Proszę czekać,
trwa ładowanie strony...

Radomski „czarny październik” 1942 roku. Krwawy odwet niemieckiej policji politycznej. Część I
Artykuł

Radomski „czarny październik” 1942 roku. Krwawy odwet niemieckiej policji politycznej. Część I

Autor: Sebastian Piątkowski
Podjęta we wrześniu 1942 roku, nieudana próba likwidacji konfidenta niemieckiej policji politycznej zakończyła się krwawą akcją odwetową okupanta. Błędy w przygotowaniu akcji i brak ostrożności po jej niepowodzeniu pociągnęły za sobą tragiczne konsekwencje.
Raport z Auschwitz
Wywiad

Raport z Auschwitz

Autor: Maciej Kwaśniewski
Wydawało nam się, że mamy tylko raporty Karskiego i Pileckiego, które przedostały się na Zachód, a tymczasem istniała ciągłość raportów z Polski od początku istnienia Auschwitz do połowy 1944 roku – mówi Krzysztof Brożek, reżyser i scenarzysta filmu Raport z Auschwitz, w rozmowie z Maciejem Kwaśniewskim.
Ratując bliźnich złożyli najwyższą ofiarę
Wspomnienie

Ratując bliźnich złożyli najwyższą ofiarę

Autor: Roman Gieroń, Jakub Ryba
W marcu 1943 r. w Siedliskach koło Miechowa niemieccy funkcjonariusze za ukrywanie kilku mężczyzn z rodziny Gottfriedów zamordowali Wincentego i Łucję Baranków wraz z dwojgiem ich synów – dwunastoletnim Henrykiem i dziesięcioletnim Tadeuszem.
Represje niemieckie wobec nauczycieli na terenie <i>Kreishauptmannschaft Busko</i> w latach 1939-1945
Artykuł

Represje niemieckie wobec nauczycieli na terenie Kreishauptmannschaft Busko w latach 1939-1945

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Według wykazu nauczycieli w 1938 r. na terenie Kielecczyzny było zatrudnionych 7934 pedagogów. W czasie okupacji niemieckiej zginęło ich co najmniej 780, co stanowiło 9,8% ogólnego stanu sprzed wojny.
Represje za pomoc Żydom
Wywiad

Represje za pomoc Żydom

Autor: Aleksandra Namysło, Martyna Grądzka-Rejak, Rafał Leśkiewicz
Nie mniej niż 467 osób poniosło śmierć za prowadzone działania pomocowe - wskazują Aleksandra Namysło i Martyna Grądzka-Rejak, autorki książki „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”
Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście
Artykuł

Rozstrzelany medalik. O niemieckich egzekucjach Polaków w Rudzkim Moście

Autor: Tomasz Ceran
Podczas ekshumacji ofiar egzekucji przeprowadzonych w Rudzkim Moście pod Tucholą, wydobyto szczątki 236 Polaków. Ich katami byli miejscowi członkowie Selbstschutzu (Samoobrony). Wśród dowodów niemieckiej zbrodni zachował się medalik – rozstrzelany razem z jego właścicielem.
Rudolf Höss
Biogram / Biografia

Rudolf Höss

Autor: Anna Zechenter
Dzieci Rudolfa Hössa, komendanta obozu Auschwitz, które mieszkały z rodzicami w willi oddalonej o 150 metrów od krematorium, poprosiły polską krawcową zatrudnioną w domu kata, by uszyła im oznaki, które nosili więźniowie. Najstarszy z piątki, Klaus, wciągnął na rękaw opaskę kapo, a rodzeństwu przyczepił do ubrań kolorowe trójkąty. Bardzo zdenerwowało to ojca: zakazał im bawić się we wrogów narodu niemieckiego.
Ruminowie, Borek i Tokarz – zamordowani za pomoc Żydom na Sądecczyźnie
Artykuł

Ruminowie, Borek i Tokarz – zamordowani za pomoc Żydom na Sądecczyźnie

Autor: Roman Gieroń
„Dom w którym mieszkaliśmy, stał na uboczu w lesie. Posiadał jedną izbę, nad którą znajdował się strych. Żydzi ukrywani byli właśnie na strychu. Wieczorem schodzili do izby, a wtedy ja z rodzeństwem siedzieliśmy w oknach i pilnowaliśmy, czy nikt nie nadchodzi”.
Rycerz Niepokalanej
Artykuł

Rycerz Niepokalanej

Autor: Agnieszka Wygoda
14 sierpnia 1941 r. zamordowano w KL Auschwitz o. Maksymiliana Marię Kolbe. Po niemal dwutygodniowej męczarni w bunkrze głodowym został dobity zastrzykiem fenolu, następnego dnia jego ciało spalono w krematorium.
Rzeź Woli
Artykuł

Rzeź Woli

Autor: Maciej Żuczkowski
Wybuch Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. został potraktowany przez Niemców jako okazja do ostatecznego rozwiązania problemu jaki stanowiła Warszawa. Od samego początku trwania walk na Woli Niemcy dopuszczali się morderstw na ludności cywilnej, które przybrały tam szczególnie brutalny i masowy charakter.
Sarenka z Mauthausen
Artykuł

Sarenka z Mauthausen

Autor: Agnieszka Łuczak
Lord Russell of Liverpool, zastępca głównego prokuratora wojskowego Brytyjskiej Armii Renu, w trakcie wizyty w byłym obozie koncentracyjnym Dachau – w ramach przygotowań do procesu załogi tego obozu w 1945 r. – zauważył coś, co wydało mu się szczególnie dziwne: „Na dachu krematorium przybita była na słupku skrzynka lęgowa dla dzikich ptaków. Została tam umieszczona przez jakiegoś ogarniętego schizofrenią esesmana. […] Wtedy stało się dla mnie jasne, dlaczego naród, który dał światu Goethego i Beethovena, Schillera i Schuberta, zgotował mu także Auschwitz i Belsen, Ravensbrück i Dachau”.
Sąd doraźny katowickiego Gestapo
Artykuł

