Najtragiczniejszym akordem Grudnia ’70 była masakra w Gdyni, ale przecież nie mniej dramatyczny przebieg miały zamieszki w innych miastach. Wydarzenia z okresu robotniczej rewolty w Szczecinie opisuje Michał Paziewski. Dekadę po tych „wypadkach” – jak eufemistycznie nazywała strzelaninę rządowa propaganda – nastała jeszcze dłuższa noc – stan wojenny. Wśród tej nocy coraz donośniejszy był głos rzecznika prasowego rządu, Jerzego Urbana, który w tym czasie z jeszcze większą niż dotychczas gorliwością zbierał punkty w kategorii na najbardziej znienawidzoną postać. Manipulacje, kalumnie, pospolite kłamstwa i bezczelność komunistycznego propagandzisty sprawiły, że zaczęto go porównywać z ministrem propagandy III Rzeszy, Josephem Goebbelsem. Działania Urbana opisuje Grzegorz Majchrzak.
Z grudniowymi nocami kojarzy się jeszcze jedna postać – Stanisław Kociołek, pamiętany głównie ze swego tragicznego w skutkach apelu do gdyńskich robotników o powrót do pracy. Czasem pojawiają się opinie, że został on wprowadzony w błąd, że komunikat, który doprowadził do masakry, był rezultatem nieporozumienia. Nawet jeśli tak było, to Kociołek w żaden sposób nie może zostać zaliczony do pezetpeerowskich „gołębi”. Był jednym z tych aparatczyków, którzy opowiadali się za zdecydowanymi, siłowymi działaniami. Także po Grudniu ’70, o czym pisze Filip Gańczak.
Grudniowe noce by nie przeminęły – i to we wszystkich demoludach – gdyby nie wytrwałe działanie opozycji demokratycznej i wymiana wzajemnych doświadczeń, a nierzadko też pomoc. O spotkaniach dysydentów na polsko-czechosłowackiej granicy przypomina w swoim artykule Kamil Dworaczek.
Od dawna się mówi, że każda rewolucja pożera własne dzieci. Robert Spałek analizuje w tym numerze charakterystyczną – można by wręcz rzec: immanentną – cechę komunizmu, a mianowicie cyklicznie odbywające się czystki. Nawet najwyżej postawieni dygnitarze i najbardziej zasłużeni towarzysze nie mogli być pewni dnia ani godziny. Szkoda, że ta machina autodestrukcji nie była skuteczniejsza.
Do numeru dołączyliśmy film dokumentalny Próba generalna, opowiadający o zdławieniu strajku w Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej – tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego.
Zapraszam do lektury!
Redaktor naczelny, Andrzej Brzozowski
