Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

„Kochani rodzice, na razie jestem zdrów”. List z więzienia przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu
Artykuł

„Kochani rodzice, na razie jestem zdrów”. List z więzienia przy ulicy Młyńskiej w Poznaniu

Autor: Paweł Głuszek
Niemiecki aparat represji bez wahania uciekał się wobec Polaków do najwyższego wymiaru kary. Jednym z miejsc, które zapisały się szczególnie na mapie wojennego terroru, było poznańskie więzienie przy ulicy Młyńskiej. Zachowany w zbiorach IPN list osadzonego tam Jana Kulińskiego pozwala nam dostrzec osobisty wymiar tragedii, która była udziałem więźniów i ich rodzin.
„Mając na względzie zachowanie pamięci…”
Artykuł

„Mając na względzie zachowanie pamięci…”

Autor: Janusz Piwowar, Mariusz Żuławnik
Od roku 2014 w IPN działa Centrum Udzielania Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej. Pomysł jego utworzenia zrodził się po przejęciu przez IPN od Ośrodka KARTA programu „Indeks Represjonowanych” zajmującego się dokumentacją losów obywateli II RP represjonowanych przez Sowietów po 17 września 1939.
„Margaret – uważaj na czerwonego pająka!”. Wizyta Margaret Thatcher w Polsce
Artykuł

„Margaret – uważaj na czerwonego pająka!”. Wizyta Margaret Thatcher w Polsce

Autor: Radosław Morawski
Margaret Thatcher, nazywana ze względu na swoja nieustępliwą politykę „Żelazną Damą”, odwiedziła Polskę w dniach 2-4 listopada 1988 r. – w szczególnym czasie przygotowań do rozmów Okrągłego Stołu. Wizyta ta nie przyniosła oczekiwanych przez władze PRL efektów, dała za to nadzieję polskiej opozycji na uzyskanie poparcia Zachodu.
„Polski front”
Artykuł

„Polski front”

Autor: Artur Cieślik
Na mapach świata nie było Polski, ale było miejsce, gdzie polski żołnierz, walcząc pod polskim dowództwem, dał dowód, że: „Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy My żyjemy”.
„Rój” w Pomiechówku
Artykuł

„Rój” w Pomiechówku

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Tamtego dnia na stacji PKP w Pomiechówku, w trakcie akcji zbrojnej przeprowadzonej przez żołnierzy podziemia niepodległościowego, rozegrały się sceny niczym z amerykańskiego westernu.
„Wojna polsko-bolszewicka. Wojna o niepodległość na własnych warunkach”
Artykuł

„Wojna polsko-bolszewicka. Wojna o niepodległość na własnych warunkach”

Autor: Artur Cieślik
Odrodzona Rzeczpospolita była skazana na niechybną wojnę o swoje wschodnie granice z Rosją. Jedyną niewiadomą było, z którą Rosją Rzeczpospolita będzie tę wojnę toczyć.
„Wyrażono pogląd, że wydobywanie tych zwłok […] jest niewskazane”
Artykuł

„Wyrażono pogląd, że wydobywanie tych zwłok […] jest niewskazane”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Na kilka tygodni przed Poznańskim Czerwcem członkowie aparatu represji dyskutowali o podległości służbowej osób wykonujących wyroki śmierci oraz trybie postępowania z ciałami straconych. Uczestnicy dali swoimi decyzjami świadectwo przywiązania do dotychczasowych, stalinowskich praktyk.
"…a akta zniszczyć"

"…a akta zniszczyć"

Po zakończeniu II wojny światowej granice państw w Europie uległy zmianie. Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry, a także część Niemiec znalazły się pod polityczną i wojskową dominacją ZSRS. Władze sowieckie wraz z miejscowymi komunistami wprowadzały stopniowo system polityczny oparty na wzorze moskiewskim. Pod całkowitym nadzorem NKWD tworzone były organy bezpieczeństwa oparte na modelu sowieckim. Stanowiły one podstawowe narzędzie władzy sprawowanej przez partie komunistyczne w poszczególnych krajach bloku wschodniego.

"W służbie dla prawdy. Prace historyczne dedykowane Zbigniewowi Nawrockiemu (1959–2017)"

<i>Christo in pauperibus</i> – obrazy z życia i działalności duszpasterskiej bp. Karola Pękali
Biogram / Biografia

Christo in pauperibus – obrazy z życia i działalności duszpasterskiej bp. Karola Pękali

Autor: Radosław Kurek
„Ty, który byłeś nieznaną może, ale rzeczywistą centralą, ukrytą głową miłosiernych na polskiej ziemi...” – tak o biskupie Karolu Pękali mówił jego przyjaciel, metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Przypominamy sylwetkę tego niezwykłego kapłana i duszpasterza, który swoje życie poświęcił pomocy biednym i potrzebującym.
<i>Standgericht</i> dla rejencji ciechanowskiej i okręgu Suwałki
Artykuł

Standgericht dla rejencji ciechanowskiej i okręgu Suwałki

Autor: Dorota Grzechocińska
4 lutego 1944 r. niemiecki sąd doraźny (Standgericht) dla rejencji ciechanowskiej i okręgu Suwałki wydał w więzieniu policyjnym w Forcie III w Pomiechówku wyroki śmierci na ponad 100 żołnierzy Armii Krajowej.