Sąd doraźny katowickiego Gestapo

Autor: Konrad Graczyk
W połowie 1942 r. na ziemiach polskich włączonych do III Rzeszy (obejmujących ziemie zachodnie II RP, m.in. Górny Śląsk z Zagłębiem Dąbrowskim i Zaolziem, Wielkopolskę, Pomorze, Suwalszczyznę, część Kujaw, Mazowsza i Białostocczyzny) zostało wprowadzone sądownictwo doraźne.
Sąd nad katami. Kazimierz Olszewski w procesie załogi KL Ravensbrück
Artykuł

Sąd nad katami. Kazimierz Olszewski w procesie załogi KL Ravensbrück

Autor: Bożena Witowicz
KL Ravensbrück był miejscem kaźni dziesiątek tysięcy więźniów, głównie kobiet i dzieci. Najliczniejszą grupę pośród jego ofiar stanowili Polacy, więc podczas procesu obozowych oprawców w składzie sędziowskim również nie mogło zabraknąć kogoś polskiej narodowości. Rolę tę przeznaczono Kazimierzowi Olszewskiemu.
Skazanie Gerharda Pchalka – studium przypadku pociągnięcia do odpowiedzialności nazistowskiego prokuratora
Artykuł

Skazanie Gerharda Pchalka – studium przypadku pociągnięcia do odpowiedzialności nazistowskiego prokuratora

Autor: Konrad Graczyk
W Republice Federalnej Niemiec prowadzono w sumie 22 postępowania przeciwko sędziom i prokuratorom III Rzeszy, jednak nie zapadł żaden prawomocny wyrok skazujący sędziego orzekającego w sądzie specjalnym ani prokuratora występującego przed tym sądem.
Sobibór. Machina śmierci
Artykuł

Sobibór. Machina śmierci

Autor: Bożena Witowicz
Otoczony drutem kolczastym i polem minowym teren niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze w szczytowym okresie zajmował obszar ponad 31 hektarów. Szacuje się, że śmierć w nim poniosło około 170–180 tys. osób. Przy życiu pozostawiano tylko osoby niezbędne do funkcjonowania „machiny śmierci”.
Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna Księga Gończa dla Polski
Artykuł

Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna Księga Gończa dla Polski

Autor: Grzegorz Bębnik
Wygląda niepozornie. Niewielki format, taka sama objętość, jako wydawca podany Urząd Kryminalny Policji Rzeszy. W środku – pożółkłe już, gęsto zadrukowane stroniczki. Na nich zaś nazwiska, nazwiska, nazwiska… Za niemal każdym z nich kryje się okupacyjny dramat.
Sprawa niemieckiej pacyfikacji Michniowa przed wymiarem sprawiedliwości
Artykuł

Sprawa niemieckiej pacyfikacji Michniowa przed wymiarem sprawiedliwości

Autor: Tomasz Domański
W dniach 12 i 13 lipca 1943 roku policjanci niemieccy wymordowali co najmniej 204 mieszkańców świętokrzyskiej wsi Michniów (w tym 54 kobiety i 48 dzieci). Kilkadziesiąt ofiar tej masakry zginęło w płomieniach. Ograbioną wieś doszczętnie spalono, zakazując jednocześnie jej odbudowy.
Stali się numerami od 31 do 758
Artykuł

Stali się numerami od 31 do 758

Autor: Marcin Chorązki
W pierwszych miesiącach okupacji represje wobec ludności polskiej były dużo większe niż w stosunku do pozostałych grup narodowościowych przedwojennej Polski. Wynikało to z zakrojonej na szeroką skalę akcji niemieckiego aparatu bezpieczeństwa skierowanej przeciwko polskiej inteligencji.
Stanisławowski „młyn śmierci”
Artykuł

Stanisławowski „młyn śmierci”

Autor: Tomasz Gonet
Jednym z miejsc związanych z eksterminacją Żydów w Stanisławowie w okresie II wojny światowej był czterokondygnacyjny, niedokończony budynek młyna zlokalizowany przy ul. Halickiej, który przed wojną należał do Samuela Rudolfa (tzw. Rudolfsmühle).
Staszek i „Prosto z Mostu”
Artykuł

Staszek i „Prosto z Mostu”

Autor: Maciej Zakrzewski
Zamordowany przez Niemców 12 czerwca 1941 roku w Palmirach Stanisław Piasecki był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego życia intelektualnego czasu II RP. Tej postaci – usuwanej przez lata w niepamięć – wypada przywrócić należne miejsce w szeregu twórców polskiej kultury XX wieku.
Stowarzyszenie Lebensborn
Artykuł

Stowarzyszenie Lebensborn

Autor: Monika Tomkiewicz
Stowarzyszenie „Lebensborn e.V.” (niem. Lebensborn eingetragener Verein) oficjalnie było organizacją opiekuńczo-charytatywną. Nazwę Lebensborn można przetłumaczyć jako „zdrój życia”.
Straty ludzkie w Powstaniu Warszawskim
Artykuł

Straty ludzkie w Powstaniu Warszawskim

Autor: Hubert Kuberski
Obrazowe przedstawienie strat ludzkich powstańczej Warszawy wymaga porównywania z danymi wcześniejszymi, począwszy od szacunkowych liczb przedwojennych z 1939 r., aby rozmiary katastrofy były zrozumialsze.
Szansa przetrwania. Historia różańców z Gusen
Artykuł

Szansa przetrwania. Historia różańców z Gusen

Autor: Anna Jagodzińska
Wiedza o niemieckich obozach koncentracyjnych jest – mimo wielu publikacji na ten temat – wciąż ograniczona. Do zapomnianych miejsc kaźni polskiej inteligencji należy obóz Mauthausen-Gusen.
Szarytki otworzyły drzwi Żydom
Artykuł

Szarytki otworzyły drzwi Żydom

Autor: Anna Zechenter
Nie sposób policzyć Żydów uratowanych pod niemiecką okupacją przez zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo, znane jako szarytki. Ze strzępów ocalałych świadectw wyłania się imponujący obraz udzielanej przez nie pomocy.
Szpital psychiatryczny w Kocborowie podczas II wojny światowej
Artykuł

