – morderca zza biurka
Biogram / Biografia

Ławrientij Pawłowicz Beria – morderca zza biurka

Autor: Sławomir Kalbarczyk
„To było prawdziwe zwierzę: chytre, zdradzieckie, brutalne” – wspominał Berię Nikołaj Bajbakow, w czasie II wojny światowej ludowy komisarz przemysłu naftowego ZSRS.
Masakra w Miechowicach –  rekonstrukcja zbrodni
Artykuł

Masakra w Miechowicach – rekonstrukcja zbrodni

Autor: Ewa Koj
Masakra, jakiej 25-28 stycznia 1945 r. dopuścili się w Miechowicach żołnierze Armii Czerwonej, to jeden z tragiczniejszych epizodów towarzyszących zajęciu górnośląskiego okręgu przemysłowego przez wojska sowieckie.
Michał Jan Benesch (1899-1940)
Biogram / Biografia

Michał Jan Benesch (1899-1940)

Autor: Michał Wenklar
Pochodzący z Bochni oficer Pułku Radiotelegraficznego, w przededniu II wojny światowej pełnił funkcję zastępcy oficera mobilizacyjnego. Przy pożegnaniu z bliskimi przykazał dziewięcioletniemu synowi, by opiekował się rodziną, gdyby on miał nie wrócić. Prowadzony przez niego w obozie w Kozielsku kalendarzyk zawiera lakoniczne świadectwo obozowej codzienności i głębokiego przywiązanie do bliskich.
Mitologia wyzwolenia Warmii i Mazur przez Armię Czerwoną
Artykuł

Mitologia wyzwolenia Warmii i Mazur przez Armię Czerwoną

Autor: Waldemar Brenda
Kreowana przez komunistów polityka historyczna miała uzasadniać nadrzędną rolę Związku Sowieckiego i przewodnią rolę Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 r. Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Jednym z historycznych mitów było twierdzenie o wyzwoleniu Polski przez Armię Czerwoną w II wojnie światowej.
Na czas wigilijnej refleksji. Drogowskazy pozostawione przez Ofiary tzw. decyzji katyńskiej
Artykuł

Na czas wigilijnej refleksji. Drogowskazy pozostawione przez Ofiary tzw. decyzji katyńskiej

Autor: Ewa Kowalska
Zmiany na arenie międzynarodowej, które umożliwiły wejście na drogę dociekań prawdy o szeroko rozumianej Zbrodni Katyńskiej, przyniosły szereg opracowań i publikacji: dokumentów wytworzonych przez władze sowieckie, korespondencji, która dotarła z obozów do bliskich ofiar oraz wspomnień niewielu ocalałych osób.
Nie płacz, mamo, niech nie widzą naszych łez. Barbary Piotrowskiej-Dubik wspomnienia z zesłania na Syberię
Artykuł

Nie płacz, mamo, niech nie widzą naszych łez. Barbary Piotrowskiej-Dubik wspomnienia z zesłania na Syberię

Autor: Agnieszka Wygoda
Brutalnie wyrwani ze snu mieli chwilę, żeby się spakować i opuścić dom. Przetransportowani na stację kolejową, zostali wepchnięci kolbami eskortujących czerwonoarmistów do ostatniego z sześćdziesięciu dwóch bydlęcych wagonów na stacji w Buczaczu.
Nie pozostał żaden ślad
Artykuł

Nie pozostał żaden ślad

Autor: Anna Pyżewska
Wypłakane oczy, wieloletnie poszukiwania, rozsyłanie listów, dobijanie się do urzędów i biur, czepianie się nadziei… I nic. Latem 1945 roku zaginął słuch o prawie sześciuset mieszkańcach Suwalszczyzny. Nie ma wątpliwości, że wszyscy zostali zgładzeni, ale wciąż nie znamy odpowiedzi na wiele pytań.
Niemców zastąpili Sowieci. Pierwsze uderzenie w podziemie niepodległościowe na ziemi wadowickiej
Artykuł

Niemców zastąpili Sowieci. Pierwsze uderzenie w podziemie niepodległościowe na ziemi wadowickiej

Autor: Michał Siwiec-Cielebon
W lipcu 1945 r. komuniści zadali pierwszy cios strukturom Śląsko-Cieszyńskiego Okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Do ostatnich dni tzw. Polski ludowej nie potrafili jednak poprawnie rozszyfrować struktur konspiracji, której dowództwo miało siedzibę w Wadowicach.
Niezakończone rozrachunki
Artykuł

