Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Powrócić na Ojczyzny łono. Słów kilka o deportowanych rodzinach ofiar Katynia
Artykuł

Powrócić na Ojczyzny łono. Słów kilka o deportowanych rodzinach ofiar Katynia

Autor: Ewa Kowalska
Decyzje władz sowieckich podejmowane w marcu 1940 roku stanowiły o zbrodniczych działaniach w stosunku do obywateli polskich. I nie ograniczały się one tylko do mordu dokonanego, zgodnie z decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) 5 marca 1940 r., ale miały znacznie szerszy zasięg.
Powstanie w Czortkowie
Artykuł

Powstanie w Czortkowie

Autor: Anna Zechenter
Większość aresztowanych przyznawała się do winy – w potężnych trybach NKWD młodzi ludzie, dzieci bez mała, wychowani w wolnej Polsce, nie zahartowani jeszcze więziennymi doświadczeniami, nie przywykli do sowieckiego barbarzyństwa, widzieli tylko to jedno wyjście.
Powstanie województwa białostockiego (1919 r.)
Artykuł

Powstanie województwa białostockiego (1919 r.)

Autor: Jarosław Wasilewski
Zrywając z przeszłością zaborów i nawiązując do wprowadzonego u schyłku średniowiecza i stosowanego aż do rozbiorów w 1795 r. podziału Polski na województwa, 2 sierpnia 1919 r. Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę tymczasową o organizacji władz administracyjnych II instancji.
Praca dla Polski. Józef Franciszek Bazgier (1887–1942)
Biogram / Biografia

Praca dla Polski. Józef Franciszek Bazgier (1887–1942)

Autor: Leszek Kędziora
Drugim z trzech burmistrzów Sejn w okresie międzywojennym był Józef Franciszek Bazgier, nauczyciel, działacz Polskiej Macierzy Szkolnej i Straży Kresowej, kawaler Krzyża Niepodległości. Angażował się na rzecz niepodległości Polski i jej umocnienia. Za udział w konspiracji zapłacił życiem.
Prace Wydziału Kresowego na Białorusi i Litwie
Artykuł

Prace Wydziału Kresowego na Białorusi i Litwie

Autor: Michał Nowak, Leon Popek, Dominika Siemińska
We wrześniu 2017 roku zespół Wydziału Kresowego Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN odnalazł na Białorusi polskich żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej. Wcześniej podobne poszukiwania prowadzono na Litwie.
Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)
Artykuł

Przeciwko dwóm wrogom. Bolesław Sawicz-Korsak (1923–2016)

Autor: Kazimierz Krajewski
Podporucznik Bolesław Sawicz-Korsak „Biały Bolek”, „Mściwość”, „Przybuś”, „Roman” walczył z obydwoma okupantami. Po II wojnie światowej z wielką ofiarnością poświęcał się pracy konspiracyjnej. I dlatego był jednym z najbardziej poszukiwanych przez UB oficerów podziemia niepodległościowego.
Rana Wołynia
Artykuł

Rana Wołynia

Autor: Damian Markowski
Rzeź wołyńska stanowiła początek końca wspólnej egzystencji Polaków i Ukraińców na południowo-wschodnich terenach II Rzeczypospolitej. Krwawą i bezwzględną kulminację, zakończoną śmiercią dziesiątków tysięcy ludzi i trwałym wymazaniem polskiej społeczności z mapy Wołynia.
Rawicki dworzec na mapie powojennych „wędrówek ludów”
Artykuł

Rawicki dworzec na mapie powojennych „wędrówek ludów”

Autor: Kacper Awzan
Narzucone Polsce i całej Europie Środkowej zmiany granic doprowadziły pod koniec II wojny światowej i już po jej zakończeniu do migracji na niespotykaną skalę.
Relegowani za „Solidarność” i słowo teatralne – mało znana historia wydalenia polskich studentów ze Lwowa w 1981 roku
Artykuł