Szpital psychiatryczny w Kocborowie podczas II wojny światowej

Autor: Mateusz Kubicki
Pomorze Gdańskie zostało bezprawnie włączone do Niemiec dekretem o aneksji z 8 października 1939 r. Na tym terenie znajdowały się dwa duże ośrodki leczenia osób z zaburzeniami psychicznymi noszące nazwy Krajowych Zakładów Psychiatrycznych: w Świeciu nad Wisłą oraz w Kocborowie nieopodal Starogardu.
Śledztwo ws. KL Auschwitz-Birkenau
Artykuł

Śledztwo ws. KL Auschwitz-Birkenau

Autor: Łukasz Gramza
Już w grudniu 1939 r. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w specjalnej uchwale zapowiedział zastosowanie retorsji za niewinne ofiary polskie wobec Niemców, i to zwłaszcza wobec sfer kierowniczych.
Śmierć miasta w obiektywie niemieckich lotników
Artykuł

Śmierć miasta w obiektywie niemieckich lotników

Autor: Konrad Ślusarski
W archiwum IPN znajdują się dwie niezwykłe klisze negatywowe. Są to reprodukcje zdjęć lotniczych ze zbiorów Narodowej Administracji Archiwów i Nagrań w College Park, przekazane w 1992 roku Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Jedna z nich zasługuje na szczególną uwagę.
Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady
Artykuł

Śmierć za dobro. Rozporządzenie Hansa Franka z 15 października 1941 r. a kwestia relacji polsko-żydowskich w czasie Zagłady

Autor: Alicja Gontarek
Był to pierwszy akt prawny, który przewidywał karę śmierci dla Polaków za udzielenie pomocy Żydom. Każda polska akcja pomocowa wymagała czynów heroicznych i niosła za sobą groźbę wykonania najwyższej sankcji karnej.
Świadkowie historii
Wspomnienie

Świadkowie historii

Autor: Agnieszka Wygoda
Historia to pamięć. Na historię Polski składają się historie naszych rodzin, które wplatają się w losy naszego państwa i narodu. Każde świadectwo jest bezcenne – współtworzy mapę naszej narodowej pamięci.
Tajemnica śmierci komendanta KL Mauthausen Franza Ziereisa
Artykuł

Tajemnica śmierci komendanta KL Mauthausen Franza Ziereisa

Autor: Tomasz Cieślak
Mauthausen, małe miasteczko nad Dunajem w Górnej Austrii zachwyca pięknymi krajobrazami i urokliwymi kamieniczkami. Nie inaczej było zapewne w roku 1940.
Tajemnice panewnickich lasów
Artykuł

Tajemnice panewnickich lasów

Autor: Grzegorz Bębnik
Nigdy już zapewne nie poznamy dokładnej liczby ofiar pierwszych dni września 1939 r. w Katowicach. Ustalenia śledztwa, jakie prowadził katowicki oddział IPN mówią o około 150 zabitych - zarówno w walkach, jak i egzekucjach.
Tajemnice paszportów
Wywiad

Tajemnice paszportów

Autor: Ewa Tylus, Jacek Papis
W latach 1942–1943 w Poselstwie RP w szwajcarskim Bernie funkcjonowała nieformalna grupa złożona z polskich dyplomatów i działaczy organizacji żydowskich. Jej celem było ratowanie ludności żydowskiej, która znalazła się na terenach kontrolowanych przez Rzeszę.
Tajne nauczanie w KL Ravensbrück
Artykuł

Tajne nauczanie w KL Ravensbrück

Autor: Soraya Kuklińska
W roku 1940 w obozie koncentracyjnym Ravensbrück rozpoczęto tajne nauczanie. Młode więźniarki wykorzystywały każdą wolną od pracy chwilę. Uczyły się między pracą a posiłkiem – kosztem wypoczynku – a nawet podczas stania na apelach.
Tata chciał, żebym była dzielna
Wywiad

Tata chciał, żebym była dzielna

Autor: Karolina Wichowska, Zofia Pilecka-Optułowicz
Zofia Pilecka-Optułowicz, córka rotmistrza Pileckiego, Dama Orderu Odrodzenia Polski, Kustosz Pamięci Narodowej roku 2015, w wywiadzie udzielonym Karolinie Wichowskiej opowiada o swoim ojcu, o jego stosunku do świata i o tym, jak wyglądało życie jego najbliższych w kraju rządzonym przez komunistów.
Technologia śmierci. Niemieckie obozy zagłady
Artykuł

Technologia śmierci. Niemieckie obozy zagłady

Autor: Marek Klecel
Niemieckie obozy koncentracyjne powstały na długo przed rozpoczęciem II wojny światowej i stanowią nieodłączną część niemieckiego systemu totalitarnego, zbudowanego przez partię narodowego socjalizmu pod wodzą Adolfa Hitlera.
Terror niemiecki, terror sowiecki. Stanisław Szuro (1920–2020)
Biogram / Biografia

Terror niemiecki, terror sowiecki. Stanisław Szuro (1920–2020)

Autor: Stanisław Szuro
Teza o banalności zła – Hannah Arendt, jej sprawozdanie z procesu Eichmanna i obserwacje natury etycznej
Debata

Teza o banalności zła – Hannah Arendt, jej sprawozdanie z procesu Eichmanna i obserwacje natury etycznej

Autor: Kinga Czechowska
Holokaust i inne zbrodnie ludobójstwa niezależnie od upływu lat skłaniają do refleksji moralnych i etycznych, a badacze wciąż szukają odpowiedzi na pytania najbardziej podstawowe z punktu widzenia ich dyscyplin.
Tragedia wypędzonych mieszkańców Zielonki
Artykuł

Tragedia wypędzonych mieszkańców Zielonki

Autor: Maria Zima
Podczas Powstania Warszawskiego najbardziej ucierpiała ludność cywilna. Kiedy wybuchło Powstanie, Hitler nakazał wymordowanie wszystkich mieszkańców Warszawy.
Tragiczny dzień w historii Sulejowa
Artykuł