Niezakończone rozrachunki

Autor: Włodzimierz Suleja
Straty demograficzne i materialne poniesione przez Polskę w czasie II wojny światowej – w przeliczeniu na jednego mieszkańca – są największe na tle wszystkich państw biorących w niej udział. Obciążają one przede wszystkim Niemcy, niemniej jednak za znaczną ich część odpowiadają również Sowieci.
Nowe dokumenty archiwalne do dziejów „Dzierżyńszczyzny”
Artykuł

Nowe dokumenty archiwalne do dziejów „Dzierżyńszczyzny”

Autor: Jan Szumski
Tragiczne dzieje polskiej mniejszości narodowej w Związku Sowieckim od początku lat 90. ubiegłego stulecia funkcjonują w obiegu historiograficznym głównie za sprawą pionierskiej rozprawy prof. Mikołaja Iwanowa Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921–1939.

O sowieckich deportacjach S. Maria Teresa Jasionowicz - „Niewolnictwo”

Autor: S. Maria Teresa Jasionowicz

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Dzieciństwo"

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Głód i wszy"

Autor: S. Maria Teresa Jasionowicz

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Ku wybawieniu..."

Autor: S. Maria Teresa Jasionowicz

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Pożegnanie z Dziadziem"

O sowieckich deportacjach z 1940 r. S. Maria Teresa Jasionowicz - "Załadunek"

Obława Augustowska
Artykuł

Obława Augustowska

Autor: Jarosław Schabieński
Nasza wiedza na temat Obławy Augustowskiej jest już spora, choć wciąż nie wiemy, gdzie znajdują się doły śmierci zamordowanych Polaków. Kiedy do nich dotrzemy, poznamy dokładną liczbę ofiar, którą dziś możemy jedynie szacować.
Obława Augustowska – „zbrodnia doskonała”. Przypadek Bogumiły Bochyńskiej
Artykuł

Obława Augustowska – „zbrodnia doskonała”. Przypadek Bogumiły Bochyńskiej

Autor: Diana Maksimiuk
Na liście ofiar Obławy Augustowskiej z 10 lutego 2015 r. figuruje 27 nazwisk kobiet, które zginęły bez wieści latem 1945 r. Wśród nich była niespełna 22-letnia Bogumiła Bochyńska.
Obława Augustowska – zbrodnia bez przedawnienia
Artykuł

Obława Augustowska – zbrodnia bez przedawnienia

Autor: Jarosław Wasilewski
Wynikiem sowieckiej operacji wojskowej z lipca 1945 r., określanej dziś jako Obława Augustowska, była największa zbrodnia popełniona na Polakach po II wojnie światowej. Co najmniej 600 Polaków zostało zamordowanych w nieznanym miejscu a sprawcy pozostali bezkarni.
Obozowa korespondencja jeńców Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska
Artykuł

Obozowa korespondencja jeńców Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska

Autor: Marek Jończyk
Dopiero 20 listopada 1939 r. Sowieci pozwolili polskim jeńcom wojennym na prowadzenie korespondencji. W drugiej połowie marca 1940 r. listy przestały przychodzić.
Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944-1945
Artykuł

Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944-1945

Autor: Dariusz Iwaneczko
Wraz z nadejściem Armii Czerwonej i podążających za nią służb sowieckich na ziemiach polskich rozpętała się fala represji i terroru, skierowanego przeciwko społeczeństwu polskiemu.
Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945
Artykuł

Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945

Autor: Dariusz Iwaneczko
Wraz z nadejściem Armii Czerwonej i podążających za nią służb sowieckich na ziemiach polskich rozpętały się represje i terror skierowane przeciwko społeczeństwu polskiemu. Trudno było dostrzec różnice pomiędzy jedną okupacyjną formą zniewolenia a drugą.
Obozy pracy po II wojnie światowej w województwie śląsko-dąbrowskim
Artykuł

Obozy pracy po II wojnie światowej w województwie śląsko-dąbrowskim

Autor: Daniel Szlachta
Po zakończeniu działań wojennych komuniści często wykorzystywali infrastrukturę dawnych obozów niemieckich, tworząc obozy pracy. Tak było na Śląsku. Do kopalń węgla kamiennego, gdzie brakowało rąk do pracy, kierowano przymusowo jeńców wojennych, volksdeutschów, osoby pochodzenia niemieckiego, żołnierzy podziemia antykomunistycznego (Polaków i Ukraińców) oraz przestępców kryminalnych.
Obóz NKWD w Poznaniu w 1945 roku
Artykuł

