Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja?
W lutym 1904 r., po ataku japońskich torpedowców na zakotwiczoną w Port Arturze rosyjską flotę, rozpoczęła się wojna pomiędzy imperium carskim a przyszłą dalekowschodnią potęgą. Wojna, która wkrótce pokazała światu, iż Rosja nie jest niczym więcej, jak biblijnym kolosem na glinianych nogach. Na dodatek niepowodzeniom na polach bitew towarzyszyło rosnące zniecierpliwienie poddanych Mikołaja II.
Piłsudczykowski nurt niepodległościowy w PRL w latach 1956–1979
Nie byłoby nurtu niepodległościowego w PRL, gdyby nie przedwojenni piłsudczycy. Trójkę jego liderów w powojennej, komunistycznej Polsce stanowili ludzie, którzy podczas I wojny światowej walczyli o niepodległość kraju. Byli to płk dypl. Józef Szostak (1897–1984), płk dypl. Kazimierz Pluta-Czachowski (1898–1979) oraz ppłk Ludwik Muzyczka (1900–1977) – zawodowi wojskowi.
Rewolucja czy niepodległość?
W styczniu 1886 r. na stokach warszawskiej Cytadeli stanęły cztery szubienice. Na mocy wyroku sądu carskiego zawisły na nich ciała czterech ludzi, członków Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat, zwanej najczęściej „Wielkim Proletariatem”. Na ziemiach polskich byli to pierwsi męczennicy idei, która u jednych budziła przerażenie, u innych zaś nadzieję. Ideą tą był socjalizm.
Teczka „Przechowywać trwale” z Wojskowego Biura Historycznego, czyli spór o „Pierwszą Brygadę”
W 1918 r. cała Polska jak długa i szeroka rozbrzmiewała melodią, która wówczas zyskała nazwę „My, Pierwsza Brygada”. Usłyszał ją nawet wracający z Magdeburga Józef Piłsudski, gdy wychylił się z okna wagonu kolejowego. Kilka lat później anonimowy charakter utworu stał się zarzewiem sporu między dwoma domniemanymi autorami i dawnymi oficerami Legionów – Andrzejem Hałacińskim i Tadeuszem Biernackim.
Polityka wschodnia Józefa Piłsudskiego w latach 1918-1920
Józef Piłsudski był jednym z najwybitniejszych polityków polskich w XX wieku, uważanym za głównego twórcę niepodległego państwa, które odrodziło się w 1918 r. po 123 latach niewoli.
Zamach majowy
U schyłku 1925 r. międzynarodowe położenie Polski wyraźnie się pogorszyło. Fakt ten ważył zapewne, ale nie determinował decyzji Piłsudskiego, by raz jeszcze wziąć na siebie odpowiedzialność za losy kraju. Drogą do tego celu wiodącą okazał się zamach majowy.
Dyskusja o książce „Dobrze jest pomyśleć w takich czasach, co zrobiłby Piłsudski. Listy Wacława Jędrzejewicza i Michała Sokolnickiego”
Czy Józef Piłsudski to dobry bohater powieści sensacyjnej? Co łączyło cztery postacie kluczowe dla polityki II RP? Co przystoi (a co nie) patriocie w walce o wolność?
Czasy sejmokracji
Parlament odrodzonej Polski miał rozwiązywać problemy nie tylko najistotniejsze dla bytu państwa, ale i niezwykle skomplikowane. A że rozstrzygać chciał w praktyce o wszystkim, szybko okres jego przewagi w państwie nazwany został czasem „sejmokracji”.
Nieustraszona bojowniczka o niepodległość, Pani Marszałkowa, Matka dzieci Józefa Piłsudskiego... Kim była, a kim być chciała Aleksandra Piłsudska?
Józef Piłsudski jako wychowawca
„We wrześniu 1939 r. stanął do walki o niepodległość cały naród i cały naród bił się aż do ostatka. (…) Oto jest największe ze wszystkich zwycięstwo Józefa Piłsudskiego” – twierdził Jerzy Paczkowski, żołnierz walczący w polskich oddziałach we Francji.