Tragiczny dzień w historii Sulejowa

Autor: Paweł Wąs
Barbarzyńskie bombardowanie Sulejowa przez Luftwaffe, w wyniku którego miasto zostało doszczętnie zniszczone, a śmierć poniosło ponad 700 osób, do dziś uważane jest przez jego mieszkańców za jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii grodu nad Pilicą.
Triumf wojny
Artykuł

Triumf wojny

Autor: Tomasz Stempowski
Przerażenie. Strach. Groza. Jedno z tych uczuć – a może wszystkie – maluje się na twarzy kobiety uwiecznionej na zdjęciu. Obiektyw aparatu uwięził w kadrze wykrzywione rysy, jakby kobieta skamieniała. Zdjęcie wykonano 12 września 1939 roku w Końskich.
Tropiciel zbrodniarzy
Wywiad

Tropiciel zbrodniarzy

Autor: Filip Gańczak, Rafał Leśkiewicz
O Janie Sehnie, krakowskim prawniku, łowcy zbrodniarzy niemieckich z okresu II wojny światowej, ze współautorem książki „Profesor Jan Sehn 1909-1965. Prawnik, sędzia śledczy, łowca nazistów” dr. Filipem Gańczakiem, rozmawia dr Rafał Leśkiewicz, Redaktor Naczelny portalu przystanekhistoria.pl
Tylko sosny były świadkami. Egzekucje w Palmirach
Artykuł

Tylko sosny były świadkami. Egzekucje w Palmirach

Autor: Ewa Wójcicka
Palmiry, nieduża wieś położona na północ od Warszawy, w świadomości wielu Polaków zapisały się jako symbol masowych zbrodni hitlerowskich, popełnionych głównie na przedstawicielach stołecznej inteligencji.
Ucieczka z Moabitu
Artykuł

Ucieczka z Moabitu

Autor: Dorota Grzechocińska
Gdy po kilkuminutowych procesach Trybunał Ludowy Rzeszy skazał Helenę Maćkowiak i Stefanię Przybył na gilotynę, przychylił się jedynie do prośby o zezwolenie obu siostrom na spędzenie nocy w jednej celi. Nikt z niemieckich oprawców nie mógł się jednak spodziewać, że będzie to wstęp do brawurowej ucieczki rodem z kadrów kina przygodowego.
Ucieczki z niemieckich więzień i aresztów na terenie <i>Kreishauptmannschaft</i> Busko
Artykuł

Ucieczki z niemieckich więzień i aresztów na terenie Kreishauptmannschaft Busko

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
System więziennictwa w czasie okupacji niemieckiej stanowił istotną część machiny terroru. Na terenie Kreishauptmannschaft Busko największe więzienie mieściło się w Pińczowie.
Ukraińska (?) lista polskich profesorów
Artykuł

Ukraińska (?) lista polskich profesorów

Autor: Marcin Przegiętka
W lipcu 1941 na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie Niemcy rozstrzelali ponad 40 osób – profesorów lwowskich, a także ich bliskich, gości i domowników. Kto sporządził listę osób przeznaczonych do tej egzekucji? Niektóre tropy prowadzą do środowiska lwowskich nacjonalistów ukraińskich.
Urodzona w Auschwitz
Artykuł

Urodzona w Auschwitz

Autor: Jerzy Dąbrowski
Stefania Wernik z d. Piekarz jest jedną z bohaterek filmu Położna w reżyserii Marii Stachurskiej. Urodziła się w obozie zagłady KL Auschwitz II Birkenau. Była w tej nielicznej grupie dzieci, którym udało się przeżyć.
W imieniu ofiar. Jan Sehn (1909–1965)
Biogram / Biografia

W imieniu ofiar. Jan Sehn (1909–1965)

Autor: Filip Gańczak
Jako powojenny sędzia śledczy Jan Sehn przyczynił się do skazania czołowych zbrodniarzy niemieckich. Niewielu wie, że przysłużył się także w sprawie Katynia.
W rocznicę wyzwolenia KL Sachsenhausen
Artykuł

W rocznicę wyzwolenia KL Sachsenhausen

Autor: Marta Szczesiak-Ślusarek
22 kwietnia 1945 roku do niemieckiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, położonego niedaleko miasta Oranienburg w Brandenburgii, wkroczyli polscy i sowieccy żołnierze. Zastali tam zaledwie 3 000 wyczerpanych więźniów. Kilka miesięcy wcześniej, w obozie i jego filiach było ich około 80 000.
Wahadło pamięci. (Nie)wiedza o zbrodniach niemieckich
Artykuł

Wahadło pamięci. (Nie)wiedza o zbrodniach niemieckich

Autor: Agnieszka Łuczak
W PRL dużo pisano i mówiono – acz w ścisłych ramach oficjalnej narracji – o zbrodniach III Rzeszy. Po roku 1989 pamięć o nich stopniowo w Polsce zanika, a wśród badaczy tej problematyki powstała luka pokoleniowa. To groźne, kiedy ze strony niemieckiej spotykamy się z ofensywną polityką historyczną.
Walizka Mengelego
Artykuł

Walizka Mengelego

Autor: Bogdan Musiał
Koszmar Holocaustu jest wciąż polem do nadużyć dla szarlatanów. Na światło dzienne wypływają podrobione źródła, dlatego nakazem badacza jest krytycyzm. Dowiodła tego sprawa „wspomnień” żydowskiego lekarza – przymusowego współpracownika Josefa Mengelego.
Warszawa w kontekście <i>Einsatz Reinhardt</i>
Artykuł

Warszawa w kontekście Einsatz Reinhardt

Autor: Marcin Urynowicz
Okupowana Warszawa spędzała Niemcom sen z powiek z co najmniej dwóch powodów: jako najliczniejsze, ponadmilionowe skupisko polskie o najbardziej rozwiniętych strukturach konspiracji oraz jako centralny ośrodek polskich Żydów i największe w Europie, blisko czterystutysięczne getto.
Warszawska hekatomba. Getto
Artykuł

