Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

O ustroju II RP słów kilka...
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

O ustroju II RP słów kilka...

Autor: Marcin Kruszyński
W listopadzie 1918 r., w specjalnym dekrecie gabinetu pod przewodnictwem Jędrzeja Moraczewskiego, określono tymczasową formę rządów w Polsce – zdecydowano, że będzie to republika. Te same zapisy powtórzono w tzw. Małej Konstytucji (1919), a następnie w Konstytucji marcowej (17 marca 1921).
Niech żyje wolny polski lud! Demonstracja na Placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 roku
POLECAMY
Artykuł

Niech żyje wolny polski lud! Demonstracja na Placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 roku

Autor: Marcin Jurek
Wiosną 1904 r. powstała Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej, której zadaniem była ochrona organizowanych przez to ugrupowanie robotniczych demonstracji, a w dalszej perspektywie – stanowić miała zalążek siły zbrojnej zdolnej przeciwstawić się rosyjskiemu zaborcy.
Arystokrata w opozycji
POLECAMY
Artykuł

Arystokrata w opozycji

Autor: Jan Olaszek
W wielobarwnym i zróżnicowanym nurcie opozycji znalazło się również miejsce dla przedstawiciela jednego z najbardziej znanych polskich szlacheckich rodów, który wierzył w egalitarne lewicowe ideały.
Spór o kształt ustrojowy II RP
POLECAMY
Artykuł

Spór o kształt ustrojowy II RP

Autor: Włodzimierz Suleja
Ze zmagań militarnych, toczonych nieprzerwanie od listopada 1918 r., II Rzeczpospolita wyłoniła się jako państwo rozległe, liczące 388.600 km², ale mało zwarte, jego granice wynosiły bowiem ponad 5,5 tys. km. Pod względem powierzchni zajmowała szóste miejsce w Europie; zamieszkiwało ją, według danych spisowych z 1921 r., 27 milionów mieszkańców.
Jan Olszewski 1930–2019
WARTO WIEDZIEĆ
Wspomnienie

Jan Olszewski 1930–2019

Autor: Justyna Błażejowska
Jan Olszewski urodził się 20 sierpnia 1930 r. w rodzinie kolejarskiej. Mieszkał na warszawskim Bródnie. Jego dom rodzinny był związany z polską tradycją niepodległościową.
Parlamentarzysta monarchii skazanej na zagładę
POLECAMY
Biogram / Biografia

Parlamentarzysta monarchii skazanej na zagładę

Autor: Tomasz Panfil
Kolejne i – czego się wówczas nikt nie spodziewał – ostatnie wybory do parlamentu wiedeńskiego cesarskiej i królewskiej monarchii austro-węgierskiej odbyły się w 1911 r. Kampania wyborcza Daszyńskiego była jak zwykle gwałtowna i bezkompromisowa, a jej punkt kulminacyjny stanowiło wtargnięcie do pałacu Spiskiego, gdzie jego rywale przechowywali nielegalnie zdobyte karty wyborcze.
Polscy komuniści: cena zaprzaństwa
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Polscy komuniści: cena zaprzaństwa

Autor: Dawid Zagził
Przywódca Komunistycznej Partii Polski, Julian Leszczyński-Leński, został aresztowany w Moskwie w czerwcu 1937 r. Oskarżono go o współpracę z polskim wywiadem oraz o udział w organizacji „szpiegowsko-terrorystycznej”.
Aleksander Napiórkowski – „towarzysz Stefan”
WARTO WIEDZIEĆ
Biogram / Biografia

Aleksander Napiórkowski – „towarzysz Stefan”

Autor: Bartłomiej Kluska
Gdy wczesną jesienią 1917 roku przybył do Łodzi, był już doświadczonym konspiratorem i działaczem niepodległościowym. W czasie wojny polsko-bolszewickiej ławę poselską Sejmu Ustawodawczego zamienił na ułańskie siodło.
Drogi do Niepodległości
WARTO ZAJRZEĆ
Wywiad