Relegowani za „Solidarność” i słowo teatralne – mało znana historia wydalenia polskich studentów ze Lwowa w 1981 roku

Autor: Piotr Olechowski
„Karnawał «Solidarności»” nad Wisłą trwale zmienił oblicze ówczesnego społeczeństwa polskiego. Nic więc dziwnego, że jego atmosfera udzielała się także Polakom zamieszkującym poza granicami ojczyzny.
Samoobrony kresowe w walce o granice przyszłej Rzeczypospolitej
Artykuł

Samoobrony kresowe w walce o granice przyszłej Rzeczypospolitej

Autor: Marta Kupczewska
Spontanicznie organizowane na przełomie lat 1918 i 1919 jednostki wojskowe w postaci lokalnych samoobron kresowych są jednym z najbardziej chwalebnych a mało znanych przykładów oddolnej działalności społeczeństwa polskiego zamieszkującego północno-wschodnie ziemie Rzeczypospolitej.
Sanitariuszka AK z książęcego rodu
Artykuł

Sanitariuszka AK z książęcego rodu

Autor: Artur Cieślik
Lidia Lwow-Eberle urodziła się 14 listopada 1920 r. w miasteczku Plos nad Wołgą, ok. 350 km na północny-wschód od Moskwy. Pochodziła z inteligenckiej, arystokratycznej rodziny.
Skirmuntowie. Saga kresowa
Artykuł

Skirmuntowie. Saga kresowa

Autor: Agnieszka Łuczak
W ziemiańskim rodzie Skirmuntów znajdziemy m.in. pioniera przemysłu, zdolnego kompozytora i wysoko postawionego dyplomatę.
Sowiecki obóz w Miednikach Królewskich
Artykuł

Sowiecki obóz w Miednikach Królewskich

Autor: Diana Maksimiuk
17 lipca 1944 r. wojska NKWD rozpoczęły likwidację sił AK pod Wilnem. Podjęta przez Sowietów akcja rozbrojenia objęła około 8 tys. żołnierzy podziemia. Dla wielu pierwszym miejscem ich kaźni, dla niektórych i ostatnim, był obóz w Miednikach Królewskich.
Sowiecki zabór II RP, czyli „wyzwolenie” Białorusinów i Ukraińców
Artykuł

Sowiecki zabór II RP, czyli „wyzwolenie” Białorusinów i Ukraińców

Autor: Marcin Kruszyński
17 września 1939 r. o 1.00 w nocy polski ambasador w Moskwie Wacław Grzybowski przybył do Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych (KLSZ). Polaka wezwano na pilną rozmowę z Władimirem Potiomkinem, zastępcą szefa KLSZ.
Sowiecki zabór roku 1939
Artykuł

Sowiecki zabór roku 1939

Autor: Krzysztof Jodczyk
Rabunki, gwałty i mordy dokonywane po 17 września 1939 r. przez żołnierzy Armii Czerwonej oraz członków samozwańczych komunistycznych band na ludności cywilnej były zaledwie wstępem do całego katalogu represji przygotowanych przez okupanta sowieckiego Polakom zamieszkującym wschodnie tereny II RP.
Społeczeństwo II Rzeczypospolitej
Artykuł

Społeczeństwo II Rzeczypospolitej

Autor: Marek Gałęzowski
Gdy krwawy wysiłek żołnierza walczącego o polską rubież na Wschodzie dobiegł końca wraz z „gorzkim” pokojem ryskim, potrójnie do niedawna zniewolony naród znów zamieszkał we własnych, uznanych traktatowo granicach. Ale nie zamieszkał w nich sam. Dom Rzeczypospolitej musiał dzielić z innymi narodami.
Sprawiedliwi Ukraińcy. Na ratunek polskim sąsiadom skazanym na zagładę przez OUN-UPA
Artykuł

Sprawiedliwi Ukraińcy. Na ratunek polskim sąsiadom skazanym na zagładę przez OUN-UPA