Warszawska hekatomba. Getto

Autor: Włodzimierz Suleja
Historia każdego narodu ma swoje symbole. W latach II wojny światowej takim symbolem o wyjątkowej randze stała się dla Polaków Warszawa. Tu koncentrował się opór. Rozwijała konspiracja. I z dnia na dzień rosły, coraz dotkliwsze, straty.
Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku
Artykuł

Wehrmacht i nowe „zasady” wojny. Masakra ludności cywilnej w Częstochowie, 4 września 1939 roku

Autor: Mirosław Sikora
Tak zwany „krwawy poniedziałek” w Częstochowie, 4 września 1939 r., to jeden z kilku najbardziej jaskrawych przykładów radykalnej zmiany w filozofii prowadzenia wojny przez armię niemiecką pod rządami narodowych socjalistów.
Więzienie w Pińczowie – jedno z miejsc kaźni na terenie <i>Kreishauptmannschaft Busko</i>
Artykuł

Więzienie w Pińczowie – jedno z miejsc kaźni na terenie Kreishauptmannschaft Busko

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
W Pińczowie Niemcy zorganizowali największe więzienie na okupowanym przez nich terenie Kreishauptmannschaft Busko. Przeciętnie więzili w nim około 300 osób. Zajmowało powierzchnię ok. 2 ha. Było ogrodzone murem o wysokości ponad 3,5 metra z czterema wieżyczkami strażniczymi.
Więzień, uciekinier, egzekutor
Wywiad

Więzień, uciekinier, egzekutor

Autor: Kazimierz Albin, Maciej Foks
Kazimierz Albin w latach 1940-43 więzień KL Auschwitz (numer obozowy 118) i uciekinier z tego obozu, a następnie żołnierz Armii Krajowej i wykonawca wyroków śmierci, kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, opowiada o swoim doświadczeniu lat wojny i okupacji niemieckiej.
Wilhelm Koppe – nieukarany zbrodniarz hitlerowski
Artykuł

Wilhelm Koppe – nieukarany zbrodniarz hitlerowski

Autor: Wojciech Wichert
Wilhelm Koppe, Wyższy Dowódca SS i Policji w Kraju Warty, a następnie w Generalnym Gubernatorstwie, ponosi odpowiedzialność za masowe zbrodnie popełnione na Polakach i Żydach w imię ludobójczej polityki rasowej III Rzeszy. Nigdy nie został ukarany za swoje czyny.
Wilhelm Stuckart – biurokrata niemieckiego ludobójstwa
Artykuł

Wilhelm Stuckart – biurokrata niemieckiego ludobójstwa

Autor: Wojciech Wichert
Wpływowy sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych nazistowskich Niemiec, jeden z inicjatorów i twórców ustaw norymberskich, a zarazem typowy przykład technokratycznego „mordercy zza biurka” z „pokolenia bezwarunkowości”.
Winni nieosądzeni – rozważania o niemieckich sprawcach w rocznicę procesów Greisera i Stroopa
Artykuł

Winni nieosądzeni – rozważania o niemieckich sprawcach w rocznicę procesów Greisera i Stroopa

Autor: Joanna Lubecka
Zbrodniarze niemieccy, którzy po II wojnie światowej stanęli przed sądem i odpowiedzieli za swe czyny, to zdecydowana mniejszość. Wielu zdołało uciec, zyskać ochronę aliantów albo wręcz spokojnie żyło w RFN.
Witold Hulewicz – poeta, radiowiec i konspirator
Biogram / Biografia

Witold Hulewicz – poeta, radiowiec i konspirator

Autor: Izabella Kopczyńska
Witold Hulewicz zapisał się na kartach historii jako literat, tłumacz, krytyk i pracownik rozgłośni radiowej Polskiego Radia. W Wielkopolsce odegrał swoją rolę jako organizator łączności podczas Powstania Wielkopolskiego i wydawca czasopisma „Zdrój”. Jego drogi prowadziły do Poznania, Wilna i Warszawy, a zakończyły się w sposób tragiczny w Palmirach.
Władysław Dering (1903-1965) – lekarz z Auschwitz
Artykuł

Władysław Dering (1903-1965) – lekarz z Auschwitz

Autor: Sebastian Piątkowski
Władysław Dering – więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz – jest osobą ocenianą niejednoznacznie, a jego postawa w okresie okupacji stała się tematem licznych sporów, niegdyś wśród więźniów obozu, a obecnie wśród historyków.
Wokół biografii Wandy Madejczyk (1925–2011)
Artykuł

Wokół biografii Wandy Madejczyk (1925–2011)

Autor: Robert Piwko
Losy Wandy Madejczyk z d. Sołhaj oraz jej najbliższych obrazują różnorodność negatywnych doświadczeń, jakie dotknęły polskie rodziny podczas II wojny światowej. Napaść Niemiec we wrześniu 1939 r. oznaczała dla większości z nich brutalne przerwanie dotychczasowego porządku życia.
Wokół Wykusu. Żandarmi z posterunku w Suchedniowie
Artykuł

Wokół Wykusu. Żandarmi z posterunku w Suchedniowie

Autor: Tomasz Domański
9 czerwca 1943 r. Komendant Policji Porządkowej (Kommandant der Ordnungspolizei) w dystrykcie radomskim wydał rozporządzenie dotyczące przegrupowania sił policyjnych na podległym sobie terenie celem ich wzmocnienia w walce z „bandami” i przywrócenia bezpieczeństwa.
Woldenberg II C – fenomen obozu dla polskich jeńców wojennych
Artykuł

Woldenberg II C – fenomen obozu dla polskich jeńców wojennych

Autor: Tomasz Gałwiaczek
Mało jest w wieku XX, tak bardzo wyjątkowym skalą popełnionych zbrodni – epizodów lub wydarzeń, które stawiają człowieka w jakimś niesamowitym kontraście wobec zwyrodnienia i niczym nie usprawiedliwionego okrucieństwa.
Wrzesień 1939 roku w Busku-Zdroju
Artykuł