Drogi do Niepodległości

Autor: Filip Gańczak, Andrzej Nowak
Nie powinniśmy przeciwstawiać pracy organicznej powstaniom, a wysiłków dyplomatycznych walce zbrojnej Legionów. Te różne formy starań o niepodległość Polski znakomicie się uzupełniały – mówi prof. Andrzej Nowak w rozmowie z dr. Filipem Gańczakiem
Dlaczego Piłsudskiego nie witały tłumy? Zajścia na ulicach Warszawy 10 listopada 1918 roku
TYLKO U NAS
Artykuł

Dlaczego Piłsudskiego nie witały tłumy? Zajścia na ulicach Warszawy 10 listopada 1918 roku

Autor: Piotr Kilańczyk
Znane zdjęcie, pokazujące tłumne powitanie komendanta Józefa Piłsudskiego na dworcu w Warszawie, nie ilustruje wydarzeń z listopada 1918 roku. Rzeczywistość tamtych dni była jeszcze bardziej burzliwa.
Lubelski premier
POLECAMY
Biogram / Biografia

Lubelski premier

Autor: Tomasz Panfil
Przez kilka listopadowych dni na ulicach i placach Lublina tworzyła się wolna Polska. Był to czas pełen napięć i groźby wybuchu walk, gdyż w mieście stacjonowały wojska austriackie, oddziały ukraińskie i Polska Siła Zbrojna (Polnische Wehrmacht) – jednostka wierna Radzie Regencyjnej. Ujawniały się też grupy żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej, organizowała się milicja robotnicza i milicja licznej w Lublinie ludności żydowskiej.
Antoni Wincenty Zdanowski (1895-1948) „Bis”, „Tolek”
TYLKO U NAS
Artykuł

Antoni Wincenty Zdanowski (1895-1948) „Bis”, „Tolek”

Autor: Maciej Żuczkowski
Antoni Zdanowski urodził się 5 IV 1895 r. w Węgrowie. Był synem Piotra i Marii z domu Złotkowskiej. Jeszcze w czasie nauki w gimnazjum w Warszawie pod wpływem szwagra zaangażował się w działalność niepodległościową.
Józef Władysław Bednarz (1879–1939). Lekarz, reformator, społecznik
TYLKO U NAS
Biogram / Biografia

Józef Władysław Bednarz (1879–1939). Lekarz, reformator, społecznik

Autor: Mateusz Kubicki
Urodził się na terenie Gruzji, w Tbilisi 2 X 1879 r. w rodzinie polskich zesłańców. Jego ojciec był pracownikiem kolei. W 1899 r. ukończył naukę w gimnazjum ze złotym medalem za wyniki w nauce.
PPS i Policja Państwowa wobec skomunizowanych białostockich związków zawodowych w 1924 r.
POLECAMY
Artykuł

PPS i Policja Państwowa wobec skomunizowanych białostockich związków zawodowych w 1924 r.

Autor: Jarosław Wasilewski
Opanowanie lokalnych związków zawodowych było w II RP jednym z podstawowych celów białostockich komunistów: kontrola nad nimi miała zwiększyć wpływy kompartii wśród robotników kosztem partii legalnych, w tym PPS. Sojusznikiem tej ostatniej w walce o „rząd dusz” okazała się Policja Państwowa.
Przywódca konspiracji socjalistycznej w Krakowie w latach 1939-1944, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
WARTO ZAJRZEĆ
Artykuł

Przywódca konspiracji socjalistycznej w Krakowie w latach 1939-1944, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Autor: Maciej Żuczkowski
Adam Rysiewicz urodził się 24 lutego 1918 r. w Wilczyskach-Jeżowie w powiecie Grybowskim. Był synem Mikołaja i Genowefy z domu Krzysztoń. Szkołę powszechną ukończył w Bobowej, a w 1936 r. liceum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Tu zaangażował się w działalność struktur młodzieżowych PPS.
Kazimierz Pużak (1883-1950)
POLECAMY
Biogram / Biografia

Kazimierz Pużak (1883-1950)

