Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Arka” wolności
TYLKO U NAS
Artykuł

„Arka” wolności

Autor: Cecylia Kuta
Po wprowadzeniu stanu wojennego w drugim obiegu wydawniczym, oprócz gazetek i biuletynów o treści informacyjnej, ukazywały się pisma literackie i społeczno-kulturalne. Jednym z nich było krakowskie pismo „Arka”, które powstało w połowie 1983 r.
„Gadała” pod Uniwersamem
TYLKO U NAS
Artykuł

„Gadała” pod Uniwersamem

Autor: Grzegorz Majchrzak
13 grudnia 1985 r. rozbawiony tłum warszawiaków obserwować mógł grupę bezradnie tłukących w metalową konstrukcję milicjantów. Wewnątrz przygotowanego przez opozycjonistów metalowego wózka znajdował się magnetofon, nadający głośno antykomunistyczną audycję.
„Gangsterzy i Filantropi”. Fabularny debiut Hoffmana i Skórzewskiego
POLECAMY
Artykuł

„Gangsterzy i Filantropi”. Fabularny debiut Hoffmana i Skórzewskiego

Autor: Jacek Wróbel
15 lutego 1963 r. miała miejsce premiera pierwszego filmu fabularnego Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, znakomitej komedii kryminalnej pt. „Gangsterzy i filantropi” krytycznie ukazującej rzeczywistość społeczną Polski początku lat sześćdziesiątych.
„Idą kołnierze…” czyli o udostępnianiu, rozpowszechnianiu i cenzurze muzyki rockowej w latach osiemdziesiątych
POLECAMY
Artykuł

„Idą kołnierze…” czyli o udostępnianiu, rozpowszechnianiu i cenzurze muzyki rockowej w latach osiemdziesiątych

Autor: Robert Spałek
W latach osiemdziesiątych muzyka rockowa była masowo rozpowszechniana i dystrybuowana dwoma kanałami: oficjalnym, koncesjonowanym przez władzę, oraz kanałem autonomicznym wobec władz, definiowanym jako niezależny (undergroundowy, alternatywny). Choć określenia te są mało precyzyjne, to oddają istotę rzeczy.
„Jedność” z debitem
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

„Jedność” z debitem

Autor: Marta Marcinkiewicz
Pierwszym solidarnościowym pismem, które otrzymało debit wydawniczy już w listopadzie 1980 r., była „Jedność”.
„Matka Królów” w randze „półkownika”
POLECAMY
Wywiad

„Matka Królów” w randze „półkownika”

Autor: Janusz Zaorski
„Potrzebne było przeżycie Ursusa, Radomia, karnawału Solidarności i stanu wojennego, żeby pewne sprawy lepiej czuć” – o perypetiach z cenzurą, kręceniu filmu w stanie wojennym i współpracy z Przemysławem Gintrowskim opowiada Janusz Zaorski w rozmowie z Maciejem Foksem i Karoliną Wichowską.
„Przebijał barierę strachu i wskazywał drogę”. Stefan Kisielewski (1911–1991)
WARTO WIEDZIEĆ
Biogram / Biografia

„Przebijał barierę strachu i wskazywał drogę”. Stefan Kisielewski (1911–1991)

Autor: Cecylia Kuta
Skąd taka popularność Kisiela? Dla wielu osób odpowiedź na to pytanie będzie oczywista, ale dla najmłodszych pokoleń już niekoniecznie. Warto zatem przypomnieć o tej niezwykłej postaci.
Cenzura jako narzędzie sprawowania władzy w PRL
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Cenzura jako narzędzie sprawowania władzy w PRL

Autor: Zbigniew Romek
Od początku swych rządów nowe, komunistyczne władze myślały o sprawnie działającej blokadzie wolności słowa; a pierwsze sygnały tworzenia systemu cenzury pojawiły się wraz z powołaniem w Moskwie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
Cenzura na targach książki
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Cenzura na targach książki

Autor: Małgorzata Choma-Jusińska
Międzynarodowe Tragi Książki (MTK) były swego rodzaju oknem na świat dla ludzi książki w Polsce, zwłaszcza bibliotekarzy i księgarzy. Pierwsze MTK zostały zorganizowane w 1956 r. w ramach XXV Międzynarodowych Targów w Poznaniu. Od 1958 r. były niezależną imprezą, odbywały się w Warszawie, w Pałacu Kultury i Nauki.
Czarnobyl. Przemilczeć katastrofę
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Czarnobyl. Przemilczeć katastrofę