Autor: Romuald Niedzielko
Pozostaje zagadką, dlaczego mimo nacjonalistycznej indoktrynacji i terroru stosowanego przez OUN-UPA, także wobec swoich, niemała grupa Ukraińców nie zawahała się poświęcić własnego życia, by ratować skazanych Polaków. Zamiast dążenia do niepodległości po trupach wybrali nakaz miłości bliźniego.
Stanisław Bułak-Bałachowicz i jego żołnierze
Artykuł

Stanisław Bułak-Bałachowicz i jego żołnierze

Autor: Kazimierz Krajewski
Stanisław Bułak-Bałachowicz jest postacią charakterystyczną dla dalekich polskich Kresów Wschodnich w latach I wojny światowej i wybijania się Polski na niepodległość, a także w okresie powstrzymywania prącej na zachód nawały bolszewickiej.
Stosunek ZSRS do obywateli polskich narodowości żydowskiej
Artykuł

Stosunek ZSRS do obywateli polskich narodowości żydowskiej

Autor: Marek Hańderek
Przed wojną Żydzi stanowili ok. 9% całej populacji ziem zajętych w 1939 r. przez Armię Czerwoną. Po wybuchu wojny na tamte tereny napłynęło jeszcze 250-300 tys. uchodźców z Polski zachodniej i centralnej. Tym samym pod okupacją sowiecką znalazło się 1,4-1,5 mln. Żydów, którzy stanowili wówczas 11% całej ludności Kresów Wschodnich.
Strażnicy ,,Morza Pińskiego”
Artykuł

Strażnicy ,,Morza Pińskiego”

Autor: Rafał Michliński
W czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1920) na poleskich błotach i bezdrożach utworzono Flotyllę Pińską, która na stałe wpisała się w krajobraz Polesia i przez całe dwudziestolecie międzywojenne była symbolem trwania polskiej państwowości.
Szukam prawdy o „podolskim Katyniu”
Wywiad

Szukam prawdy o „podolskim Katyniu”

Autor: Anna Zechenter, Jerzy Wójcicki
O pierwszym ujawnionym miejscu zbrodni „operacji polskiej” NKWD z Jerzym Wójcickim, redaktorem naczelnym „Słowa Polskiego” w Winnicy, rozmawia Anna Zechenter.
Światło na stepie
Artykuł

Światło na stepie

Autor: Katarzyna Michalak
Sowieci, po napaści na Polskę we wrześniu 1939 r., w latach 1940–1941 czterokrotnie deportowali tysiące Polaków z okupowanych ziem II RP na północ europejskiej części Rosji, na Syberię i do Kazachstanu.
Tata chciał, żebym była dzielna
Wywiad

Tata chciał, żebym była dzielna

Autor: Karolina Wichowska, Zofia Pilecka-Optułowicz
Zofia Pilecka-Optułowicz, córka rotmistrza Pileckiego, Dama Orderu Odrodzenia Polski, Kustosz Pamięci Narodowej roku 2015, w wywiadzie udzielonym Karolinie Wichowskiej opowiada o swoim ojcu, o jego stosunku do świata i o tym, jak wyglądało życie jego najbliższych w kraju rządzonym przez komunistów.
Ukraińska (?) lista polskich profesorów
Artykuł

Ukraińska (?) lista polskich profesorów

Autor: Marcin Przegiętka
W lipcu 1941 na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie Niemcy rozstrzelali ponad 40 osób – profesorów lwowskich, a także ich bliskich, gości i domowników. Kto sporządził listę osób przeznaczonych do tej egzekucji? Niektóre tropy prowadzą do środowiska lwowskich nacjonalistów ukraińskich.
W białym piekle. Deportacje Polaków w 1940 roku
Artykuł