Autor: Maciej Żuczkowski
Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli niepodległościowego nurtu polskiej lewicy. Całym swoim politycznym życiem zaświadczył o tym, że sprawa Polski – jej suwerenności państwowej – była dla niego kwestią pierwszorzędną. Potwierdził to ostatecznie śmiercią w komunistycznym więzieniu.
„Wojsko niepodległości” PPS-u
POLECAMY
Biogram / Biografia

„Wojsko niepodległości” PPS-u

Autor: Tomasz Panfil
Niemal od początku istnienia Legionów kłębiły się wokół nich sprzeczne interesy, ambicje i koncepcje. W sporach tych Ignacy Daszyński stał konsekwentnie po stronie Piłsudskiego, któremu zależało na jak największej autonomii Legionów i oszczędzaniu polskiej krwi na przyszłą rozgrywkę o Polskę wolną, ale nie z łaski jednego czy drugiego cesarza, ale z woli narodu polskiego.
Kresowy głos sumienia. Arcybiskup Józef Teodorowicz (1864–1938)
POLECAMY
Biogram / Biografia

Kresowy głos sumienia. Arcybiskup Józef Teodorowicz (1864–1938)

Autor: Tomasz Krzyżowski
Arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego walczył w parlamencie wiedeńskim o odrodzenie Polski, a potem zabiegał o korzystny kształt jej granic. Nieokiełznany temperament polityczny łączył z troską o ubogich i z głębokim życiem duchowym.
Antykomunizm socjalistów…
POLECAMY
Artykuł

Antykomunizm socjalistów…

Autor: Karol Sacewicz
W Polsce międzywojennej miał miejsce ważny i nadzwyczaj ostry konflikt pomiędzy środowiskami propaństwowymi a organizacjami komunistycznymi, który rozgrywał się w łonie ówczesnej lewicy.
Inspektor i jego żołnierze. Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” w powiecie rybnickim i pszczyńskim w latach 1945–1946.
TYLKO U NAS
Artykuł

Inspektor i jego żołnierze. Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” w powiecie rybnickim i pszczyńskim w latach 1945–1946.

Autor: Adam Dziuba
Organizacja Pawła Cierpioła „Makopola” prowadziła niepodległościową działalność propagandową i zbrojną w południowej części Górnego Śląska w latach 1945–1947. Była kontynuatorką inspektoratu rybnickiego Armii Krajowej i Delegatury Sił Zbrojnych.
Bezdany 1913 – czy Józef Piłsudski planował zamach na cara?
TYLKO U NAS
Artykuł

Bezdany 1913 – czy Józef Piłsudski planował zamach na cara?

Autor: Henryk Głębocki
Czy Józef Piłsudski planował dokonanie carobójstwa? Pytanie to nie było stawiane w ogromnej literaturze poświęconej postaci Naczelnika Państwa. Jeśli pojawiało się, to zwykle w związku z wplątaniem „Ziuka” w sprawę zamachu na Aleksandra III zorganizowanego przez tzw. II Narodną Wolę wiosną 1887 roku.
Bracia Okrzejowie – zapomniani bohaterowie Niepodległości
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Bracia Okrzejowie – zapomniani bohaterowie Niepodległości

Autor: Maciej Korkuć
„Stefan Okrzeja pierwszy spośród nowych żołnierzy niepodległości zawisł na szubienicy” – napisał w swojej pracy o dziejach porozbiorowych gen. Marian Kukiel. Pamięć o patriotycznym charakterze jego czynu była czymś oczywistym przed wojną. Nowym pokoleniom komuniści zaserwowali inną interpretację.
Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny
TYLKO U NAS
Artykuł

Bohater nie bierze się znikąd. Zanim Henryk Sławik ratował Żydów w czasie wojny

Autor: Tomasz Kurpierz
Henryk Sławik, jeden z największych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, skazany był na zapomnienie – na tyle skutecznie, że jego nazwisko jeszcze kilka lat temu niewiele mówiło nawet na Górnym Śląsku, regionie, w którym żył i pracował przez cały okres międzywojenny.
Wilhelm Wyrwiński „Wilk”, Zygmunt Wiktor Bobrowski „Zdzisław”
Biblioteka cyfrowa