Ostatnie lata niepodległości
12 maja 1935 r. w Warszawie zmarł Józef Piłsudski. Jego śmierć była wstrząsem dla społeczeństwa, tym bardziej że informacje o chorobie Marszałka utrzymywano w tajemnicy. W kraju ogłoszono sześciotygodniową żałobę narodową.
Ku wojnie
Rok 1935 przebiegał pod znakiem brzemiennych w skutki wydarzeń. W kwietniu weszła w życie nowa ustawa konstytucyjna.
Co się stanie, gdy mnie zabraknie... Śmierć Piłsudskiego
12 maja 1935 r. o godz. 20.45 w Belwederze zmarł Józef Piłsudski – jeden z Ojców Niepodległej, odrodzonej w 1918 r. po 123 latach zaborów i nieobecności na mapach świata.
Polityka zagraniczna II RP
Józef Piłsudski – droga do Niepodległej
Józef Piłsudski postrzegany jest jako jeden z najważniejszych architektów odbudowy polskiego państwowego gmachu. Należał do pogrobowców powstania styczniowego (urodził się w grudniu 1867 roku), zaś pokolenie, którego był reprezentantem, określa się mianem pokolenia niepokornych.
Zwolennicy i wyznawcy Komendanta: motywacje, fascynacje, hierarchia, konsekwencje
Kadrówka rusza w bój
6 sierpnia 1914 r. Pierwsza Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów do zaboru rosyjskiego. O godz. 9.45 strzelcy obalili słupy graniczne pod Michałowicami.
Marsz Szlakiem I Kompanii Kadrowej. Tradycja i współczesność
Idea marszów szlakiem kadrówki narodziła się bardzo szybko po odzyskaniu niepodległości. Po wojnie została reaktywowana dopiero w 1980 r.
Piłsudski między Stalinem a Hitlerem
Piłsudski między Stalinem a Hitlerem
Spór o kształt ustrojowy II RP
Ze zmagań militarnych, toczonych nieprzerwanie od listopada 1918 r., II Rzeczpospolita wyłoniła się jako państwo rozległe, liczące 388.600 km², ale mało zwarte, jego granice wynosiły bowiem ponad 5,5 tys. km. Pod względem powierzchni zajmowała szóste miejsce w Europie; zamieszkiwało ją, według danych spisowych z 1921 r., 27 milionów mieszkańców.
O Józefie Piłsudskim i współtwórcach niepodległej Polski
Sto lat temu Polacy dysponowali grupą wybitnych polityków, którzy z determinacją dążyli do niepodległości i potrafili wyzwolić w społeczeństwie polskim niezbędną energię. Postacią pierwszoplanową był w tym gronie Piłsudski.
Piłsudskiego projekt wschodni
Józef Piłsudski był przekonany, że gnębieni przez moskiewski imperializm Polacy, Litwini i Rusini mogą razem tworzyć ogromną siłę – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z Anną Zechenter.
Wileńszczyzna. Inkorporacja zamiast federacji
Mało kto dziś pamięta, że istniało kiedyś państwo Litwa Środkowa, które zakończyło swój krótkotrwały żywot w roku 1922.
Polacy w walce o niepodległość 1914-1918
Dla Polski i Polaków I wojna światowa przyniosła skutki dwojakiego rodzaju. Z jednej strony walki toczyły się na ziemiach polskich przynosząc ogromne straty materialne, porównywalne ze stratami z okresu II wojny światowej. W armiach państw zaborczych służyło przymusowo w sumie ponad 3 mln Polaków, którzy często musieli walczyć przeciwko sobie. Co szósty z nich zginął.
Dlaczego Piłsudskiego nie witały tłumy? Zajścia na ulicach Warszawy 10 listopada 1918 roku
Znane zdjęcie, pokazujące tłumne powitanie komendanta Józefa Piłsudskiego na dworcu w Warszawie, nie ilustruje wydarzeń z listopada 1918 roku. Rzeczywistość tamtych dni była jeszcze bardziej burzliwa.