1 marca - Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

Autor: Archiwum IPN, Contra Mundum
1 Marca: kto kogo zabił
Artykuł

1 Marca: kto kogo zabił

Autor: Arkadiusz Cisek
Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” jest polskim świętem państwowym, w którym hołd składamy bohaterowi zbiorowemu. 1 marca czcimy jednak także konkretnych bohaterów. Dzieje się tak i dlatego, że to święto jest obchodzone w dniu związanym ze szczególnym wydarzeniem. A mówiąc precyzyjnie: z konkretną zbrodnią komunistyczną.
Barbara Skarga. Filozof z łagrów
Biogram / Biografia

Barbara Skarga. Filozof z łagrów

Autor: Agnieszka Kostrzewa
Wybitna filozof i etyk, profesor zwyczajny nauk humanistycznych, dama Orderu Orła Białego, podczas wojny – łączniczka Armii Krajowej, po wojnie – więzień Gułagu. Wielomiesięczne śledztwo i dziesięcioletni pobyt w sowieckim obozie pracy nie zdołały jej złamać. Gdy w 1955 r. udało się jej wrócić do Polski, czynnie włączyła się wpierw w życie naukowe, a później – działalność opozycyjną.
Biały koń dla Andersa
Artykuł

Biały koń dla Andersa

Autor: Bożena Witowicz
Armia Andersa to potoczna nazwa Armii Polskiej w Związku Sowieckim, na której dowódcę został mianowany w dniu 10 sierpnia 1941 r. gen. Władysław Anders. Armia istniała krótko, w latach 1941-1942, jednak była niezwykle znaczącym etapem uczestnictwa Polaków w II wojnie światowej, ważna dla losów Polaków na Wschodzie oraz relacji polsko-sowieckich i polsko-alianckich.
Bitwa o Anglię i polscy piloci RAF
Artykuł

Bitwa o Anglię i polscy piloci RAF

Autor: Wiesław Kaczmarczyk
10 lipca 1940 roku, rozpoczęła się pierwsza faza Bitwy o Anglię, nazywana również fazą wstępną.
Bitwa o handel
Artykuł

Bitwa o handel

Autor: Krzysztof Pawluczuk
Działania stalinowskich władz doprowadziły do radykalnej transformacji handlu i rynku obrotu towarami w Polsce, który został w zasadzie upaństwowiony. Liczba funkcjonujących sklepów w niektórych regionach spadła niemal o połowę. Tysiące ludzi zostało zmuszonych do zaprzestania działalności, a wielu handlowców zostało pozbawionych wolności oraz mienia.
Brygada Świętokrzyska w KL Holleischen
Artykuł

Brygada Świętokrzyska w KL Holleischen

Autor: Artur Cieślik
5 maja 1945 r. Oddziały Brygady Świętokrzyskiej NSZ wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet w Holiszowie (Czechy).
Co może skrywać bańka na mleko? Prace konserwatorskie dokumentów odnalezionych na kresach II Rzeczypospolitej
Artykuł

Co może skrywać bańka na mleko? Prace konserwatorskie dokumentów odnalezionych na kresach II Rzeczypospolitej

Autor: Anna Włodarczyk-Sętorek
Do pracowni konserwacji Instytutu Pamięci Narodowej przekazywane są zwykle dokumenty przechowywane w magazynach Archiwum. W zależności od stanu zachowania wymagają one interwencji polegającej na przeprowadzeniu zabiegów, których celem jest polepszenie stanu fizycznego akt.
Czołgi na ulicach Gdańska
Źródło historyczne

Czołgi na ulicach Gdańska

Autor: Robert Chrzanowski
O czym rozmawiali milicjanci i żołnierze biorący udział w pacyfikacji Gdańska 16 grudnia 1981 r.? IPN Gdańsk publikuje nagrania zarejestrowane z nasłuchu działaczy „Solidarności”. Słychać na nich m.in. salwy czołgów wyprowadzonych na ulice miasta.
Dowody odzyskane z makulatury
Artykuł

Dowody odzyskane z makulatury

Autor: Andrzej Majcher
W archiwach IPN nadal spoczywają tysiące nieznanych nikomu dokumentów. Chodzi o materiały zachowane w postaci makulatury: potargane i wymieszane w workach ewakuacyjnych. Dokumenty te teoretycznie nie istnieją – w wielu wypadkach chodzi o teczki, co do których sporządzono protokoły zniszczenia.
Dowódca BOA
Artykuł

Dowódca BOA

Autor: Anna Płońska
Stefan Pabiś (ps. „Stefan”) był dowódcą Bojowego Oddziału Armii (BOA) – organizacji podziemia niepodległościowego funkcjonującej wpierw na terenach zagarniętych przez ZSRS, a później na Pomorzu Zachodnim. Jego żołnierska droga w równej mierze prowadziła przez kręte ścieżki działalności konspiracyjnej, co kazamaty komunistycznych więzień i obozów.
Dwie tony polskiej historii przypłyną do Ojczyzny
Wydarzenie

Dwie tony polskiej historii przypłyną do Ojczyzny

Autor: Mariusz Jonczyk
Czy można określić wagę polskiej historii? Okazuje się, że w przypadku Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce można, jako masę całkowitą wpisaną do dokumentacji transportowej „Shipping Instructions” – wynosi ona 2 tony.
Dzieci polskie w Afryce 1944-1948
Artykuł

Dzieci polskie w Afryce 1944-1948

Autor: Paweł Głuszek
W 1942 roku w związku z nieprzychylną postawą władz sowieckich wobec tworzącej się w ZSRS armii gen. Andersa, podjęto decyzję o ewakuacji Polaków do Iranu. Szacuje się, że opuściło wówczas Związek Sowiecki ponad 115 tys. obywateli polskich. Wśród nich było około 40 tys. cywili, w tym prawie 15 tys. dzieci.
Fałszerstwo niedoskonałe, czyli teczka Jaruzelskiego
Artykuł

Fałszerstwo niedoskonałe, czyli teczka Jaruzelskiego

Autor: Piotr Gontarczyk
Z analizy, będących w archiwum IPN, akt archiwalnych oficera Wojska Polskiego W. Jaruzelskiego wynika, że najpóźniej w latach 1989-1990 dokonano w nich licznych manipulacji. Zmieniano nie tylko zawartość teczki, ale nawet treść części dokumentów. Niektórych poprawek dokonał osobiście Jaruzelski.
Gdy nieme groby przemawiają…
Artykuł