Obóz NKWD w Poznaniu w 1945 roku

Autor: Marcin Jurek
Wydarzenia II wojny światowej wymusiły na Sowietach, posiadających rozbudowany system obozów pracy przymusowej, organizację ośrodków nowego typu, których zadaniem było „oczyszczanie” szeroko rozumianego zaplecza frontu z osób uznawanych z różnych względów za wrogie lub podejrzane. Zajęły one szczególne miejsce w sowieckim aparacie terroru na ziemiach polskich.
Odkłamywanie zbrodni katyńskiej
Artykuł

Odkłamywanie zbrodni katyńskiej

Autor: Bożena Witowicz
Komisja Maddena to potoczna nazwa Specjalnej Komisji Śledczej Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Faktów, Dowodów i Okoliczności Zbrodni Katyńskiej (ang. Select Committee to Investigate and Study the Facts, Evidence, and Circumstances of the Katyn Forest Massacre), której przewodniczącym był Ray J. Madden, kongresmen ze stanu Indiana.
Ofiara Zbrodni Katyńskiej. Stefan Szletyński (1893–1940)
Artykuł

Ofiara Zbrodni Katyńskiej. Stefan Szletyński (1893–1940)

Autor: Paweł Wąs
Jedną z ofiar Zbrodni Katyńskiej był pochodzący z Łodzi porucznik Stefan Szletyński. Jego sylwetkę warto przybliżyć w szerszej perspektywie, uwzględniającej losy dwóch rodzin o silnych tradycjach patriotycznych, zaangażowanych w działalność niepodległościową i współtworzących harcerstwo na terenie odrodzonej Polski.
Operacja augustowska
Artykuł

Operacja augustowska

Autor: Diana Maksimiuk
W lipcu 1945 r. na obszarze północnowschodniej Polski miała miejsce największa, do dziś nie wyjaśniona, sowiecka zbrodnia popełniona na Polakach po zakończeniu II wojny światowej.
Operacja polska NKWD (1937-38)
Artykuł

Operacja polska NKWD (1937-38)

Autor: Bartłomiej Nowak
Mijając Pomnik Poległymi Pomordowanym na Wschodzie, przy zbiegu ulic Muranowskiej i Andersa w Warszawie warto się przyjrzeć szczegółom. Monument otrzymał 11 sierpnia 2018 roku nowy element – tablicę pamiątkową w kształcie podkładu kolejowego, poświęconą ofiarom „Operacji polskiej” z lat 1937-1938.
Orędownik sprawy katyńskiej. Profesor François Naville
Wspomnienie

Orędownik sprawy katyńskiej. Profesor François Naville

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
François Naville – profesor, członek Międzynarodowej Komisji Lekarskiej w 1943 r. w Katyniu – stał się niestrudzonym orędownikiem prawdy o tragicznych losach polskich oficerów. Dzięki jego obecności jako przedstawiciela państwa neutralnego, wiarygodność prac tej komisji była trudna do podważenia.
Pod jarzmem Sowietów. Sytuacja ludności polskiej w ZSRS w latach 1917-1937
Artykuł

Pod jarzmem Sowietów. Sytuacja ludności polskiej w ZSRS w latach 1917-1937

Autor: Jan Szumski
Na sytuację Polaków w Rosji w przeddzień rewolucji lutowej i przewrotu bolszewickiego ogromny wpływ miały wydarzenia związane z wybuchem I wojny światowej.
Polacy i obywatele polscy w obozach NKWD-MWD na terytorium ZSRS po roku 1944
Artykuł

Polacy i obywatele polscy w obozach NKWD-MWD na terytorium ZSRS po roku 1944

Autor: Dariusz Rogut
Klęski wojsk niemieckich na froncie wschodnim i szybkie posuwanie się Armii Czerwonej na zachód rozpoczęło w 1944 r. przygotowywaną przez Armię Krajową akcję „Burza”. Zderzyła się ona z akcją sowiecką zmierzającą do metodycznego zlikwidowania polskich sił zbrojnych w kraju.
Polacy i Wielki Terror we wspomnieniach i dokumentach
Artykuł