Wilhelm Wyrwiński „Wilk”, Zygmunt Wiktor Bobrowski „Zdzisław”

Autor: Marek Gałęzowski
Wilhelm Wyrwiński „Wilk” urodził się 30 grudnia 1882 r. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1908 r. wstąpił do Związku Walki Czynnej, a trzy lata później zaczął działać w Związku Strzeleckim. Zygmunt Wiktor Bobrowski „Zdzisław” przyszedł na świat 17 października 1885 r. Ukończył Szkołę Mechaniczno-Techniczną Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. W 1904 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. 19 czerwca 1906 r. za udział w ruchu socjalistycznym został aresztowany przez Rosjan, uwięziony na Pawiaku, a następnie zesłany w 1907 r. na dwa lata do guberni wiackiej, skąd zbiegł.
Józef Piłsudski – twórca Niepodległej
TYLKO U NAS
Artykuł

Józef Piłsudski – twórca Niepodległej

Autor: Włodzimierz Suleja
W całych dziejach Polski, tak przedrozbiorowej, jak i okresu zaborów, niewiele było postaci o podobnej skali dokonań. Co więcej, Piłsudski już za życia stał się symbolem.
Mit Okrzei w Polsce Niepodległej
POLECAMY
Artykuł

Mit Okrzei w Polsce Niepodległej

Autor: Bartosz Wójcik
Legenda Stefana Okrzei (1886–1905) zrodziła się na długo przed powstaniem PRL. Początkowo kult młodego bojowca pielęgnowano głównie w środowiskach pepeesowskich. Z czasem jego imię nadano jednej z dywizji AK.
Socjaliści polscy w „wojnie o całe jutro świata”
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Socjaliści polscy w „wojnie o całe jutro świata”

Autor: Maciej Żuczkowski
PPS przed wrześniem 1939 r. i później W okresie dwudziestolecia międzywojennego PPS była trzecią największą partią opozycyjną w II Rzeczypospolitej. W swoich szeregach skupiała około 36 tys. członków, a wielokrotnie więcej znajdowało się w organizacjach z nią powiązanych.
Socjaliści w walce z Niemcami. Konstanty Jagiełło i Szymon Joffe
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Socjaliści w walce z Niemcami. Konstanty Jagiełło i Szymon Joffe

Autor: Marek Gałęzowski
Podobnie jak w wypadku innych najważniejszych polskich nurtów politycznych niepodległej Rzeczypospolitej (piłsudczykowskiego, ludowego, narodowego, chrześcijańsko-demokratycznego), w latach trzydziestych w PPS zaznaczyły się różnice ideowe oraz dotyczące form bieżącej działalności tego ugrupowania.
Socjaliści z „Czerwonego Zagłębia” w latach 1945-1948
DLA WNIKLIWYCH
Artykuł

Socjaliści z „Czerwonego Zagłębia” w latach 1945-1948

Autor: Adam Dziuba
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza chętnie odwoływała się do etosu „Czerwonego Zagłębia”, co miało sugerować, że przemysłowy region rozciągający się od Sosnowca po Zawiercie w I połowie XX w. znajdował się pod przemożnym wpływem komunistów.
Krwawe obchody…, czyli jak PPS i KPRP/KPP „świętowały” 1 maja …
POLECAMY
Artykuł

Krwawe obchody…, czyli jak PPS i KPRP/KPP „świętowały” 1 maja …

Autor: Karol Sacewicz
Wydarzenia chicagowskie z maja 1886 r., jak również poprzedzająca je walka robotników o prawa socjalne w tym głównie o 8-godzinny dzień pracy legły u podstaw decyzji kongresu II Międzynarodówki Socjalistycznej, która to w 1889 r. ustanowiła 1-szy maja Międzynarodowym Dniem Solidarności Ludzi Pracy.
Socjalista, premier, marszałek Sejmu RP Ignacy Daszyński (1866-1936)
DLA WNIKLIWYCH
Biogram / Biografia