Gdy nieme groby przemawiają…

Autor: Kinga Hałacińska
Podporucznik Stanisław Dorczyk dostał się do niewoli 18 września, prawdopodobnie w okolicach Łucka. 1 listopada polskich oficerów wywieziono przez Briańsk i Moskwę do Kozielska. 11 lutego 1940 r. otrzymał pocztówkę w języku niemieckim, podpisaną: „Zośka, Kazik, Stefa” oraz fotografię żony z synkiem. Miał je przy sobie w momencie śmierci z rąk sowieckich oprawców.
Getto w "Konstancji"
Artykuł

Getto w "Konstancji"

Autor: Tomasz Stempowski
16 czerwca 1940 r. Żydzi z Kutna i powiatu kutnowskiego zostali przymusowo przesiedleni do getta utworzonego w Kutnie na terenie nieczynnej cukrowni „Konstancja”.
Halina Zwinogrodzka-Junak. Niezłomna, niezwyciężona
Artykuł

Halina Zwinogrodzka-Junak. Niezłomna, niezwyciężona

Autor: Ewa Wójcicka
Wielu członków podziemia antykomunistycznego trafiło do jego struktur w ramach bezpośredniej kontynuacji swoich działań przeciwko niemieckim okupantom. Należała do nich również Halina Zwinogrodzka-Junak, uczestniczka Powstania Warszawskiego, której w latach 1945-1946 udało się zinfiltrować Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego.
I Wszechzwiązkowy Zjazd Pisarzy ZSRS
Artykuł

I Wszechzwiązkowy Zjazd Pisarzy ZSRS

Autor: Tomasz Stempowski
17 sierpnia 1934 r. w Domu Związków w Moskwie rozpoczął się I Wszechzwiązkowy Zjazd Pisarzy Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. W trakcie trwających do 1 września obrad przyjęto statut Związku Pisarzy ZSRS i uznano realizm socjalistyczny za metodę twórczą obowiązującą pisarzy sowieckich.
Jaruzelski przeciw Polakom. Pod gazem i pałami ZOMO - demonstracje 3 maja 1982 r.

Jaruzelski przeciw Polakom. Pod gazem i pałami ZOMO - demonstracje 3 maja 1982 r.

Autor: Radosław Poboży
Pół roku po wprowadzeniu stanu wojennego, ponad jedenaście lat po zrywie niepodległościowym na Wybrzeżu w 1970 r. i 14 lat po protestach Marca 1968 r., 3 maja 1982 r., w święto uchwalenia Konstytucji 3 Maja, doszło do jednej z największych konfrontacji z władzą od czasu masakry z grudnia 1970 r.
Jasnogórskie Milenium
Artykuł

Jasnogórskie Milenium

Autor: Radosław Morawski
3 maja 1966 r. nastąpił kulminacyjny punkt centralnych, kościelnych, trzydniowych obchodów Milenium Chrztu Polski, którym była uroczysta suma pontyfikalna odprawiana na wałach klasztoru ojców paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie.
Kadry z niecodziennego życia – opracowanie i konserwacja albumu Agnieszki Wisły
Artykuł

Kadry z niecodziennego życia – opracowanie i konserwacja albumu Agnieszki Wisły

Autor: Wioleta Ługowska
W 2019 roku do zbiorów Archiwum IPN trafiła spuścizna Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce. Wśród wielu interesujących, cennych i unikatowych dokumentów oraz artefaktów znalazł się prywatny album Agnieszki Wisły.
Katastrofa w Wielkopolskim Przedsiębiorstwie Przemysłu Ziemniaczanego
Artykuł

Katastrofa w Wielkopolskim Przedsiębiorstwie Przemysłu Ziemniaczanego

Autor: Paweł Głuszek
22 lutego 1972 r. o godz. 23:07 na terenie Wielkopolskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego w Luboniu doszło do tragicznego w skutkach wybuchu i pożaru, który zniszczył tamtejszy oddział dekstryn. Zniszczeniu uległ czterokondygnacyjny budynek, pod gruzami którego zginęło 17 osób, a 10 zostało ciężko rannych.
Kidugala – polscy wygnańcy w Afryce
Artykuł

Kidugala – polscy wygnańcy w Afryce

Autor: Paweł Głuszek
Ze względu na toczącą się w Afryce Północnej wojnę z Niemcami i zagrożenie Bliskiego Wschodu, Brytyjczycy zaproponowali ewakuację polskiej ludności cywilnej z Iranu do osiedli dla uchodźców rozlokowanych w innych częściach świata. W afrykańskiej Kidugali, położonej na terenie dzisiejszej Tanzanii, zamieszkało 798 Polaków. Przez kilka lat miejsce to stanowiło dla nich namiastkę utraconej Polski.
Kolekcja Jadwigi i Zofii Klimkiewicz w zbiorach białostockiego oddziału Archiwum IPN
Artykuł

Kolekcja Jadwigi i Zofii Klimkiewicz w zbiorach białostockiego oddziału Archiwum IPN

Autor: Justyna Staroń
Projekt Archiwum Pełne Pamięci, powołany do istnienia w 2017 roku, skupia swoje działania na przyjmowaniu do zasobu, zabezpieczaniu i udostępnianiu przechowywanych w domowych archiwach materiałach.
Komputeryzacja i digitalizacja w archiwach. <i>Symposia Archivistica</i>, t. 2

Komputeryzacja i digitalizacja w archiwach. Symposia Archivistica, t. 2

Autor: Rafał Leśkiewicz, Anna Żeglińska
W drugim tomie serii Symposia Archivistica opublikowano materiały sympozjum naukowego „Komputeryzacja i digitalizacja w archiwach”, zorganizowanego w dniach 27–28 października 2014 r. w Olsztynie przez Instytut Pamięci Narodowej i Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
Krwawe dowody zbrodni
Artykuł