Miłe miasto zdobyte
Dnia 19 kwietnia roku 1919 oddziały polskie – w „najśmielszej z naszych operacji wojennych” – wyparły z Wilna oddziały sowieckie, przywracając Rzeczypospolitej stolicę Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Pyrrusowe zwycięstwo 1921 r.?
Walenty Wójcik
Wierny Wójcik, król żandarmów belwederskich, ulubiony przez Józefa Piłsudskiego wachmistrz z ochrony Belwederu – chorąży Walenty Wójcik doczekał się wielu określeń wynikających z pełnienia obowiązków u najważniejszej osoby międzywojennej Polski. Od wczesnych lat angażował się w działalność niepodległościową, walczył w Legionach Polskich. Po odrodzeniu Rzeczypospolitej wciąż służył Ojczyźnie. W 1922 r. został przydzielony do ochrony Józefa Piłsudskiego i przez 12 lat był jego przybocznym i zaufanym towarzyszem podczas wielu oficjalnych i prywatnych spotkań.
Bitwa Warszawska. Wojna o wolność Europy (debata historyków z cyklu "Drogi do niepodległości")
Bitwa Warszawska 1920
W sierpniu 1920 r. miała miejsce decydująca dla losów wojny wielka bitwa pod Warszawą. Złożyły się na nią zacięte walki obronne prowadzone nad przedpolach polskiej stolicy (m.in. pod Radzyminem i Ossowem) przez siły gen. Józefa Hallera, uporczywe boje w obronie i kontrataku 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego na Wkrą (osłaniającej Warszawę od północnego wschodu), aż wreszcie nadzorowana przez Józefa Piłsudskiego kontrofensywa znad Wieprza, która ugodziła w najbardziej wrażliwy punkt w sowieckich liniach.
Militarne aspekty wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921
Czy Piłsudski mógł w 1920 roku powstrzymać bolszewizm?
Spektakularne zwycięstwa nad Armią Czerwoną pod Warszawą i nad Niemnem, osiągnięte dzięki geniuszowi Naczelnego Wodza Wojska Polskiego Józefa Piłsudskiego i męstwu polskich żołnierzy, przesądziły o sukcesie w wojnie z bolszewicką Rosją – pierwszej i jedynej wygranej wojnie Polski od czasów odsieczy wiedeńskiej (1683) i pokoju w Karłowicach (1699).
Dlaczego Bitwa Warszawska w 1920 r. zdecydowała o losach świata?
Józef Piłsudski – patron na każde czasy
12 maja 1935 r. na wieczna wartę odszedł Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski. Niedługo po jego śmierci wiele instytucji i budynków użyteczności publicznej przyjęło dobrowolnie imię Zmarłego. Wiele z nich nosi je do dziś, ale są też takie, które nie powróciły do przedwojennej tradycji.
Umarł „Dziadek” siwy a żelazny…
„Piłsudski miał fanatycznych wielbicieli, którzy go kochali więcej niż własnych rodziców, niż własne dzieci, ale było wielu ludzi, którzy go nienawidzili […]. I oto nie znać było tego w dniu pogrzebu” – pisał Stanisław Cat-Mackiewicz.
Śmierć Marszałka
12 maja 1935 roku pogrążył w żałobie państwo polskie. Tego dnia zmarł Józef Piłsudski, główny architekt odbudowanej po latach niewoli Polski Niepodległej.
Wyprawa kijowska 1920 r. Nowa hipoteza na temat znaczenia sojuszu Piłsudski-Petlura
O niepodległą Ukrainę – Symon Petlura (1879–1926)
Urodzony w maju 1879 roku Symon Petlura – przywódca Ukraińskiej Republiki Ludowej – odegrał w historii Ukrainy rolę równie doniosłą, jak Józef Piłsudski w historii Polski. W drogach życiowych obu tych żołnierzy i polityków najdziemy zresztą wiele cech wspólnych.