W białym piekle. Deportacje Polaków w 1940 roku

Autor: Tomasz Panfil
Przełom lat 1939/1940. Państwo polskie wymazane z mapy przez dwie będące w zmowie potęgi. Zrujnowane miasta i miasteczka, spalone wsie, dziesiątki tysięcy zabitych, rannych. Ludzie bez dachu nad głową, bez źródeł utrzymania. Osierocone rodziny – setki tysięcy mężczyzn poległo lub poszło do niewoli.
W dwóch konspiracjach. Kapitan Mieczysław Lipa „Wysocki”, „Wichura”, „Karpacki”
Artykuł

W dwóch konspiracjach. Kapitan Mieczysław Lipa „Wysocki”, „Wichura”, „Karpacki”

Autor: Zbigniew Bereszyński
Rośnie liczba Polaków uhonorowanych odznaczeniami państwowymi za walkę w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu, gdy trwał zorganizowany opór przeciw sowietyzacji Ojczyzny. Jedną z takich osób jest kpt. Mieczysław Lipa, pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W samotną podróż zabierz broń. Z hitlerowskim przewodnikiem do Lwowa
Artykuł

W samotną podróż zabierz broń. Z hitlerowskim przewodnikiem do Lwowa

Autor: Aleksander Strojny
Machina propagandy III Rzeszy nie ominęła turystyki. Promowanie niedrogich wycieczek w atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo zakątki Wielkiej Ojczyzny gruntowało przekonanie, że godne uwagi są tylko wytwory cywilizacji niemieckiej i niemieckie krajobrazy.
Wagony szły na Wschód . Rzecz o sowieckich deportacjach z lat 1940-1941
Artykuł

Wagony szły na Wschód . Rzecz o sowieckich deportacjach z lat 1940-1941

Autor: Magdalena Dzienis-Todorczuk, Marcin Markiewicz
Dla mieszkańców wschodnich terenów Polski okres okupacji „pierwszego Sowieta” kojarzy się przede wszystkim z masowymi deportacjami w głąb Związku Sowieckiego. Ta brutalna forma zbiorowych represji ze strony bolszewickiego okupanta dotknęła setki tysięcy polskich obywateli.
Walki o Lwów i w Galicji Wschodniej
Artykuł

Walki o Lwów i w Galicji Wschodniej

Autor: Artur Ochał
Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią rozpoczął się w mglisty poranek 1 listopada 1918 r., gdy polskich mieszkańców Lwowa zaskoczył widok błękitno-żółtej flagi zatkniętej na wieży ratusza oraz ukraińskich patroli wojskowych przemierzających ulice miasta.
Węgrzy wobec eksterminacji ludności polskiej przez nacjonalistów ukraińskich
Artykuł

Węgrzy wobec eksterminacji ludności polskiej przez nacjonalistów ukraińskich

Autor: Tomasz Bereza
W latach 1943–1945 na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej z rąk bojówek Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) oraz Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) zginęło ponad 100 tys. Polaków. Oddziały armii węgierskiej stacjonowały wówczas zarówno na Wołyniu, jak i w Małopolsce Wschodniej.
Wielki szczęściarz. Józef Bandzo (1923–2016)
Biogram / Biografia

Wielki szczęściarz. Józef Bandzo (1923–2016)

Autor: Tomasz Łabuszewski
Kapitan Józef Bandzo „Jastrząb” uczestniczył w wielu akcjach bojowych, m.in. zdobywał powiatowe miasto Nowe Troki i brał udział w ataku na Wilno w trakcie operacji „Ostra Brama”. W 1945 r. dołączył do 5. Wileńskiej Brygady AK mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, gdy walczyła na ziemi białostockiej.
Wileńska łączniczka. Danuta Szyksznian-Ossowska „Sarenka”
Biogram / Biografia

Wileńska łączniczka. Danuta Szyksznian-Ossowska „Sarenka”

Autor: Magdalena Semczyszyn
Odważna konspiratorka, więźniarka łagru, „repatriantka” wygnana z małej ojczyzny. Losy Danuty Szyksznian-Ossowskiej stanowią odzwierciedlenie burzliwej historii Polaków z Wileńszczyzny, którym w dorosłość przyszło wkraczać w latach II wojny światowej.
Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945
Artykuł