Krwawe dowody zbrodni

Autor: Anna Włodarczyk-Sętorek
W 2017 r. do pracowni konserwacji Archiwum IPN przekazano ubrania należące do ofiar pacyfikacji protestów robotniczych w grudniu 1970 roku w Szczecinie – Waldemara Szumińskiego, Stefana Stawickiego i Zygmunta Toczka. Przechowywane w plastikowych, czarnych workach stanowiły kiedyś dowody w sprawach karnych przeciwko sprawcom zbrodni.
Kryptonim „Jodła”, czyli internowania
Artykuł

Kryptonim „Jodła”, czyli internowania

Autor: Grzegorz Majchrzak
Internowanie oznaczało przymusowe osadzenie w ośrodkach odosobnienia (popularnie nazywanych internatami) osób uznanych za niebezpieczne (głównie z powodów politycznych) dla PRL. Następowało na podstawie decyzji administracyjnych (poza kontrolą sądową), formalnie podejmowanych przez komendantów wojewódzkich Milicji Obywatelskiej. De facto ich podstawą były dane zebrane przez Służbę Bezpieczeństwa.

Kryptonim „Zagubiony”: uprowadzenie Bohdana Piaseckiego w materiałach bezpieki [z Archiwum IPN]

Autor: Archiwum IPN
Leśnik, cichociemny, wyklęty
Artykuł

Leśnik, cichociemny, wyklęty

Autor: Magdalena Mołczanowska
Czesław Rossiński, cichociemny, żołnierz Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego został zamordowany 12 kwietnia 1945 r. w więzieniu na Zamku w Lublinie. Był to ostatni, tragiczny akt długiej i barwnej historii bohaterskiego leśnika, działacza społecznego i oficera.
List z Sachsenhausen i indeks Wojtyły. Życie ks. Józefa Kaczmarczyka
Biogram / Biografia

List z Sachsenhausen i indeks Wojtyły. Życie ks. Józefa Kaczmarczyka

Autor: Piotr Ataman
Ksiądz Józef Kaczmarczyk – duchowny, wykładowca i artysta – został aresztowany przez Niemców wraz z innymi profesorami Uniwersytetu Jagiellońskiego. Czas spędzony jako więzień KL Sachsenhausen nie zdołał osłabić jego zapału do pracy naukowej i społecznej. Na tajnych kompletach po raz pierwszy spotkał młodego Karola Wojtyłę, swojego późniejszego studenta.
Listy z Dachau
Artykuł

Listy z Dachau

Autor: Paweł Głuszek
Obozy koncentracyjne stały się symbolem niemieckich zbrodni i horroru II wojny światowej. W ramach akcji Archiwum Pełne Pamięci w zbiorach IPN zabezpieczony został zestaw listów z obozu w Dachau. Jeden z nich, napisany wkrótce po wyzwoleniu przez wieloletniego więźnia, przedstawia niezwykle plastyczny obraz wyzwolenia placówki przez amerykańskich żołnierzy.
Londyńskie Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Żeglugi RP w dokumentach MBP
Artykuł

Londyńskie Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Żeglugi RP w dokumentach MBP

Autor: Waldemar Grabowski
Po wrześniu 1939 r. ogromną rolę w podtrzymywaniu ciągłości państwowej Polski i organizacji jej wysiłku zbrojnego odegrały konstytucyjne władze RP na wychodźstwie. W latach II wojny światowej liczba pracowników rządu emigracyjnego wzrosła ze 160 pracowników etatowych w 1940 r. do 1052 osób w 1945 r.
Ludwig Fischer. Biurokrata zbrodni
Artykuł

Ludwig Fischer. Biurokrata zbrodni

Autor: Wojciech Kujawa
3 marca 1947 r. Najwyższy Trybunał Narodowy skazał niemieckiego zbrodniarza wojennego Ludwiga Fischera na karę śmierci.
Materiały poświęcone Zbrodni Katyńskiej w zasobie Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku
Artykuł

Materiały poświęcone Zbrodni Katyńskiej w zasobie Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku

Autor: Przemysław Namsołek
W Oddziałowym Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku zgromadzonych jest wiele materiałów dotyczących szeroko rozumianej tematyki katyńskiej.
Meldunek o dokonanej zbrodni
Artykuł

Meldunek o dokonanej zbrodni

Autor: Tomasz Stempowski
19 kwietnia 1943 r. w getcie warszawskim rozpoczęło się, trwające do połowy maja, antyniemieckie powstanie. Bezpośrednią przyczyną jego wybuchu była decyzja Heinricha Himmlera o ostatecznej likwidacji dzielnicy zamkniętej.
Meldunki informacyjne „Ady” w zasobie archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Artykuł

Meldunki informacyjne „Ady” w zasobie archiwum Instytutu Pamięci Narodowej

Autor: Waldemar Grabowski
Zagadnienie współpracy wywiadowczej Armii Krajowej z władzami Związku Sowieckiego zostało opisane przez prof. Andrzeja Pepłońskiego w wydanej w roku 1995 pracy Wywiad Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1945. Autor ów korzystał z dokumentów i opracowań dostępnych w Polsce.
Mick Jagger na indeksie
Artykuł

Mick Jagger na indeksie

Autor: Tomasz Toborek
Mick Jagger stanowi od dekad ikonę popkultury. Kiedy The Rolling Stones zawitali do Polski, znajdowali się u szczytu kariery, a troskliwie kultywowany przez obrotnego menadżera wizerunek skandalistów szokował i intrygował. Jednak właśnie cykl afer obyczajowych, zakończonych dwoma procesami o posiadanie narkotyków, stał się powodem absurdalnej decyzji komunistycznej biurokracji.
Milenium Chrztu Polski w Piekarach Śląskich – Duchowej Stolicy Górnego Śląska
Artykuł