Polacy i Wielki Terror we wspomnieniach i dokumentach

Autor: Marek Klecel
Wielki Terror, rozpętany w Związku Sowieckim w latach trzydziestych ubiegłego wieku, pochłonął miliony ofiar na długo przed wybuchem II wojny światowej. Szczególnie bezwzględne represje dotknęły naszych rodaków.
Polityka okupanta sowieckiego na ziemiach polskich w latach 1939–1941
Artykuł

Polityka okupanta sowieckiego na ziemiach polskich w latach 1939–1941

Autor: Marek Gałęzowski
Okupacja na ziemiach polskich zajętych przez ZSRS miała inny charakter niż na obszarach podbitych przez Niemców. Wynikało to z polityki władz sowieckich wobec ich mieszkańców, na którą wpłynęła, oprócz kwestii ideologicznych, struktura narodowościowa tej części Rzeczypospolitej.
Polowanie na mieszkańców. Sowieckie zbrodnie w Miechowicach
Artykuł

Polowanie na mieszkańców. Sowieckie zbrodnie w Miechowicach

Autor: Krzysztof Pawluczuk
Kiedy wraz z początkiem 1945 roku ruszyła na zachód ofensywa Armii Czerwonej w ramach operacji sandomiersko-śląskiej, rozpoczęła się gehenna ludności cywilnej zamieszkującej przed II wojną światową tereny należące do Niemiec. Do najtragiczniejszych epizodów „wyzwolenia” Górnego Śląska należy zbrodnia dokonana między 25 a 28 stycznia przez żołnierzy sowieckich na mieszkańcach Miechowic.
Polscy męczennicy za czerwonym kordonem
Artykuł

Polscy męczennicy za czerwonym kordonem

Autor: Anna Zechenter
Kapłani przechodzili potajemnie przez granicę, by ratować chrześcijańską spuściznę i służyć wiernym na ziemiach włączonych w 1921 r. do Rosji Sowieckiej.
Polska podziemna przed sowieckim trybunałem
Artykuł

Polska podziemna przed sowieckim trybunałem

Autor: Andrzej Chmielarz
W czerwcu 1945 r. przed sądem w Moskwie zostali postawieni organizatorzy polskiego podziemia niepodległościowego. Choć na ich skazanie nie było przyzwolenia aliantów, nikt nie powstrzymał Józefa Stalina i sowiecki plan został wykonany.
Polska w Norymberdze
Artykuł

Polska w Norymberdze

Autor: Sylwia Afrodyta Karowicz-Bienias
Działalność i orzecznictwo utworzonego na mocy porozumienia londyńskiego z 8 sierpnia 1945 r. Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze do dziś budzi wiele kontrowersji.
Polsko-kazachskie spotkanie w latach II wojny światowej
Artykuł

Polsko-kazachskie spotkanie w latach II wojny światowej

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Druga wojna światowa to nie tylko czas bitew na niespotykaną dotąd skalę i eksterminacji ludności cywilnej, która swymi rozmiarami przekroczyła wszystko to, na co „zdobyła się” ludzkość w swej dotychczasowej historii. To także czas gigantycznych migracji ludności.
Porucznik Jan Makarewicz 1906–1940
Biogram / Biografia

Porucznik Jan Makarewicz 1906–1940

Autor: Piotr Orzechowski
Więzień Starobielska podporucznik Jan Makarewicz opuścił obóz podobnie jak pozostali internowani – wywieziony do budynku NKWD w Charkowie. Tam strzałem w tył głowy został zamordowany i pogrzebany w Piatichatkach. Na wykazie osób opuszczających obóz figuruje pod numerem 2287.
Postawiłam krzyż na grobie dziadka
Artykuł

Postawiłam krzyż na grobie dziadka

Autor: Teresa Zawadzka
Wszystko, co piękne, szczęśliwe i wartościowe Tereska usłyszała w domu w języku polskim. A na ulicy i w szkole musiała mówić po ukraińsku lub rosyjsku. W tych językach często słyszała obelgi i wyzwiska.
Powojenne wywózki żołnierzy AK – studia przypadków
Artykuł

Powojenne wywózki żołnierzy AK – studia przypadków

Autor: Diana Maksimiuk
Los setek aresztowanych w lipcu 1945 r. w ramach Obławy Augustowskiej do dnia dzisiejszego pozostaje zagadką nie do końca rozwikłaną. Do grupy niewyjaśnionych spraw należy też dopisać zagadnienie nieznanej liczby osób, które, także w tajemniczych okolicznościach, po zakończeniu wojny wywiezione zostały w Sowiety i nierzadko przepadły jak kamień w wodę.
Profil ofiar zbrodni katyńskiej
Artykuł