Autor: Filip Musiał
W nocy z 25 na 26 kwietnia 1986 r., w elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie doszło do awarii. Niekontrolowana reakcja łańcuchowa doprowadziła do wybuchu wodoru, który rozsadził rdzeń reaktora. Do atmosfery przedostały się śmiertelnie groźne substancje radioaktywne.
Dawne techniki retuszu fotografii
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Dawne techniki retuszu fotografii

Autor: Konrad Ślusarski
Często uważa się, że modyfikowanie obrazu fotograficznego i jego obróbka stała się możliwa dopiero po pojawieniu się fotografii cyfrowej i oprogramowania komputerowego do edycji obrazów cyfrowych. Sąd ten jest jednak błędny.
Dziedzictwo „Żywii” – konspiracyjnego mięsięcznika Ludowego Związku Kobiet
TYLKO U NAS
Artykuł

Dziedzictwo „Żywii” – konspiracyjnego mięsięcznika Ludowego Związku Kobiet

Autor: Agnieszka Klarman
Ludowy Związek Kobiet w czasie okupacji i po zakończeniu wojny podkreślał swą autonomię organizacyjną, przy jednoczesnym powiązaniu z ruchem ludowym. W grudniu 1944 r. odbyła się pod przewodnictwem Marii Szczawińskiej konferencja LZK, na której wytyczono plan działania na pierwsze miesiące powojenne.
Jak powstała Dolinka Katyńska
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Jak powstała Dolinka Katyńska

Autor: Jacek Sawicki
Wielkiej osobistej odwagi i determinacji wymagały działania, podjęte w dobie stalinizmu, jak odnotowana w aktach UB w 1950 r. prośba grupy kobiet do prezydenta Bieruta o wstawiennictwo i spowodowanie wypuszczenia ich mężów z Rosji sowieckiej. Nie wiedziały, dlaczego nie wracają, ani nawet czy żyją.
Jarocin – kontrkulturowa oaza wolności
TYLKO U NAS
Artykuł

Jarocin – kontrkulturowa oaza wolności

Autor: Tomasz Toborek
W czerwcu 1980 r. w Jarocinie odbyła się pierwsza edycja legendarnego festiwalu rockowego, wówczas jeszcze pod nazwą I Ogólnopolski Festiwal Muzyki Młodej Generacji. Niedoceniana przez władze impreza stała się dla zbuntowanej polskiej młodzieży prawdziwą oazą wolności.
Katastrofa w elektrowni jądrowej w Czarnobylu
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Katastrofa w elektrowni jądrowej w Czarnobylu

Autor: Dariusz Zalewski
W nocy z 25 na 26 kwietnia 1986 r. w elektrowni jądrowej w Czarnobylu doszło do największej katastrofy w historii energetyki jądrowej. Była to tragedia o skutkach znacznie wykraczających poza miejsce zdarzenia.
Katyń w działalności opozycji w Krakowie
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Katyń w działalności opozycji w Krakowie

Autor: Monika Komaniecka-Łyp
Środowiska opozycyjne upominały się o prawdę o Katyniu przez cały okres PRL. Bardzo uroczyście obchodziły zwłaszcza czterdziestą rocznicę zbrodni katyńskiej. Rada Koordynacyjna Polonii Wolnego Świata, powołana w 1979 r. na I Zjeździe Polonii w Toronto, ogłosiła rok 1980 – Rokiem Katyńskim.
Koniec z klerykalnymi „sztuczkami teatralnymi” – epizody walki z Kościołem katolickim w okresie stalinizmu w województwie śląskim
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Koniec z klerykalnymi „sztuczkami teatralnymi” – epizody walki z Kościołem katolickim w okresie stalinizmu w województwie śląskim

Autor: Adam Dziurok
Polityka eliminowania wpływów Kościoła katolickiego w społeczeństwie obejmowała niemal każdą jego aktywność w przestrzeni publicznej. Mechanizm ten, dotykający szeroko pojętej sfery kultury, zawłaszczanej przez władze komunistyczne do celów politycznych, dotyczył także przedstawień teatralnych.
Krakowski przyczółek wolnej prasy
POLECAMY
Artykuł

Krakowski przyczółek wolnej prasy

Autor: Cecylia Kuta
24 marca 1945 r. ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego”. Jego wydawcą była Kuria Książęco-Metropolitalna w Krakowie.
Kultura i nauka w służbie ideologii
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Kultura i nauka w służbie ideologii

Autor: Filip Musiał
Przejęcie przez komunistów kontroli nad życiem politycznym w Polsce pojałtańskiej umożliwiło im podjęcie bardziej zdecydowanych działań w celu wyeliminowania niezależności w pozostałych sferach życia publicznego.
List, który nosi znamiona zbrodni
TYLKO U NAS
Artykuł