Milenium Chrztu Polski w Piekarach Śląskich – Duchowej Stolicy Górnego Śląska

Autor: Radosław Morawski
22 maja 1966 r. w Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich odbyły się uroczystości związane z Milenium Chrztu Polski, z udziałem przedstawicieli Episkopatu Polski na czele z prymasem kardynałem Stefanem Wyszyńskim.
Mirosław Ostromęcki
Biogram / Biografia

Mirosław Ostromęcki

Autor: Robert Buliński
30 marca 2020 r. upłynęło dwadzieścia lat od śmierci Mirosława Ostromęckiego, wybitnego działacza ruchu narodowego. Był przedstawicielem pokolenia, którego młodość przypadła na kilka lat przed wybuchem wojny w 1939 r.
Monte Cassino, Senio, Bolonia... O 3. Dywizji Strzelców Karpackich
Artykuł

Monte Cassino, Senio, Bolonia... O 3. Dywizji Strzelców Karpackich

Autor: Tomasz Stempowski
9 maja 1942 r. Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski, zatwierdził nazwę 3. Dywizji Strzelców Karpackich (3. DSK). Sześć dni wcześniej wydał rozkaz o jej sformowaniu z dniem 3 maja 1942 r. Dowódcą nowej formacji został gen. bryg. Stanisław Kopański, stojący dotychczas na czele, wsławionej obroną Tobruku, Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (SBSK).
Mówił: Archiwa to „serce” IPN
Wspomnienie

Mówił: Archiwa to „serce” IPN

Autor: Jacek Kwilosz, Rafał Leśkiewicz, Zbigniew Nawrocki, Wojciech Sawicki
Wspominając Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej śp. prof. Janusza Kurtykę, my, archiwiści, musimy przede wszystkim podkreślić osobisty i emocjonalny stosunek naszego Szefa do spuścizny komunistycznej „bezpieki”.
Na straży honoru
Wspomnienie

Na straży honoru

Autor: Ryszard Terlecki, Jarosław Szarek
Traktowanie słów przysięgi Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” jako testamentu realizowanego w służbie publicznej – to jedna z opinii, jakie przebijały się wśród wspomnień o Januszu Kurtyce, prezesie IPN tragicznie zmarłym w drodze na uroczystości 10 kwietnia 2010 r. w Katyniu.
Najbardziej tajemniczy kraj świata…
Wywiad

Najbardziej tajemniczy kraj świata…

Autor: Tomasz Stempowski, Rafał Leśkiewicz
O Julienie Bryanie i jego podróżach do Związku Sowieckiego z Tomaszem Stempowskim, autorem książki „Najbardziej tajemniczy kraj świata”. Związek Sowiecki w fotografiach i tekstach Juliena H. Bryana 1930–1959, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, redaktor naczelny portalu przystanekhistoria.pl.
Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi
Artykuł

Niemcy kradli w Polsce wszystko, włącznie z dziećmi

Autor: Tomasz Stempowski
15 maja 1940 r. Reichsführer SS i szef policji niemieckiej Heinrich Himmler, jako komisarz Rzeszy ds. Umacniania Niemczyzny, opracował wstępne założenia rabunku i germanizacji polskich dzieci. W dokumencie zatytułowanym „Kilka myśli o traktowaniu obcoplemieńców na Wschodzie” zawarł plan wyniszczenia narodu polskiego i przekształcenia go w niewykształconą siłę roboczą dla III Rzeszy.
Niemiecka pamiątka w Archiwum IPN
Artykuł

Niemiecka pamiątka w Archiwum IPN

Autor: Mariusz Kwaśniak
12 kwietnia 2017 r. konsul generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Monachium Andrzej Osiak przekazał do zasobu archiwalnego IPN dwa albumy ze zdjęciami i sześć krótkich filmów z okresu II wojny światowej. Archiwalia te otrzymał od obywatela Niemiec Ulricha Gauera.
Niemieckie taśmy filmowe z czasów wojny odnalezione w Poznaniu
Artykuł

Niemieckie taśmy filmowe z czasów wojny odnalezione w Poznaniu

Autor: Hanna Budzyńska
Poznański muzykolog Marian Sobieski po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Poznańskim. W gabinecie przy ul. Wieniawskiego 1 znalazł jednak taśmy filmowe, które nie należały do uczelni. Tak w jego ręce trafiły niemieckie nagrania filmowe z czasów wojny i okupacji.
Nowy porządek. Umowa o współpracy pomiędzy Departamentem I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych a CIA
Artykuł

Nowy porządek. Umowa o współpracy pomiędzy Departamentem I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych a CIA

Autor: Witold Bagieński
Po wyborach w czerwcu 1989 r. i utworzeniu rządu Tadeusza Mazowieckiego założenia polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju uległy zmianie. Po rozluźnieniu więzi ze Związkiem Sowieckim rozpoczęły się kontakty z wywiadem Stanów Zjednoczonych.
NSZZ „Solidarność” a Zbrodnia Katyńska
Artykuł

NSZZ „Solidarność” a Zbrodnia Katyńska

Autor: Przemysław Zwiernik
Wraz z osłabieniem dominacji komunistycznej propagandy w publicznym dyskursie, w latach 1980-1981 działacze opozycyjni podjęli również temat wydarzeń nieobecnych, przemilczanych albo wypartych z pamięci historycznej wskutek działalności komunistycznego aparatu. Jednym ze sposobów wypełniania „białych plam” było… użycie przyznanych związkowi gablot.
Ostatni bój „Pilota”
Artykuł

Ostatni bój „Pilota”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
23 czerwca 1950 r., w nierównej walce z żołnierzami Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego i funkcjonariuszami bezpieki polegli członkowie patrolu Władysława Grudzińskiego ps. „Pilot”, należącego do oddziału Narodowego Zjednoczenia Wojskowego pod dowództwem st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza ps. „Rój”.
Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku
Artykuł