Wrzesień 1939 roku w Busku-Zdroju

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Tragiczne wydarzenia 1939 r. to bolesny moment naszej historii. Wdzierająca się do kraju nawała niemiecka siała śmierć i zniszczenie. Choć Busko-Zdrój nie stało się ostatecznie areną większych starć, to również dotknięte zostało wojennym koszmarem.
Wybrane przykłady akcji prowokacyjnych 3. Batalionu 17. Pułku Policji SS na Ponidziu
Artykuł

Wybrane przykłady akcji prowokacyjnych 3. Batalionu 17. Pułku Policji SS na Ponidziu

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
W czasie okupacji na południu Kielecczyzny Niemcy podejmowali szeroko zakrojone działania prowokacyjne. Uczestniczyli w nich członkowie 3. Batalionu 17. pułku policji SS stacjonującego od wiosny 1943 r. do pierwszej połowy 1944 r. w położonej na Ponidziu wsi Chroberz.
Wykonawca polityki terroru w Generalnym Gubernatorstwie. Friedrich Wilhelm Krüger jako wyższy dowódca SS i policji (1939–1943)
Artykuł

Wykonawca polityki terroru w Generalnym Gubernatorstwie. Friedrich Wilhelm Krüger jako wyższy dowódca SS i policji (1939–1943)

Autor: Marcin Przegiętka
Postać Friedricha Wilhelma Krügera, w latach 1939–1943 wyższego dowódcy SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie (od 1942 r. dodatkowo sekretarza stanu ds. bezpieczeństwa w rządzie GG), przez wiele lat pozostawała w cieniu generalnego gubernatora, Hansa Franka.
Wyzwolenie KL Gusen I i II przez wojska amerykańskie 5 maja 1945 r.
Artykuł

Wyzwolenie KL Gusen I i II przez wojska amerykańskie 5 maja 1945 r.

Autor: Tomasz Cieślak
Zlokalizowane na terenie Austrii KL Mauthausen i KL Gusen były najdłużej funkcjonującymi obozami koncentracyjnymi w III Rzeszy. Osadzeni w nich więźniowie musieli wyczekiwać wolności aż do 5 maja 1945 r.
Wzgórza Wuleckie spłynęły krwią
Artykuł

Wzgórza Wuleckie spłynęły krwią

Autor: Paweł Naleźniak
Śmierć lwowskich profesorów, zamordowanych przez Niemców między 4 a 26 lipca 1941 r., była jednym z najboleśniejszych ciosów zadanych polskiej nauce w czasie II wojny światowej. Niestety, nieodosobnionym.
Z bohatera konfident
Artykuł

Z bohatera konfident

Autor: Daria Czarnecka
5 czerwca 1943 r. duże siły gestapo i policji obstawiły kościół pw. św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Nie była to zwykła łapanka. W tym czasie w kościele trwał ślub por. Mieczysława Uniejewskiego „Marynarza”, żołnierza oddziału „Osa”-„Kosa 30”, a akcja Niemców była zaplanowana.
Z folkslistą przeciwko Niemcom
Artykuł

Z folkslistą przeciwko Niemcom

Autor: Ewa Koj
W marcu 1944 gestapo aresztowało kilkuset żołnierzy i współpracowników inspektoratu katowickiego AK. Wielu z nich było wpisanych na Niemiecką Listę Narodowościową, co teoretycznie czyniło z nich etnicznych Niemców. Ale na Górnym Śląsku wpis na folkslistę nie przesądzał o przynależności narodowej.
Zagłada Żydów na Pomorzu i Kujawach
Artykuł

Zagłada Żydów na Pomorzu i Kujawach

Autor: Tomasz Ceran
W powszechnej opinii zagłada Żydów rozpoczęła się po 1942 r. i słynnej konferencji w Wannsee. Żydzi na Pomorzu i Kujawach byli jednak mordowani od początku wojny. „Kwestia żydowska” z perspektywy okupantów została „rozwiązana” już w pierwszych miesiącach okupacji.
Zagłada Żydów na prowincji. O potrzebie wspomnień nieznanych
Artykuł

Zagłada Żydów na prowincji. O potrzebie wspomnień nieznanych

Autor: Marcin Urynowicz
O ile ogólne zjawisko zagłady Żydów europejskich w okresie II wojny światowej zostało już dość dobrze rozpoznane i opisane przez badaczy, o tyle lokalne uwarunkowania i mechanizm terroru okupacyjnego wciąż często pozostaje mało znany.
Zagłada Żydów węgierskich
Artykuł

Zagłada Żydów węgierskich

Autor: Tomasz Stempowski
16 maja 1944 r. do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz II-Birkenau przyjechały trzy pociągi towarowe z transportem Żydów z Węgier. Każdy miał od 40 do 50 wagonów mieszczących po około 100 ludzi. Na rampie obozowej przeprowadzono wśród nich selekcję, w wyniku której młodych i silnych skierowano do obozu jako „depozyt”, bez wpisywania ich do ewidencji więźniów. Pozostałych ustawiono w piątki i poprowadzono do komór gazowych, gdzie zostali zamordowani.
Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.
Artykuł

Zamach na Maxa Petera – kata Kreishauptmannschaft Busko – 12 lipca 1944 r.

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Jedną z najsłynniejszych akcji dywersyjnych na terenie Obwodu ZWZ-AK Busko był zamach na Maxa Petera, przeprowadzony 12 lipca 1944 r. na rynku w Busku-Zdroju.
Zamordowanie pacjentów szpitala psychiatrycznego w Chełmie
Artykuł

Zamordowanie pacjentów szpitala psychiatrycznego w Chełmie

Autor: Marcin Przegiętka
W końcu października 1939 r. Hitler podpisał rozporządzenie w sprawie przerwania „życia niewartego życia”. Ten antydatowany na 1 września 1939 r. akt prawa niemieckiego przesądził o losie ponad 70 tysięcy osób chorych psychicznie, w większości Niemców, których do jesieni 1941 r. zamordowano w ramach akcji T4.
Zanim nastał styczeń roku 1945. Krakowianie w oczekiwaniu na koniec okupacji niemieckiej
Artykuł

Zanim nastał styczeń roku 1945. Krakowianie w oczekiwaniu na koniec okupacji niemieckiej