List, który nosi znamiona zbrodni

Autor: Marzena Kruk
Od 13 grudnia 1980 do 31 grudnia 1982 komunistyczne władze PRL skontrolowały i ocenzurowały prawie 83 mln listów. Ponad 129 000 z nich skierowano do wykorzystania operacyjnego, a 9249 do wykorzystania procesowego. Ryszard Wincerowicz za list do przyjaciela mógł spędzić w więzieniu nawet pięć lat.
List, który zachwiał Gomułką
POLECAMY
Artykuł

List, który zachwiał Gomułką

Autor: Filip Musiał
Trzydzieści z górą lat po upadku komunizmu trudno uwierzyć, że totalitarnym reżimem mógł wstrząsnąć zwykły list.
Mała stabilizacja
Z PODRĘCZNIKA HISTORII
Artykuł

Mała stabilizacja

Autor: Włodzimierz Suleja
Gomułkę witano entuzjastycznie. Nie ulega wątpliwości, że żaden komunistyczny przywódca nie dysponował ani przedtem, ani potem podobnym kredytem zaufania. Nie zamierzał jednak odcinać się od aparatu partyjnego. Co więcej, stawał się gwarantem, że utrzyma się on u władzy sprawowanej za społecznym przyzwoleniem.
Nadrobić stracony czas
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Nadrobić stracony czas

Autor: Jarosław Neja
W latach 1980–1981 „Solidarność” szybko wykroczyła poza sprawy stricte pracownicze. Odkłamywano historię najnowszą i popularyzowano literaturę, która nie mogła zaistnieć w oficjalnym obiegu. Miały w tym udział Wszechnica Górnośląska i prasa związkowa Regionu Śląsko-Dąbrowskiego.
Najważniejszy spektakl teatralny w polskiej historii. „Dziady” w inscenizacji Kazimierza Dejmka
O TYM SIĘ MÓWI
Artykuł

Najważniejszy spektakl teatralny w polskiej historii. „Dziady” w inscenizacji Kazimierza Dejmka

Autor: Irena Siwińska
„Dziady” pozostają jednym z najbardziej rozpoznawalnych utworów Adama Mickiewicza i należą do fundamentów polskiej kultury. Najdonioślejszą rolę na dziejowej scenie ta sztuka odegrała jednak na przełomie lat 1967-1968, gdy ich wystawienie, a następnie zdjęcie z afisza stało się katalizatorem konfliktu między społeczeństwem a władzą.
Nekropolia Powstania Warszawskiego
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Nekropolia Powstania Warszawskiego

Autor: Krzysztof Pawluczuk
Powstanie Warszawskie jest dziś tematem szeroko obecnym w przestrzeni publicznej. W Warszawie od 2004 r. funkcjonuje jego muzeum. Każdego roku 1 sierpnia, w całej Polsce i w wielu miejscach na świecie, organizowane są uroczystości upamiętniające wybuch walk, którym towarzyszą liczne koncerty, wystawy czy gry miejskie. Na mapie stolicy jest jednak miejsce, które nie jest do końca znane i kojarzone z warszawską irredentą. Jest nim Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli, otwarty 29 listopada 1945 r.
Nie dać im spokoju. Jerzego Kanikuły boje z komuną
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Nie dać im spokoju. Jerzego Kanikuły boje z komuną

Autor: Danuta Sadowska
W Trójmieście Solidarność Walcząca działała już od 1982 r. Jej aktywność zwiększyła się, kiedy inicjatywę przejęli Ewa Kubasiewicz i Andrzej Kołodziej. U ich boku działał dwudziestolatek, Jurek Kanikuła, któremu niekiedy brakowało doświadczenia, ale nigdy odwagi.
O prawdę i pamięć… Sprawa Katynia w działalności opozycji w PRL
POLECAMY
Artykuł

O prawdę i pamięć… Sprawa Katynia w działalności opozycji w PRL

Autor: Edyta Krężołek
Gdy w kwietniu 1943 r. Niemcy ogłosili odkrycie dołów śmierci z ciałami polskich oficerów, Katyń stał się symbolem sowieckich zbrodni. Rząd ZSRS winą obarczył Niemców i podtrzymywał kłamstwo katyńskie aż do 1990 r.
Obśmiać czerwonego!
TYLKO U NAS
Artykuł

Obśmiać czerwonego!