Ostatnia egzekucja w Forcie III w Pomiechówku

Autor: Dorota Grzechocińska
30 lipca 1944 r., w związku z likwidacją więzienia Niemcy zamordowali w Forcie III około 300 osadzonych tam więźniów. Dokładnej liczby ofiar oraz ich nazwisk nie udało się ustalić.
Pamiątki rodziny Stachlewskich we wrocławskim Archiwum IPN
Artykuł

Pamiątki rodziny Stachlewskich we wrocławskim Archiwum IPN

Autor: Justyna Staroń
Ponad tysiąc darczyńców zaufało Instytutowi Pamięci Narodowej i przekazało bądź udostępniło swoje najcenniejsze pamiątki w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci.
Pamięć narodu zamknięta w archiwaliach
Źródło historyczne

Pamięć narodu zamknięta w archiwaliach

Autor: Justyna Staroń
Od ponad dwudziestu lat Instytut Pamięci Narodowej podejmuje wielokierunkowe działania, by ocalić od zapomnienia historie jednostek, które składają się na dzieje naszej ojczyzny.
Pielgrzymki Jana Pawła II do PRL w dokumentach Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku
Artykuł

Pielgrzymki Jana Pawła II do PRL w dokumentach Oddziałowego Archiwum IPN w Gdańsku

Autor: Sławomir Formella
W okresie PRL stosunki między komunistycznymi władzami państwowymi a Kościołem Katolickim były, delikatnie mówiąc, nie najlepsze. Charakterystyczna dla tego czasu była walka toczona przez oba te podmioty o tzw. rząd dusz w społeczeństwie polskim.
Pierwsza depesza powstańczej Warszawy
Artykuł

Pierwsza depesza powstańczej Warszawy

Autor: Waldemar Grabowski
Przez wiele lat pojawiały się wątpliwości w sprawie pierwszej depeszy z powstańczej Warszawy do naczelnych władz Rzeczypospolitej w Londynie. Dziś możemy wreszcie je rozwiać.
Piosenki zakazane, bo prawdziwe
Artykuł

Piosenki zakazane, bo prawdziwe

Autor: Katarzyna Adamów
I Ogólnopolski Przegląd Piosenki Prawdziwej “Zakazane piosenki” rozpoczął się 20 sierpnia 1981 r. Przez trzy kolejne dni prezentowano programy artystyczne w pięciogodzinnych blokach na scenie w hali widowiskowo-sportowej Olivia w Gdańsku. Imprezę podzielono na dwie części: konkursową i artystyczną.
Płótno z katyńskiego krzyża
Artykuł

Płótno z katyńskiego krzyża

Autor: Piotr Grzelczak
W zasobach archiwalnych IPN historyk ma najczęściej do czynienia z „górą papieru”. Setki teczek, tysiące maszynopisów i rękopisów, czasem fotografie, rzadziej nagrania. Archiwalna rutyna. Ale niekiedy udaje się ją przełamać. Choćby wtedy, gdy z teczki wydobywamy… płótno. Zdjęte z katyńskiego krzyża.
Podpułkownik Mikołaj Aleksander Krajnik „Grzymała” (1901-1943)
Biogram / Biografia

Podpułkownik Mikołaj Aleksander Krajnik „Grzymała” (1901-1943)

Autor: Justyna Staroń
W ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci do zasobu Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej każdego tygodnia trafiają różnego rodzaju dary od osób prywatnych: od pojedynczych kart po pudła zawierające materiały różnej proweniencji.
Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989)

Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989)

Autor: Filip Musiał
„Podręcznik bezpieki” jest publikacją ukazującą metody działania komunistycznej Służby Bezpieczeństwa. Przedstawiono w niej najczęściej dyskutowane dziś problemy związane z pracą operacyjną bezpieki. Ukazano środki (narzędzia) działania SB. Zdefiniowano i omówiono podstawowe kategorie osobowych źródeł informacji wykorzystywanych przez piony operacyjne SB, działające na terenie PRL w latach 1970–1989. Najwięcej miejsca poświęcono tajnym współpracownikom, osobno omawiając problematykę związaną z ich werbunkiem, współpracą (prowadzeniem źródła, łącznością z nim, szkoleniem i wychowaniem oraz kontrolą), jak i zakończeniem współpracy. W dalszej kolejności przedstawiono rzeczowe środki pracy operacyjnej – najwięcej miejsca poświęcając technice operacyjnej oraz obserwacji zewnętrznej.
Polacy w Legii Cudzoziemskiej
Artykuł

Polacy w Legii Cudzoziemskiej

Autor: Kamil Kruszewski
W październiku 1969 r. do Ambasady Francuskiej w Warszawie wszedł nieznany mężczyzna, który spotkał się z zastępcą attaché wojskowego. Służba Bezpieczeństwa nie mogła zignorować tego faktu.
Polskie drogi… z niemieckiego obozu. Ucieczka Augusta Kowalczyka
Artykuł

Polskie drogi… z niemieckiego obozu. Ucieczka Augusta Kowalczyka

Autor: Ewa Wójcicka
10 czerwca 1942 r. doszło do buntu oraz ucieczki więźniów karnej kompanii z nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz II-Birkenau. Wśród uciekinierów był 21-letni August Kowalczyk.
Powrót „Ślepowrona”
Artykuł

Powrót „Ślepowrona”

Autor: Grzegorz Trzyna
Wszystko zaczęło się od telefonu z Edynburga. Z Archiwum IPN skontaktował się Paweł Janczak, który poinformował o woli swoich sąsiadów – państwa Milliganów – przekazania do IPN dokumentów odnalezionych podczas porządkowania rodzinnego archiwum.
Prałat Peszkowski
Biogram / Biografia

Prałat Peszkowski

Autor: Anna Płońska
W Wielką Środę roku 1942 Zdzisław Peszkowski opuścił „nieludzką ziemię”, aby poprzez swoje życie i działalność upamiętnić tych, po których zostały jedynie guziki.
Problemy archiwalnego opisu informacyjnego. <i>Symposia Archivistica</i>, t. 4