Autor: Anna Czocher
Oczekiwania na koniec okupacji można datować od samego jej początku. Po przegranej we wrześniu 1939 r. i utracie tak niedawno odzyskanego państwa w polskim społeczeństwie dominowała atmosfera przygnębienia. Nie inaczej było w Krakowie.
Zbiegowie z gett i obozów dla Żydów na terenie Polski w latach 1942–1944
Artykuł

Zbiegowie z gett i obozów dla Żydów na terenie Polski w latach 1942–1944

Autor: Grzegorz Berendt
Większość z ok. 3 mln polskich Żydów zmarła w nieludzkich warunkach stworzonych przez Niemców lub została przez nich wymordowana jeszcze przed końcem 1942 r. Niektórym jednak udało się uciec z gett, obozów pracy, transportów lub miejsc kaźni.
Zbrodnia niemiecka dokonana 5 sierpnia 1943 r. we wsi Przededworze (<i>Kreishauptmannschaft Busko</i>, dystrykt Radom)
Artykuł

Zbrodnia niemiecka dokonana 5 sierpnia 1943 r. we wsi Przededworze (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Na terenie Kreishauptmannschaft Busko terror niemiecki był dziełem głównie etatowych i pozaetatowych posterunków żandarmerii, a także Sicherheitspolizei.
Zbrodnia niemiecka w Zgierzu 20 marca 1942 r.
Artykuł

Zbrodnia niemiecka w Zgierzu 20 marca 1942 r.

Autor: Janusz Wróbel
Wczesnym rankiem 20 marca 1942 r. niemieckie władze okupacyjne w Zgierzu zarządziły nagłą zbiórkę członków niemieckich organizacji partyjnych i paramilitarnych. Ulice zapełniły się umundurowanymi funkcjonariuszami policji i formacji pomocniczych ze Zgierza i przybyłymi z pobliskiej Łodzi.
Zbrodnia Pomorska – Paterek
Artykuł

Zbrodnia Pomorska – Paterek

Autor: Tomasz Ceran
Na ekspozycji stałej Muzeum II Wojny Światowej w sekcji „Terror” znajduje się siedem czarnych tabliczek z nazwami miejsc kaźni polskiej ludności cywilnej z pierwszych miesięcy okupacji niemieckiej.
Zbrodnia pomorska 1939

Zbrodnia pomorska 1939

Autor: Tomasz Ceran
Instytut Pamięci Narodowej przygotował tekę edukacyjną "Zbrodnia pomorska 1939".
Zbrodnia Pomorska 1939 – Radzim
Artykuł

Zbrodnia Pomorska 1939 – Radzim

Autor: Izabela Mazanowska
Na początku września 1939 r. Niemcy przejęli majątek polskiej rodziny Seydów w Radzimiu k. Kamienia i utworzyli na jego terenie prowizoryczny obóz, który powstał na potrzeby realizowanego przez Selbstschutz planu eksterminacji mieszkańców, w tym przypadku powiatu sępoleńskiego.
Zbrodnia Pomorska 1939 roku
Artykuł

Zbrodnia Pomorska 1939 roku

Autor: Tomasz Ceran, Izabela Mazanowska, Monika Tomkiewicz
Pojęcie „Zbrodni Pomorskiej 1939 roku” obejmuje akty eksterminacji bezpośredniej dokonane na ludności polskiej od września do grudnia 1939 r. (w niektórych miejscach do początku 1940 r.) przez oddziały Volksdeutscher Selbstschutz, przy aktywnym wsparciu Wehrmachtu i SS.
Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny
Artykuł

Zbrodnia święciańska – jedna z akcji odwetowych zastosowanych przez Niemców na terenie Wileńszczyzny

Autor: Monika Tomkiewicz
Akcje odwetowe stosowane przez Niemców w latach 1941-1944 na terytorium byłego województwa wileńskiego wiązały się ściśle z działalnością partyzancką i konspiracyjną. Był to rodzaj terroru bezpośredniego wymierzonego w ludność cywilną zamieszkującą obszary wiejskie.
Zbrodnia w Ogrodach Sejmowych
Artykuł

Zbrodnia w Ogrodach Sejmowych

Autor: Piotr Rogowski
Po kapitulacji Warszawy, w dniu 1 października 1939 r., wraz z Wehrmachtem, do miasta wkroczyła grupa operacyjna policji bezpieczeństwa tzw. Einsatzgruppe IV pod dowództwem SS-Brigadefuhrera Lothara Beutela. Przystąpiła ona natychmiast do obław, rewizji i aresztowań.
Zbrodnia Wehrmachtu w Prusach (powiat stopnicki) – 9 września 1939 roku
Artykuł

Zbrodnia Wehrmachtu w Prusach (powiat stopnicki) – 9 września 1939 roku

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Już od pierwszych dni walk we wrześniu 1939 r. okupant niemiecki dokonywał zbrodni na miejscowej ludności oraz na żołnierzach Wojska Polskiego, łamiąc w ten sposób postanowienia konwencji genewskiej.
Zbrodniarze pod sąd! – czyli o powołaniu Najwyższego Trybunału Narodowego
Artykuł

Zbrodniarze pod sąd! – czyli o powołaniu Najwyższego Trybunału Narodowego

Autor: Sylwia Afrodyta Karowicz-Bienias
Jeszcze w trakcie prowadzenia działań wojennych na frontach II wojny światowej, państwa alianckie i ich sojusznicy zapowiadali rozliczenie się z odpowiedzialnymi za śmierć i cierpienie milionów ofiar tego konfliktu.
Zbrodnicza Akcja „Reinhardt”
Artykuł

Zbrodnicza Akcja „Reinhardt”

Autor: Roman Gieroń
W nocy z 16 na 17 marca 1942 r. Niemcy przystąpili do likwidacji getta w Lublinie. Zaczęła się Akcja „Reinhardt” – jedno z najbardziej przerażających wydarzeń w historii XX wieku.
Zbrodnie III Batalionu 17 pułku policji SS na Ponidziu w czasie okupacji niemieckiej
Artykuł