Autor: Michał Przeperski
Żarty pomagają wytrzymać nawet najgorsze czasy. A że ostatnia dekada PRL do najłatwiejszych nie należała, w całym kraju dowcipkowano na potęgę. Najchętniej z tego, co bolało najbardziej: z dominacji Sowietów nad Polską i z uniżoności, jaką wobec Kremla wykazywały władze w Warszawie.
Od zbrodni do mitologii
POLECAMY
Artykuł

Od zbrodni do mitologii

Autor: Maciej Korkuć
W propagandzie PRL obowiązywała teza, że Sowieci chcieli pomóc Warszawie w dniach powstańczych walk 1944 roku, ale nie zdołali z przyczyn obiektywnych. Szybkie zdobycie Krakowa w styczniu 1945 roku miało zaś być dowodem na sowieckie poświęcenie, podbudowane umiłowaniem naszej kultury i zabytków.
Pełnia komunistycznego reżimu
Z PODRĘCZNIKA HISTORII
Artykuł

Pełnia komunistycznego reżimu

Autor: Filip Musiał
Utworzenie PZPR i faktyczne podporządkowanie jej całości życia publicznego w Polsce nie zakończyło etapu „porządkowania” sceny politycznej. W państwach bloku wschodniego Sowieci dążyli do budowy systemu monopartyjnego lub systemu z dominującą partią komunistyczną i w pełni jej podporządkowanymi partiami satelickimi.
Plakat z karykaturą Leonida Breżniewa
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

Plakat z karykaturą Leonida Breżniewa

Autor: Przemysław Zwiernik
Jedną z form działalności opozycyjnej w latach osiemdziesiątych było wydawanie nieocenzurowanych czasopism, książek i druków ulotnych. Rozwijająca się intensywnie w latach 1980–1981 niezależna działalność wydawnicza stała się jednak powodem wielu działań operacyjnych i śledczych realizowanych przez SB oraz Prokuraturę Wojewódzką.
Płótno z katyńskiego krzyża
TYLKO U NAS
Artykuł

Płótno z katyńskiego krzyża

Autor: Piotr Grzelczak
W zasobach archiwalnych IPN historyk ma najczęściej do czynienia z „górą papieru”. Setki teczek, tysiące maszynopisów i rękopisów, czasem fotografie, rzadziej nagrania. Archiwalna rutyna. Ale niekiedy udaje się ją przełamać. Choćby wtedy, gdy z teczki wydobywamy… płótno. Zdjęte z katyńskiego krzyża.
Poetka wielu epok. Kazimiera Iłłakowiczówna (1889–1983)
DLA WNIKLIWYCH
Biogram / Biografia

Poetka wielu epok. Kazimiera Iłłakowiczówna (1889–1983)

Autor: Marek Klecel
Wnuczka wileńskiego filomaty Tomasza Zana, przyjaciela Adama Mickiewicza i syberyjskiego zesłańca, często zamieniała poetyckie powołanie na służbę publiczną. Po powrocie z Rosji do Polski w 1918 r. podjęła pracę urzędnika w MSZ. Od 1926 r. była osobistym sekretarzem marsz. Józefa Piłsudskiego.
Polskie podziemie niepodległościowe w kinematografii PRL
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Polskie podziemie niepodległościowe w kinematografii PRL

Autor: Marcin Jurek
Komuniści na wszelkie sposoby starali się zohydzić postaci powojennej konspiracji. Miały temu służyć także propagandowe filmy fabularne.
Recenzenci z MSW
POLECAMY
Artykuł

Recenzenci z MSW

Autor: Grzegorz Majchrzak
Funkcjonariusze MSW pełnili wiele ról. Jedną z nich było recenzowanie książek, piosenek czy filmów. Tak było również w przypadku „Nadzoru” Wiesława Saniewskiego. Jego film powstał w 1983 r., ale na wiele miesięcy został tzw. „półkownikiem”, gdyż jego rozpowszechnianie wstrzymała cenzura.
Rocznica dla władzy niebezpieczna
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Rocznica dla władzy niebezpieczna

Autor: Renata Soszyńska
Na polance wśród lasów, w pobliżu drogi z Wólki Plebańskiej do Witoroża, znajduje się grób żołnierski, określany od nazw pobliskich miejscowości jako mogiła w Leszczance lub w Janówce. W okresie peerelu chciano skazać to miejsce na zapomnienie. Pamięć o poległych okazała się trwalsza niż komunizm.
Sceptycyzm „wyzwolicieli”
POLECAMY
Artykuł

Sceptycyzm „wyzwolicieli”