Wileński i Nowogródzki Okręg AK w walce z władzą sowiecką 1944-1945

Autor: Piotr Niwiński
7 lipca 1944 r. oddziały Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego i Nowogródzkiego rozpoczęły operację „Ostra Brama” – akcję mającą na celu opanowanie Wilna. Po 6 dniach ciężkich zmagań, po włączeniu się do walki Armii Czerwonej, Wilno zostało zajęte.
Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji
Artykuł

Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji

Autor: Maciej Zakrzewski
Mało kto dziś pamięta, że istniało kiedyś państwo Litwa Środkowa, które zakończyło swój krótkotrwały żywot w roku 1922.
Wojna o Małopolskę (Galicję) Wschodnią w 1920 roku
Artykuł

Wojna o Małopolskę (Galicję) Wschodnią w 1920 roku

Autor: Paweł Naleźniak
Przegrana 5 czerwca 1920 r. bitwa pod Samhorodkiem, Ozierną i Śnieżną przesądziła o niepowodzeniu tzw. operacji kijowskiej, której celem było stworzenie nad Dnieprem państwa ukraińskiego.
Wojna polsko-rosyjska (1919–1921)
Artykuł

Wojna polsko-rosyjska (1919–1921)

Autor: Artur Ochał
Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza swoją służbą strzegli bezpieczeństwa państwa i spokoju ludności kresowej. Rubieże, na których postawili swoje posterunki już w pierwszych latach istnienia II Rzeczypospolitej były miejscem oporu przeciw komunistycznej rewolucji zmierzającej przez Polskę do owładnięcia Niemiec i krajów Europy Zachodniej.
Wojna polsko-ukraińska 1918-1919
Artykuł

Wojna polsko-ukraińska 1918-1919

Autor: Artur Brożyniak
Znane z obrony Lwowa, zmagania polsko-ukraińskie o niepodległość, w rzeczywistości rozgrywały się na terenach od Przemyśla, przez Lwów i Stanisławów aż po Zbrucz. Echo ich dotarło do Kijowa. Wojna miała tak brutalny charakter, że ukraińskie zbrodnie zbadała polska komisja sejmowa.
Wojska kolejowe w polsko-ukraińskich walkach o Lwów 1918-1919
Artykuł

Wojska kolejowe w polsko-ukraińskich walkach o Lwów 1918-1919

Autor: Sławomir Kalbarczyk
W czasach, kiedy po 123-letniej niewoli Polska „wybijała się na niepodległość”, zapomniane dziś wojska kolejowe odgrywały niebagatelną rolę w działaniach wojennych. Nie dziwi więc fakt, że już w listopadzie 1918 r. zaczęło je tworzyć także odradzające się państwo polskie.
Wołyński konflikt pamięci
Wywiad

Wołyński konflikt pamięci

Autor: Grzegorz Motyka
Lato 1943 roku to apogeum rzezi wołyńskiej. Jak doszło do tego, że w czasie II wojny światowej ukraińscy nacjonaliści wymordowali na Wołyniu, a później w Galicji Wschodniej tysiące Polaków?
Wspomnienie o dobrym pasterzu. Biskup Jan Purwiński (1934–2021)
Wspomnienie

Wspomnienie o dobrym pasterzu. Biskup Jan Purwiński (1934–2021)

Autor: Adam Hlebowicz
Należał do innego, już bezpowrotnie minionego świata. Urodzony przed wojną na terenie polskich Inflant, został ukształtowany z jednej strony w religijnej, patriotycznej rodzinie polskiej, z drugiej, jak mało kto, rozumiał doskonale wielokulturowość.
Z nauczycielami na Podolu
Artykuł

Z nauczycielami na Podolu

Autor: Adam Hlebowicz
Pojechaliśmy. Zgodnie z pomysłem Prezesa IPN, żeby zorganizować studyjny wyjazd dla grupy nauczycieli na Kresy, najlepiej na te dalsze. Najpierw było letnie rozpoznanie terenu: gdzie można przenocować większą grupę ludzi, jak zorganizować sam pobyt, które miejsca odwiedzić, z kim się spotkać.
Zakon Odrodzenia Narodu
Artykuł