Państwo polskie jest wspólnem dobrem wszystkich obywateli. Konstytucja z 23 kwietnia 1935 r.
Słowo „konstytucja” jest w ostatnich czasach jednym z modniejszych słów w Polsce. Obowiązującej obecnie ustawy zasadniczej z 1997 r., jedni bronią, stawiając ją nawet ponad życie obywateli, inni natomiast ją krytykują; pojawiają się pomysły jej zmiany lub opracowania całkiem nowej konstytucji.
Sojusz polsko-ukraiński w 1920 roku
22 kwietnia 1920 roku została podpisana w Warszawie umowa między Rzeczpospolitą Polską a Ukraińską Republiką Ludową, która przeszła do historii jako „Sojusz Piłsudski–Petlura”. Połączyła ona dwa państwa, które walczyły o utrzymanie swojej niepodległości w obliczu najazdu wspólnego wroga ze wschodu.
„Wojsko niepodległości” PPS-u
Niemal od początku istnienia Legionów kłębiły się wokół nich sprzeczne interesy, ambicje i koncepcje. W sporach tych Ignacy Daszyński stał konsekwentnie po stronie Piłsudskiego, któremu zależało na jak największej autonomii Legionów i oszczędzaniu polskiej krwi na przyszłą rozgrywkę o Polskę wolną, ale nie z łaski jednego czy drugiego cesarza, ale z woli narodu polskiego.
Kopiec Józefa Piłsudskiego w Krakowie
Budowa kopca Piłsudskiego to wyraz szacunku dla człowieka, który przywrócił Polsce niepodległość. Ten największy z polskich kopców ma długą, niezwykle ciekawą historię, zdeterminowaną przez trudne i zmienne koleje XX w.
Odrzucony premier ze Śląska
System polityczny, wprowadzony w Polsce konstytucją marcową, okazał się wyjątkowo niestabilny. Tylko w latach 1918-1923 urzędowało dziesięciu premierów i aż czternaście gabinetów. Konflikty polityczne wstrząsały nie tylko sceną polityczną. Burzliwe demonstracje, wiece, a czasem też i starcia na ulicach – czy to z politycznymi przeciwnikami, czy z policją, były widoczną częścią ówczesnego życia politycznego.
Najważniejszy dzień dla piłsudczyków? Rzecz o imieninach Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego
W roku 2017 obchodzono Rok Marszałka Józefa Piłsudskiego. Spoglądając na zestawienie uroczystości, dominującymi miesiącami były: maj i grudzień. Ma to swoje oczywiste uzasadnienie. Przypomnijmy jednak, dlaczego wśród miesięcy poświęconych postaci Marszałka powinien się znaleźć także marzec.
Drogi do Niepodległości... także Ukrainy
Piłsudski przejrzał plany Lenina, który chciał przebić się zbrojnie z ideą bolszewicką do Niemiec, największego skupiska klasy robotniczej
w ówczesnej Europie, i podjął z bolszewicką Rosją grę. Jej stawką było pobicie Rosji, odrzucenie jej na wschód i wypełnienie po niej
pustki na obszarze między Bałtykiem i Morzem Czarnym, prof. Grzegorz Nowik.
Bezdany 1913 – czy Józef Piłsudski planował zamach na cara?
Czy Józef Piłsudski planował dokonanie carobójstwa? Pytanie to nie było stawiane w ogromnej literaturze poświęconej postaci Naczelnika Państwa. Jeśli pojawiało się, to zwykle w związku z wplątaniem „Ziuka” w sprawę zamachu na Aleksandra III zorganizowanego przez tzw. II Narodną Wolę wiosną 1887 roku.