Autor: Sławomir Kalbarczyk
Raporty NKWD pokazują, że mimo wysiłków kremlowskiej propagandy wielu „ludzi radzieckich” bez entuzjazmu przyjęło napaść Armii Czerwonej na Polskę we wrześniu 1939 roku. Gdyby Sowiety były krajem demokratycznym, można by pisać o negatywnym stosunku sowieckiej opinii publicznej do inwazji na Polskę.
Śmierć za prawdę. Proces w sprawie „Gazety Ludowej”
POLECAMY
Artykuł

Śmierć za prawdę. Proces w sprawie „Gazety Ludowej”

Autor: Agnieszka Chrzanowska
6 sierpnia 1947 r. zapadł wyrok w procesie pokazowym redaktora naczelnego „Gazety Ludowej”, Zygmunta Augustyńskiego, i jego informatorów. Zarówno dziennikarz, jak i pośrednik, ks. Leon Pawlina, otrzymali wysokie wyroki, a ich źródło, harcerza i żołnierza AK Zygmunta Maciejeca, skazano na karę śmierci. Powodem było zbieranie przez nich wiadomości o zbrodniczej działalności UB.
Święty ogień, święty człowiek
POLECAMY
Artykuł

Święty ogień, święty człowiek

Autor: Grzegorz Wołk
Ofiara życia to największe poświęcenie, do jakiego zdolny jest człowiek. Płonący mnisi buddyjscy czy student Jan Palach są do dziś symbolami protestu przeciwko zniewoleniu własnego kraju i narodu. Postać i czyn Walentego Badylaka powinny zająć bardziej eksponowane miejsce w naszej narodowej pamięci.
Świnie w kinie? Filmoznawcy rozprawa z historycznym mitem
WARTO ZAJRZEĆ
Recenzja

Świnie w kinie? Filmoznawcy rozprawa z historycznym mitem

Autor: Kinga Czechowska
Kino i film na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej w polskiej pamięci zbiorowej kojarzą się dosyć jednoznacznie jako zjawisko niegodziwe, należące do sfery kolaboracji, natomiast wiedzy na ten temat dostarczają wyjątkowo nieliczne opracowania naukowe.
Terapia śmiechowa. Serial Barei i jego tajemnice
POLECAMY
Wywiad

Terapia śmiechowa. Serial Barei i jego tajemnice

Autor: Janusz Płoński, Karolina Wichowska
Cenzorka nie wychwyciła aluzji o Katyniu, nie skojarzyła opowieści Majewskiego z drugoobiegową relacją uciekiniera stamtąd – mówi Janusz Płoński, współscenarzysta serialu „Alternatywy 4”, w rozmowie z Karoliną Wichowską
To był maj osiemdziesiątego trzeciego…
WARTO WIEDZIEĆ
Artykuł

To był maj osiemdziesiątego trzeciego…

Autor: Radosław Poboży
Ten dzień mógł być jak każdy inny. Jednak tragiczny splot wydarzeń sprawił, że zaważył na życiu kilku młodych ludzi.
Walka o wolne słowo – Wszechnica Górnośląska (1980–1981)
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Walka o wolne słowo – Wszechnica Górnośląska (1980–1981)

Autor: Tomasz Kurpierz
Jednym z podstawowych celów, jakie od jesieni 1980 r. przyświecały członkom NSZZ „Solidarność” i innych opozycyjnych organizacji, było przełamanie monopolu informacyjnego władz komunistycznych.
TEKSTY
TEMATY
Biblioteka cyfrowa
Audio/Video
English content
Księgarnia
Aktualności
Autorzy
O nas
Kontakt
Edukacja
postacie IPN
Spotkasz ich na Przystanku Historia
Józef Piłsudski, Anna Walentynowicz, mały Powstaniec – te trzy postacie przyjęliśmy jako symbolicznych reprezentantów trzech epok historii Polski w XX wieku – II Rzeczypospolitej, Polski pod rządami komunistów ale też Polski czasów II wojny światowej. Nasi bohaterowie kształtowali nie tylko dzieje Polski, ale też nasze wyobrażenia o wartościach moralnych: poświęcenia, odpowiedzialności, odwagi – dziś są już częścią historii, którą opisujemy. Temu ma służyć Przystanek Historia (autor zdjęcia małego Powstańca - Cezary Piwowarski)
Dowiedz się więcej
Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby dotrzeć do wszystkich właścicieli (i dysponentów praw autorskich) zdjęć i innych materiałów, które są wykorzystywane na niniejszym portalu. Wszelkie osoby i instytucje, do których nie udało nam się dotrzeć prosimy o kontakt z redakcją.
IPN
Copyright © 2024 Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Wszelkie prawa zastrzeżone. ISSN 2719-8510