Zakon Odrodzenia Narodu

Autor: Rafał Sierchuła
W połowie 1940 r. w Kołomyi utworzona została organizacja konspiracyjna pod nazwą „Zakon Odrodzenia Narodu” (ZON). Jej twórcą był ks. Romuald Chłopecki, który propagował w obliczu klęski Polski chrześcijańską odnowę moralną.
Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny
Artykuł

Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny

Autor: Monika Tomkiewicz
Akcje odwetowe stosowane przez Niemców w latach 1941-1944 na terytorium byłego województwa wileńskiego wiązały się ściśle z działalnością partyzancką i konspiracyjną. Był to rodzaj terroru bezpośredniego wymierzonego w ludność cywilną zamieszkującą obszary wiejskie.
Zbrodnia w Hucie Pieniackiej
Artykuł

Zbrodnia w Hucie Pieniackiej

Autor: Paweł Głuszek
28 lutego 1944 r. ukraińscy żołnierze 4. Galicyjskiego Ochotniczego Pułku Policji SS, powiązanego z 14. Dywizją SS „Galizien”, oddziały UPA, nacjonaliści ukraińscy oraz ukraińscy mieszkańcy okolicznych wiosek wkroczyli do wsi Huta Pieniacka zamieszkanej przez ludność polską.
Ziemianin w sowieckim Lwowie Adam Głażewski (1872–1960)
Artykuł

Ziemianin w sowieckim Lwowie Adam Głażewski (1872–1960)

Autor: Adam Hlebowicz
Ziemianie byli grupą społeczną najbardziej znienawidzoną przez komunistów. Przedstawiano ich w propagandzie jako obszarników, krwiopijców, ciemiężycieli chłopów. Stąd na terenach, które znalazły się pod panowaniem najpierw bolszewickim, a potem sowieckim, ta grupa ludzi była szczególnie prześladowana.
Zrobiono z nich czerwonoarmistów. Losy wileńskich i nowogródzkich żołnierzy AK
Artykuł

Zrobiono z nich czerwonoarmistów. Losy wileńskich i nowogródzkich żołnierzy AK

Autor: Wojciech Paduchowski
Latem 1944 r. około sześciu tysięcy żołnierzy Armii Krajowej okręgów wileńskiego i nowogródzkiego zostało rozbrojonych, wywiezionych do Kaługi w ZSRS i wcielonych siłą do 361. zapasowego pułku piechoty Armii Czerwonej.
Zygmunt Błażejewicz „Zygmunt”
Artykuł

Zygmunt Błażejewicz „Zygmunt”

Autor: Piotr Niwiński
Przyszły dowódca 1. szwadronu 5. Brygady Wileńskiej AK z konspiracją związał się w listopadzie 1939 r., a walkę zakończył dopiero w październiku roku 1945, przedzierając się na Zachód. Jego szlak bojowy pokazuje głębie dramatu, którym były dla naszej części Europy traumatyczne wydarzenia II wojny światowej.
Żołnierz Kościoła. Ks. ppłk Józef Zator-Przytocki „Czeremosz” (1912–1978)
Artykuł

Żołnierz Kościoła. Ks. ppłk Józef Zator-Przytocki „Czeremosz” (1912–1978)

Autor: Anna Dymek
W czasie wojny był dziekanem Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej – po wojnie więźniem Mokotowa, Rawicza i Wronek.
Życie dla Polski
Artykuł

Życie dla Polski

Autor: Romuald Lazarowicz
Zachowało się bardzo mało materialnych pamiątek przeszłości naszej rodziny. To skutek rozmaitych przygód, gwałtownych ucieczek, ukrywania się, przesiedleń do odległych miejsc, dramatów, w jakie obfitował wiek XX.