Problemy archiwalnego opisu informacyjnego. Symposia Archivistica, t. 4

Autor: Waldemar Chorążyczewski, Agnieszka Rosa
Czwarty tom serii Symposia Archivistica przybliża problemy archiwalnego opisu informacyjnego i składa się z 11 artykułów.
Problemy archiwalnych systemów informatycznych <i>Symposia Archivistica</i>, t. 5

Problemy archiwalnych systemów informatycznych Symposia Archivistica, t. 5

Autor: Jerzy Bednarek, Paweł Perzyna
Piąty tom serii wydawniczej Symposia Archivistica. Znalazły się w nim teksty będące pokłosiem sympozjum naukowego „Problemy archiwalnych systemów informatycznych”, zorganizowanego 16–17 października 2017 r. w Łodzi.
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 1 (2008)

Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 1 (2008)

Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 12 (2019)

Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 12 (2019)

Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 13 (2020)

Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, tom 13 (2020)

Przełomowa wizyta, czy wizyta czasów przełomu?
Artykuł

Przełomowa wizyta, czy wizyta czasów przełomu?

Autor: Radosław Morawski
Późnym wieczorem 9 lipca 1989 r. Air Force One z prezydentem Georgem H.W. Bushem i jego małżonką Barbarą Bush na pokładzie wylądował na lotnisku Okęcie w Warszawie. Rozpoczęła się trwająca niespełna dwie doby wizyta czwartego w dziejach prezydenta Stanów Zjednoczonych nawiedzającego ziemie polskie.
Pseudonim „Iskra”. Konspiracyjna przeszłość profesor Franciszki Ramotowskiej
Artykuł

Pseudonim „Iskra”. Konspiracyjna przeszłość profesor Franciszki Ramotowskiej

Autor: Magdalena Mołczanowska
Profesor Ramotowska kojarzona jest przede wszystkim jako redaktorka 2. tomu „Przewodnika po zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie” i autorka publikacji dotyczących powstania styczniowego. Niewiele osób wie, że była także łączniczką Armii Krajowej, a jej losy tragicznie naznaczyły komunistyczne represje.
Radiostacja „Świt” nadaje
Artykuł

Radiostacja „Świt” nadaje

Autor: Małgorzata Badowska
10 września 1942 roku swoją pierwszą audycję radiową nadała z Bletchley Park pod Londynem polskojęzyczna radiostacja „Świt”, która działała do końca listopada 1944 roku.
Reżim Jaruzelskiego deportuje z PRL Kornela Morawieckiego - film SB

Reżim Jaruzelskiego deportuje z PRL Kornela Morawieckiego - film SB

Gdy komunistyczny reżim Jaruzelskiego przygotowywał się z wolna do podjęcia rozmów z tzw. konstruktywną opozycją, ludziom Moskwy w Warszawie niezbędne wydało się pozbycie się człowieka, który odrzucał jakiekolwiek rozmowy z komunistami. Ten film SB pokazuje wyrzucenie z PRL Kornela Morawieckiego, przywódcy "Solidarności Walczącej", 4 maja 1988 r.
Rękopis wspomnień o Ignacym Janie Paderewskim wyrzucony na śmieci w centrum Krakowa
Źródło historyczne

Rękopis wspomnień o Ignacym Janie Paderewskim wyrzucony na śmieci w centrum Krakowa

Autor: Radosław Kurek
Na początku 2021 r. do krakowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej przekazane zostały w ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci materiały historyczne znalezione przypadkowo przez Pana Marcina Kapustę oraz jego syna.
Roch Piątkowski. Bohater Akcji <i>Bollwerk</i>
Artykuł

Roch Piątkowski. Bohater Akcji Bollwerk

Autor: Paweł Głuszek
Sukcesem Akcji Bollwerk – największego aktu sabotażu przeprowadzonego przez podziemie w Wielkopolsce – było zniszczenie niemieckich zapasów wojennych, przechowywanych w magazynach portowych, zanim zostały wysłane na front wschodni. Ze wszystkich jej uczestników przeżył wojnę jedynie plutonowy Roch Piątkowski ps. „Janek”. Kim był bohater Akcji Bollwerk?
Roman Dziemieszkiewicz „Adam”, „Pogoda”
Artykuł

Roman Dziemieszkiewicz „Adam”, „Pogoda”

Autor: Elżbieta Strzeszewska
Zgodnie z najbardziej znaną wersją śmierci tego żołnierza podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, 30 października 1945 r. został zastrzelony przez żołnierzy sowieckich na dworcu lub w okolicach dworca kolejowego w Ciechanowie, gdy stanął w obronie napastowanej przez tych żołnierzy dziewczyny bądź (według innego przekazu) po próbie uniemożliwienia grabieży przez czerwonoarmistów butów.
Romans kina i swastyki
Artykuł

Romans kina i swastyki

Autor: Katarzyna Adamów
Berta Helene Amalie Riefenstahl, zwana zdrobniale „Leni”, to jedna z najbardziej kontrowersyjnych artystek XX w. Była genialnym filmowcem i fotografem, ale zastrzeżenia wzbudzała i do dziś wzbudza tematyka filmów, które przyniosły jej rozgłos.
Rozbicie ubeckiego więzienia
Artykuł

Rozbicie ubeckiego więzienia

Autor: Elżbieta Strzeszewska
W nocy z 25 na 26 listopada 1946 r. żołnierze Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość Obwodów Ostrów Mazowiecka i Pułtusk przeprowadzili wspólnie niezwykle spektakularną, zbrojną akcję, w trakcie której uwolniono ok. 65 członków podziemia niepodległościowego, przetrzymywanych w więzieniu w Pułtusku.
Rozmowy na Zawracie