Socjalista, premier, marszałek Sejmu RP Ignacy Daszyński (1866-1936)

Autor: Tomasz Panfil
Nie wiadomo, kogo na przełomie XIX i XX wieku konserwatyści bali się bardziej: diabłów czy socjalistów. Dla wielu zresztą nie było tu różnicy. Tymczasem prawdziwi socjaliści widzieli niesprawiedliwość świata i chcieli z nią walczyć. Taki był Ignacy Daszyński – uczciwy socjalista i polski patriota.
Obrońca demokracji
POLECAMY
Biogram / Biografia

Obrońca demokracji

Autor: Tomasz Panfil
Mimo starcia z obozem piłsudczykowskim przy okazji wyboru marszałka sejmu Daszyński, świadom wagi spokoju dla pracy państwowej, starał się współpracować z politykami sanacyjnymi. Oczywiście najważniejsze były relacje z Józefem Piłsudskim.
Najpotężniejszy szaniec wolności
POLECAMY
Biogram / Biografia

Najpotężniejszy szaniec wolności

Autor: Tomasz Panfil
Na gruncie galicyjskim w gronie socjalistów, którzy zmierzali do restytucji Polski jako suwerennej republiki demokratycznej, znalazł się Ignacy Daszyński. Jego zasługi na tym polu sprawiły, że decyzją Sejmu Rzeczypospolitej został uznany za jednego z Ojców Niepodległości.
Ignacy Daszyński w Stanach Zjednoczonych
POLECAMY
Biogram / Biografia

Ignacy Daszyński w Stanach Zjednoczonych

Autor: Tomasz Panfil
Zbiorowość Polaków emigrujących dla chleba za wielką wodę, stanowiła podatny grunt dla haseł niesionych na sztandarach ruchów socjalistycznych. Wyrazem zainteresowania ich potrzebami i możliwościami organizacyjnymi był dwumiesięczny pobyt Ignacego Daszyńskiego w Ameryce.
Edmund Bałuka. Prawdziwy socjalista w socjalizmie realnym
DLA WNIKLIWYCH
Biogram / Biografia

Edmund Bałuka. Prawdziwy socjalista w socjalizmie realnym

Autor: Paweł Miedziński
Postać zmarłego Edmunda Bałuki – antysowieckiego działacza niepodległościowego i robotniczego – powinna być pamiętana. Jego biografia jest przykładem nie tylko wielkiej determinacji w walce o wolność, ale także metod, jakimi SB operacyjnie „wygaszała” niebezpiecznych liderów społecznego buntu.
TEKSTY
TEMATY
Biblioteka cyfrowa
Audio / Video
Księgarnia
English content
Aktualności
Autorzy
O nas
Kontakt
Edukacja
postacie IPN
Spotkasz ich na Przystanku Historia
Józef Piłsudski, Anna Walentynowicz, mały Powstaniec – te trzy postacie przyjęliśmy jako symbolicznych reprezentantów trzech epok historii Polski w XX wieku – II Rzeczypospolitej, Polski pod rządami komunistów ale też Polski czasów II wojny światowej. Nasi bohaterowie kształtowali nie tylko dzieje Polski, ale też nasze wyobrażenia o wartościach moralnych: poświęcenia, odpowiedzialności, odwagi – dziś są już częścią historii, którą opisujemy. Temu ma służyć Przystanek Historia (autor zdjęcia małego Powstańca - Cezary Piwowarski)
Dowiedz się więcej
Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby dotrzeć do wszystkich właścicieli (i dysponentów praw autorskich) zdjęć i innych materiałów, które są wykorzystywane na niniejszym portalu. Wszelkie osoby i instytucje, do których nie udało nam się dotrzeć prosimy o kontakt z redakcją.
IPN
Copyright © 2021 Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Wszelkie prawa zastrzeżone. ISSN 2719-8510