Profil ofiar zbrodni katyńskiej

Autor: Witold Wasilewski
Zostali zamordowani, ponieważ w mundurach Wojska Polskiego bronili swej Ojczyzny – Polski. Spoczywają we wspólnych grobach.
Przestępstwa Armii Czerwonej na Rzeszowszczyźnie
Artykuł

Przestępstwa Armii Czerwonej na Rzeszowszczyźnie

Autor: Mirosław Surdej
Morderstwa, gwałty, rabunki, kradzieże i obławy sowieckich żołnierzy na akowców, także załamanie się gospodarki, przymusowe wcielanie do wojska Michała Roli-Żymierskiego oraz służalcza postawa niekompetentnej administracji PKWN wobec Sowietów wykraczały ponad wszystko, z czym dotychczas Polacy mieli do czynienia. Także na zajętej przez Armię Czerwoną latem 1944 r. Rzeszowszczyźnie, która do stycznia 1945 r. stanowiła obszar przyfrontowy.
Represje sowieckie wobec biskupa stanisławowskiego Grzegorza Chomyszyna pod koniec i tuż po zakończeniu II wojny światowej
Artykuł

Represje sowieckie wobec biskupa stanisławowskiego Grzegorza Chomyszyna pod koniec i tuż po zakończeniu II wojny światowej

Autor: Joanna Karbarz-Wilińska
Biskup Grzegorz Chomyszyn zginął wskutek represji sowieckich oskarżony m.in. o nacjonalizm, który sam krytykował przez cały okres swojej kapłańskiej i biskupiej posługi.
Sowieci jadą do domu
Artykuł

Sowieci jadą do domu

Autor: Roksana Szczypta-Szczęch
9 kwietnia 1991 r. z garnizonu Borne Sulinowo (woj. zachodniopomorskie) w drogę do Rosji wyruszyło kilkadziesiąt wagonów z sowieckimi żołnierzami jednostki rakietowej Północnej Grupy Wojsk, z siedzibą sztabu w Legnicy.
Sowiecka „operacja polska” 1944–1945
Artykuł

Sowiecka „operacja polska” 1944–1945

Autor: Tomasz Łabuszewski
Charakterystycznym elementem prawie każdej okupacji był i jest do dzisiaj wrogi stosunek sił okupacyjnych do narodów podbitych, widoczny zwłaszcza w czasie pierwszej światowej wojny totalnej, jaką była II wojna światowa. Wynikał on z bardzo różnych powodów: politycznych, ideowych, rasowych, uwarunkowań historycznych i ekonomicznych.
Sowiecka agresja na Polskę 17 września 1939 r.
Artykuł

Sowiecka agresja na Polskę 17 września 1939 r.

Autor: Magdalena Dzienis-Todorczuk
W konsekwencji zawartego pomiędzy III Rzeszą a Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich paktu Ribbentrop-Mołotow 17 września 1939 r. Armia Czerwona przekroczyła granice Polski, rozpoczynając tym samym prawie dwuletnią okupację wschodnich terenów Rzeczypospolitej.
Sowiecka okupacja
Artykuł

Sowiecka okupacja

Autor: Elżbieta Pietrzyk-Dąbrowska
Rok 1945 przyniósł Polakom wiele rozczarowań. Sowieccy „wyzwoliciele” zamiast niepodległości, przynieśli bowiem terror i bezprawie.
Sowiecka polityka, nasza krew. Bitwa w której mieli zginąć Polacy
Artykuł

Sowiecka polityka, nasza krew. Bitwa w której mieli zginąć Polacy

Autor: Maciej Korkuć
12–13 października 1943 roku. Lenino. Pół tysiąca zabitych Polaków. Przegrana bitwa. Krwawe wydarzenie bez militarnego uzasadnienia: na tym odcinku frontu wówczas w gruncie rzeczy nic się nie działo. A jednak Stalin był zadowolony: polityczny cel został osiągnięty. Innego przecież nie było.
Sowiecka zbrodnia na kieleckich policjantach
Artykuł

Sowiecka zbrodnia na kieleckich policjantach

Autor: Marek Jończyk
W 1940 r. kaci z NKWD zamordowali ponad 2 350 osób z przedwojennego województwa kieleckiego. Największą grupę stanowili policjanci i funkcjonariusze Służby Więziennej.