Łowczówek – krwawa Wigilia Pierwszej Brygady
W czasie bitwy pod Łowczówkiem, ostatniej w wielkiej epopei legionowej roku 1914 r., w której Polacy powstrzymali rosyjskie kontruderzenie, doszło według niektórych relacji do dramatycznej sytuacji. W Wigilię, w okopach po drugiej linii frontu usłyszeli tę samą kolędę: „Bóg się rodzi”. Też śpiewaną po polsku, ale przez żołnierzy walczących za cara. Wkrótce musieli wymierzyć w siebie bagnety.
Józef Piłsudski – twórca Niepodległej
W całych dziejach Polski, tak przedrozbiorowej, jak i okresu zaborów, niewiele było postaci o podobnej skali dokonań. Co więcej, Piłsudski już za życia stał się symbolem.
Drogi do Niepodległości
W numerze "Rzeczpospolitej" z 2–3 listopada 2019 r. ukazał się dodatek historyczny IPN "Drogi do Niepodległości", przyczynek o trudnym, ale własnym, polskim wyrąbywaniu naszej państwowości po ponad stuleciu zaborów.
Józef Piłsudski
"Piłsudski głosił wciąż te same prawdy honoru, poświęcenia, miłości ojczyzny – tylko że nie były one dla niego, jak dla wielu Polaków, pustym dźwiękiem, ale rzeczywistością, za którą stało całe jego życie."
Jan Lechoń, Portrety ludzi i zdarzeń, Warszawa 1999
„Walka o granice 1918 - 1919” (cz. 1) - debata belwederska
Odszedł Wódz Narodu Józef Piłsudski
12 maja roku 1935 zmarł Marszałek Józef Piłsudski – działacz niepodległościowy dowódca I Brygady Legionów, współtwórca II RP, pogromca Sowietów w roku 1920. Trwająca kilka dni pompa funebris Piłsudskiego była jedną z największych tego typu uroczystości, jakie kiedykolwiek odbyły się w Polsce.
Marszałek Józef Piłsudski (1867–1935)
„Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek”. Te słowa, wypowiedziane przez prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego w dniu pogrzebu Józefa Piłsudskiego, znakomicie charakteryzują rolę Marszałka w dziejach Polski.
...odegrano Mazurka Dąbrowskiego, I Brygadę... zerwała się burza, wieszcząc nieodległe losy Polski...
Przewrót majowy – co się wydarzyło w Warszawie w dniach 12–15 maja 1926 r.
Od lata 1923 r. Marszałek Józef Piłsudski przebywał na politycznym odosobnieniu w Sulejówku. W maju 1926 r., w wyniku zbrojnego przewrotu, przejął władzę w II Rzeczypospolitej. Jego powrót – spodziewany i przez wielu oczekiwany – przyspieszył dramatyczny splot pewnych okoliczności.
Co opozycja demokratyczna myślała o II RP? O przedwojennej Polsce poza cenzurą
Tematyka historyczna w PRL bardzo często pojawiała się w wydawanych poza cenzurą książkach i czasopismach. Wśród tematów budzących żywe emocje pojawiała się historia dwudziestolecia międzywojennego.
IPNtv - Promocja albumu „Twórca Niepodległej - Józef Piłsudski 1867-1935" - Warszawa, 9 listopada 2018
„Przede wszystkim Legiony…” (cz. II) – debata belwederska
Dwie drogi do niepodległości - Józef Piłsudski - Roman Dmowski
„Przede wszystkim Legiony… Czyn zbrojny 1914 - 1918" (cz. I) - debata belwederska
Stróża - oficerska szkoła Związku Walki Czynnej. Ochrana wobec Piłsudskiego
nr 5-6/2008
W rozszerzonym „Biuletynie IPN” (maj–czerwiec, nr 88–89) znajdą Państwo wiele ciekawych informacji o Naczelniku Państwa i Marszałku, czyli o Józefie Piłsudskim, a także o jego uczniach, współpracownikach i kontynuatorach idei niepodległościowej. Hasłem przewodnim najnowszego numeru są więc PIŁSUDCZYCY.
Fot. NAC