Rozmowy na Zawracie

Autor: Tomasz Kozłowski
Negocjacje między komunistycznymi władzami a kierownictwem „Solidarności” w Magdalence są jednym z najbardziej znanych epizodów w najnowszej historii Polski. Mało kto pamięta, że pierwsze rozmowy między Kiszczakiem a Wałęsą odbywały się na warszawskim Mokotowie, w willi na ulicy Zawrat.
Ryszard Siwiec – wołanie o wolność utrwalone na taśmie SB
Artykuł

Ryszard Siwiec – wołanie o wolność utrwalone na taśmie SB

Autor: Radosław Poboży
Ryszard Siwiec urodził się 7 marca 1909 r. w Dębicy. W 1914 r. stracił ojca, a po ukończeniu szkoły podstawowej z matką przeniósł się do Lwowa, gdzie podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza na wydziale humanistycznym, które ukończył, uzyskując tytuł magistra filozofii.
Sąd nad katami. Kazimierz Olszewski w procesie załogi KL Ravensbrück
Artykuł

Sąd nad katami. Kazimierz Olszewski w procesie załogi KL Ravensbrück

Autor: Bożena Witowicz
KL Ravensbrück był miejscem kaźni dziesiątek tysięcy więźniów, głównie kobiet i dzieci. Najliczniejszą grupę pośród jego ofiar stanowili Polacy, więc podczas procesu obozowych oprawców w składzie sędziowskim również nie mogło zabraknąć kogoś polskiej narodowości. Rolę tę przeznaczono Kazimierzowi Olszewskiemu.
Sobibór. Machina śmierci
Artykuł

Sobibór. Machina śmierci

Autor: Bożena Witowicz
Otoczony drutem kolczastym i polem minowym teren niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze w szczytowym okresie zajmował obszar ponad 31 hektarów. Szacuje się, że śmierć w nim poniosło około 170–180 tys. osób. Przy życiu pozostawiano tylko osoby niezbędne do funkcjonowania „machiny śmierci”.
Srebrna drużyna Mistrzostw Świata w 1974 r.
Artykuł

Srebrna drużyna Mistrzostw Świata w 1974 r.

Autor: Robert Szcześniak
Na przełomie lat 60. i 70. polska piłka nożna zagościła na europejskich salonach. Początek temu dały sukcesy drużyn klubowych.
Stan wojenny – nieznana historia. IPN Gdańsk prezentuje unikatowe, niepublikowane wcześniej nagranie
Źródło historyczne

Stan wojenny – nieznana historia. IPN Gdańsk prezentuje unikatowe, niepublikowane wcześniej nagranie

Autor: Robert Chrzanowski
Trawler „Regulus”, którego stan wojenny został u wybrzeży Kanady, 23 grudnia 1981 r. zawinął do Vancouver. Tu doszło do przedziwnej dyskusji z komunistycznym dyplomatą. Prezentujemy autentyczne nagranie z tej rozmowy i dokument opisujący sytuację na statku.
Standaryzacja opisu archiwalnego. <i>Symposia Archivistica</i>, t. 3

Standaryzacja opisu archiwalnego. Symposia Archivistica, t. 3

Autor: Jerzy Bednarek, Paweł Perzyna
W trzecim tomie serii Symposia Archivistica opublikowano materiały sympozjum naukowego „Standaryzacja archiwalnego opisu informacyjnego”, zorganizowanego 22–23 października 2015 r. w Olsztynie przez Instytut Pamięci Narodowej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
Stefan Górski. Cichociemny w celi śmierci
Artykuł

Stefan Górski. Cichociemny w celi śmierci

Autor: Magdalena Mołczanowska
Spośród 316 cichociemnych, których przerzucono od kraju, 9 zostało straconych wyrokiem stalinowskich sądów. Jednym z nich był Stefan Górski ps. „Brzeg”. W 1939 r. zdał tzw. „małą maturę”. Do egzaminu dojrzałości podchodził już w Anglii, jako naznaczony dwoma latami tułaczki po Europie żołnierz PSZ. Całe jego dorosłe życie upłynęło w cieniu wojny i totalitarnego terroru.
Symbol narodowej wolności
Artykuł

Symbol narodowej wolności

Autor: Robert Buliński
W zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej przechowywana jest cenna pamiątka z czasu I wojny światowej: biało-czerwona kokarda, która była noszona 3 maja 1916 r. podczas wielkiej demonstracji narodowej w Warszawie.
Szpieg u kanclerza. Sprawa Güntera Guillaume’a
Artykuł

Szpieg u kanclerza. Sprawa Güntera Guillaume’a

Autor: Witold Bagieński
6 maja 1974 r. kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Willy Brandt zrezygnował ze stanowiska. Bezpośrednim powodem podania się przez niego do dymisji było aresztowanie, kilkanaście dni wcześniej, jego osobistego sekretarza.
Śmierć miasta w obiektywie niemieckich lotników
Artykuł

Śmierć miasta w obiektywie niemieckich lotników

Autor: Konrad Ślusarski
W archiwum IPN znajdują się dwie niezwykłe klisze negatywowe. Są to reprodukcje zdjęć lotniczych ze zbiorów Narodowej Administracji Archiwów i Nagrań w College Park, przekazane w 1992 roku Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Jedna z nich zasługuje na szczególną uwagę.
Świadkowie historii
Wspomnienie

Świadkowie historii

Autor: Agnieszka Wygoda
Historia to pamięć. Na historię Polski składają się historie naszych rodzin, które wplatają się w losy naszego państwa i narodu. Każde świadectwo jest bezcenne – współtworzy mapę naszej narodowej pamięci.
Tajemnicze kryptonimy
Źródło historyczne

Tajemnicze kryptonimy

Autor: Marzena Kruk
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego bacznie obserwowało wszelkie przejawy zainteresowania Zbrodnią Katyńską nie tylko w Polsce, ale także na świecie. Wywiad zbierał informacje o każdej inicjatywie wyjaśnienia mordu na polskich oficerach.