Zbrodnie III Batalionu 17 pułku policji SS na Ponidziu w czasie okupacji niemieckiej

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Od wiosny 1943 r. do pierwszej połowy 1944 r. w Pałacu Wielopolskich w Chrobrzu, wsi położonej na Ponidziu stacjonował oddział Stützpunktu. Jego załoga składała się z członków III Batalionu 17 pułku policji SS, najprawdopodobniej wywodzących się z 11 kompanii.
Zbrodnie nazistowskie popełnione na osobach niepełnosprawnych w świetle prawa międzynarodowego
Artykuł

Zbrodnie nazistowskie popełnione na osobach niepełnosprawnych w świetle prawa międzynarodowego

Autor: Sylwia Afrodyta Karowicz-Bienias
Czystki etniczne prowadzone przez Niemcy podczas II wojny koncentrowały się głównie na społeczności żydowskiej, jednak nie był to jedyny kierunek nazistowskiej myśli eugenicznej. Oprawcy noszący niemieckie mundury nie oszczędzili ludzi, którzy urodzili się niepełnosprawni i chorzy psychicznie.
Zbrodnie niemieckich grup operacyjnych jesienią 1939 roku
Artykuł

Zbrodnie niemieckich grup operacyjnych jesienią 1939 roku

Autor: Marcin Przegiętka
W ślad za dywizjami Wehrmachtu na ziemiach polskich pojawiły się grupy operacyjne Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa, składające się z około 2700 funkcjonariuszy niemieckiej policji (w tym gestapo) i członków SS.
Zbrodnie niemieckie popełnione na cmentarzu katolickim w Busku-Zdroju (<i>Kreishauptmannschaft Busko</i>, dystrykt Radom)
Artykuł

Zbrodnie niemieckie popełnione na cmentarzu katolickim w Busku-Zdroju (Kreishauptmannschaft Busko, dystrykt Radom)

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Jednym z miejsc kaźni na terenie Kreishautpmannschaft Busko był cmentarz katolicki. Na jego terenie rozstrzelano m.in. dwóch młodych chłopców w wieku siedemnastu lat.
Zbrodnie niemieckie popełnione na cmentarzu żydowskim w Busku-Zdroju
Artykuł

Zbrodnie niemieckie popełnione na cmentarzu żydowskim w Busku-Zdroju

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Jednym z miejsc kaźni na terenie Buska-Zdroju był cmentarz żydowski, położony we wschodniej części miasta, przy ul. Widuchowskiej. Z punktu widzenia okupanta niemieckiego stanowił on doskonałą lokalizację do dokonywania zbrodni z racji jego oddalenia od miasta.
Zbrodnie okupanta niemieckiego w Lesie Wełeckim k. Buska-Zdroju
Artykuł

Zbrodnie okupanta niemieckiego w Lesie Wełeckim k. Buska-Zdroju

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Egzekucje w Lesie Wełeckim odbywały się niemal przez cały czas okupacji niemieckiej. Rozstrzeliwano osoby przywożone z więzień w Busku-Zdroju, Pińczowie oraz Kielcach. Zabijano ludzi zarówno zaangażowanych w działalność ruchu oporu, jak i zwykłych mieszkańców, których jedynym „przewinieniem” było bycie Polakiem.
Zbrodnie Szai Fastaka na terenie Chmielnika. Wybrane przykłady
Artykuł

Zbrodnie Szai Fastaka na terenie Chmielnika. Wybrane przykłady

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Licznych zbrodni na terenie Kreishauptmannschaft Busko dopuścili się funkcjonariusze żandarmerii niemieckiej w Chmielniku. Posterunek żandarmerii niemieckiej w tym mieście funkcjonował w latach 1940-1944.
Zbrodnie Wehrmachtu w trakcie kampanii polskiej 1939 r.
Artykuł

Zbrodnie Wehrmachtu w trakcie kampanii polskiej 1939 r.

Autor: Tomasz Sudoł
Agresja Niemiec na Polskę była niezwykle brutalną kampanią wojenną, w której zbrodnie wojenne były zjawiskiem codziennym. Wehrmacht – armia narodowosocjalistycznych Niemiec – prowadził wojnę z pogwałceniem konwencji międzynarodowych i zupełną pogardą dla przeciwnika.
Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie Pińczowa
Artykuł

Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie Pińczowa

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
2 września 1939 r. w Pińczowie bomby spadły na posesje przy ul. 3 Maja oraz w okolice więzienia. Na terenie miasta wzmagała się panika. Do Pińczowa przybyli pracownicy administracji cywilnej ewakuowani ze Śląska i z Zagłębia. W tym samym czasie w Pińczowie nastąpiła ewakuacja instytucji i urzędów.
Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie powiatu stopnickiego (buskiego)
Artykuł

Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. na terenie powiatu stopnickiego (buskiego)

Autor: Karolina Trzeskowska-Kubasik
Sytuacja militarna w powiecie stopnickim (buskim) we wrześniu 1939 podobnie jak i w innych rejonach Polski była bardzo ciężka. Oprócz druzgocącej przewagi liczebnej i technicznej nieprzyjaciela, poważnym problemem na tym terenie pozostawała kwestia braku rozpoznania sił wojsk niemieckich.
Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim
Artykuł

Zlikwidować czy wynarodowić? Niemiecki i sowiecki program walki z narodem polskim

Autor: Maciej Mazurkiewicz
Charakterystyka niemieckich i sowieckich zbrodni na Polakach obejmuje zagadnienia dotyczące celów, metod i skali realizacji antypolskiej polityki w latach II wojny światowej.
Zygmunt Klukowski – zasłużony obywatel Szczebrzeszyna
Biogram / Biografia

Zygmunt Klukowski – zasłużony obywatel Szczebrzeszyna

Autor: Janusz Kłapeć
Jeden z najbardziej znanych mieszkańców Szczebrzeszyna – malowniczego, klimatycznego miasteczka na Roztoczu – Zygmunt Klukowski, przybył tu 20 października 1919 roku i tu również zmarł czterdzieści lat później, 23 listopada 1959 roku.